توسعه شاخص‌های سلامتی، افزایش امید به زندگی، کاهش مرگ‌ومیر و ارتباط آن با افزایش سال‌های زندگی چالش‌های فراوانی را به وجود آورده و سالخوردگی جمعیت، پدیده‌ای است که بسیاری از جوامع بشری با آن روبرو هستند. سالمند شدن جمعیت در سراسر جهان نگران‌کننده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ حدود ۲۲.۸ درصد آن را سالمندان تشکیل دهند. روند سالمندی جمعیت در ایران نیز فزاینده بوده و کارشناسان مدت‌ها است که درخصوص آن هشدار می‌دهند. سالمندی دوره‌ای از زندگی است که انسان را با چالش‌های ویژه و متفاوت روبرو می‌کند. یکی از مشکلات جدی، تجرد در دوران سالمندی است که درپی آن فرزند و همسری در زندگی سالمند وجود ندارد. تأخیر در ازدواج جوانان به یک مساله اجتماعی تبدیل شده است؛ چراکه ازدواج جوانان در سن باروری بر هرم و ساختار جمعیتی کشور تأثیر می‌گذارد و کاهش گرایش به ازدواج به دنبال خود پیامدهایی نظیر «تجرد قطعی» و سایر مسائل و آسیب‌های اجتماعی و روانشناختی را همراه دارد. اگر این روند ادامه یابد، نمی‌توان پیری جمعیت را که پیش‌بینی می‌شود طی سال ۱۴۳۰ به ۲۶ میلیون نفر برسد، مدیریت کرد. سالمندان مجرد بیش از سالمندان متأهل در معرض بیماری‌های جسمی و قلبی- عروقی قرار می‌گیرند و احساس شکست، امید نداشتن به آینده و افسردگی گریبانگیر آنها خواهد بود.
رسیدن حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار سالمند به تجرد قطعی
احمد دلبری، رییس مرکز تحقیقات سالمندی کشور، اظهار می‌کند: طی سال‌های اخیر به علت افزایش امید به زندگی در افراد و وجود تکنولوژی‌ها و اتفاقات نو در حوزه بهداشت، درمان و پیشگیری، با افزایش سالمندان در کشور روبرو بوده‌ایم که به نوعی موفقیت محسوب می‌شود. توجه به عمر افراد جامعه به تنهایی کافی نیست و همزمان با افزایش سن افراد باید به کیفیت زندگی و سرویس‌های مورد نیاز آنها نیز توجه شود. او بیان اینکه علی‌رغم افزایش سن افراد جامعه، توجه کافی به سلامت جسمی، روحی، روانی و اجتماعی آنان نشده است، می‌افزاید: طی ۴۰ سال گذشته درصد جمعیت سالمندان کشور دو برابر شده و از پنج درصد در سال ۱۳۵۵ به ۱۰ درصد طی سال ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ رسیده است. دو برابر شدن جمعیت سالمندان کشور، ۲۰ سال به طول می‌انجامد، این بدان معنی است که کشور آمادگی فراهم کردن سرویس‌های مورد نیاز این جمعیت را ندارد.
مهیا نبودن تمهیدات ازدواج جوانان
رییس مرکز تحقیقات سالمندی ادامه می‌دهد: جمعیت زیادی در گروه سنی میانسالی قرار دارند که از سن ازدواج آنها گذشته است اما ازدواج نکرده‌اند. بخشی از این افراد متولد دهه ۶۰ هستند و نگرانی از نداشتن فردی برای نگهداری و مراقبت از آنها وجود دارد. افزایش سالمندان با وضعیت تجرد قطعی به علت تغییرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رخ داده طی سال‌های گذشته بوده است و بخش زیادی از افراد جامعه به هر دلیلی تمایل به ازدواج ندارند. او با بیان اینکه ازدواج کردن نیازمند تمهیداتی است و مشکلاتی نظیر اقتصادی، تأمین مسکن و شغل در رأس دلایل ازدواج نکردن قرار دارد، می‌گوید: دوره سالمندی در جهان به عنوان فرصت و موفقیت تلقی می‌شود و دارای رتبه اول در سند سرمایه‌گذاری اشتغال و کارآفرینی در جهان توسعه‌یافته است؛ بنابراین در ابتدا باید از این موضوع به عنوان فرصت استفاده کرد و اشتغال پنهان موجود در این حوزه را شناخت و به کار گرفت.
لزوم فعال کردن مراقبت‌های خانگی حوزه سالمندان
دلبری با تاکید بر لزوم فعال کردن مراقبت‌های خانگی حوزه سالمندان، اضافه می‌کند: تعداد زیادی جوان و میانسال جویای کار در جامعه وجود دارد و باید به سمتی پیش رفت که به عنوان مراقبان خانگی به کار گرفته شوند. در آینده پاسخگوی نیاز سالمندی کشور در حوزه مراقبت نخواهیم بود؛ چراکه تعداد فرزندان کاهش می‌یابد، کارکرد آنها تغییر می‌کند، برخی فرزندان مهاجرت می‌کنند و تغییرات فرهنگی و اجتماعی منجر به ایجاد فاصله میان فرزندان و والدین می‌شود. وی با بیان اینکه راهکار کمک‌کننده در کشورهای دارای اقتصاد مشابه با ایران، ایجاد بانک زمان بوده است، اظهار می‌کند: کشور باید به سمت ایجاد زیرساخت‌های ایجاد بانک زمان برسد. در بانک زمان افراد جوان و میانسالی که توان کار کردن دارند، با توجه به شغل خود ویزیت سالمندان را انجام می‌دهند و این اقدام آنها در صنعت بیمه‌ای کشور ذخیره می‌شود؛ هنگامی که فرد به سن سالمندی رسید از ارز زمانی که برای خود ذخیره کرده است استفاده می‌کند یا آن را به بستگان خود نظیر پدر یا مادر، ارجاع می‌دهد.
آمار سالمندان مجرد، زنانه شدن جمعیت
او با بیان اینکه ۳۰ درصد از سالمندان کشور بدون همسر زندگی می‌کنند و این میزان در زنان به ۴۹ تا ۵۰ درصد و در مردان به ۱۰ درصد می‌رسد، تصریح می‌کند: زنانه شدن جمعیت از سایر موضوعاتی است که کشور درگیر آن است. حمایتی که از زنان سالمند می‌شود کمتر است و به دلیل اینکه فاقد ممر درآمد هستند بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند؛ همچنین تابوی ازدواج مجدد در سن سالمندی برای مردان بسیار کمتر است. دلبری با تاکید بر اینکه در حوزه سالمندی نیازمند عزمی ملی، حاکمیتی و بسیج عمومی هستیم، خاطرنشان می‌کند: باید درخصوص حوزه سالمندی با همکاری سه قوا تصمیمی جدی گرفته شود، در غیر این صورت چالش موجود در حوزه جوانان طی سال‌های گذشته هنگام رسیدن به جمعیت سالمندی تبدیل به بحران و ابربحران می‌شود.
