خلیج فارس یکی از حوضه‌های آبی حساس و استراتژیک است که با وجود عمق کم، دمای بالای آب و گردش آبی بین ۶ تا ۷ سال؛ اما یکی از منحصربه فردترین زیست بوم‌های آبی دنیا را در خود جای داده است که به آبسنگ‌های مرجانی معروفند، آبسنگ‌ها از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین اجتماع موجودات زنده بر روی زمین هستند که صخره‌های مرجانی را تشکیل می‌دهند، صخره‌های مرجانی یکی از مهم‌ترین، ظریف‌ترین و متنوع‌ترین اکوسیستم‌های آبی است که شکل‌گیری آن به زمان زیادی نیاز دارد و نقش بسیار مهمی در سلامت محیط زیست و آب و هوای کره زمین دارد، بیشتر صخره‌های مرجانی بین ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال عمر دارند و بسیاری از آنها صخره‌های آبی روی هم انباشته شده‌ای هستند که میلیون‌ها سال قدمت دارند. حال در این میان خلیج فارس به عنوان اکوسیستم منحصر به فرد در میان حوضه‌های آبی جهان و زیستگاه‌های آبسنگ‌های مرجانی ۱۰۳ گونه از ۱۱۱ گونه آبسنگ‌های مرجانی شناسایی شده را در خود جای داده است، در واقع این تعداد مرجان‌های دریایی در ۱۷ جزیره ایرانی خلیج فارس از جمله جزایر خارک، خارکو، فارسی، طاهری، کیش، لاوان، هندورابی، فارور، بنی فارور، شیدور، تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، لارک، ابوموسی، هنگام، قشم، هرمز، خلیج نای بند و خلیج چابهار وجود دارد که البته بیشترین حجم مرجان‌های دریایی مربوط به جزیره لارک است.
مرگ تدریجی آبسنگ‌های مرجانی
متاسفانه در چند سال گذشته عواملی مانند انواع آلایندگی‌ها، گرمایش زمین و افزایش دمای آب اقیانوس‌ها، اسیدی شدن دریاها، تیرگی آب‌ها، فعالیت سیستم‌های آب شیرین کن سواحل خلیج فارس به دلیل وارد کردن آب شور به دریا، ساخت و سازهای ساحلی، استحصال زمین از دریا و ریزش روغن کشتی‌ها باعث مرگ تدریجی آبسنگ‌های مرجانی شده است و بر اثر این عوامل در چند سال اخیر حجم زیادی از مرجان‌ها از بین رفته‌اند که براساس برخی برآوردها تا ۹۰ درصد این مرجان‌ها نابود شده‌اند.
حفاظت از اکوسیستم طبیعی دریایی
بنابر اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، حدود ٢٠ سال گذشته تقریبا هزار هکتار از مناطق آبسنگ‌های مرجانی خلیج فارس در ایران به دلیل فعالیت‌های انسانی به‌طور کامل از بین رفته است. به عنوان مثال در عسلویه ٣۶٠ هکتار، خارک ١٨٠ هکتار و در کیش ١۵٠ هکتار آبسنگ مرجانی از بین رفته است در حالی که مصون ماندن آنها یعنی حفاظت از اکوسیستم طبیعی دریایی که اگر از بین بروند گونه‌های دریایی زیادی تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
طبق تحقیقات انجام شده، حیات ۲۵ درصد از موجودات دریایی به آبسنگ‌های مرجانی وابسته است، این آبسنگ‌ها محافظت از دریاها، سواحل، خشکی‌ها و جزیره‌های کم ارتفاع در مقابل امواج و فرسایش و همچنین کاهش شدت موج در توفان‌های دریایی، شفافیت آب، استفاده‌های توریستی، تفرجی و تامین غذا و دارو را برعهده دارند. از سوی دیگر آبسنگ‌های مرجانی مامن تعداد زیادی از ماهیان و انواع آبزیان است که محل تخم‌ریزی و زاد و ولد آنها را تشکیل می‌دهد، طبق آخرین بررسی‌های به عمل آمده، ۲۰۰ گونه ماهی وابسته به آبسنگ‌های مرجانی در سواحل جزیره کیش مشاهده شده که حدود ۸۵ گونه از آنها ماهیان زینتی هستند، پروانه ماهیان، طوطی ماهیان، جراح ماهیان، دلقک ماهیان، سنگ رووک ماهیان و خفاش ماهیان از خانواده‌های ماهیان زینتی در جزیره کیش دارای فراوانی بیشتری هستند که ذخایر ژنتیکی ارزشمندی محسوب می‌شوند که مرجان‌ها پناهگاه اصلی این ماهیان را تشکیل می‌دهند که اگر در معرض نابودی قرار گیرند حیات این ماهیان نیز مورد تهدید قرار می‌گیرد.
سه دهه فاصله تا مرگ مرجان‌های اقیانوس
با این روند و با توجه به بررسی‌های علمی انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ میلادی یعنی در سه دهه آینده ۷۵ درصد از مرجان‌های سطح اقیانوس و آب‌های آزاد جهان از بین بروند که این زنگ خطری برای آبزیان وابسته به آبسنگ‌های مرجانی است. از سوی دیگر گرم شدن آب دریاها و اقیانوس‌ها موجب سفیدشدگی آبسنگ‌های مرجانی می‌شود که بنا به گفته مهدی بلوکی رییس گروه اکولوژی دریا سازمان حفاظت محیط‌زیست؛ به دلیل افزایش دما در سال ۲۰۱۶ حدود ۹۰ درصد از آبسنگ‌های مرجانی خلیج فارس در عمق کمتر از پنج متر سفید شدند و از بین رفتند. او درباره علت سفیدشدگی توضیح داد: گرمایش زمین یکی از عوامل سفیدشدگی آبسنگ‌های مرجانی است که از آن به عنوان عامل طبیعی یاد می‌شود هر چند که علت اصلی آن نیز انسان است، سفیدشدگی مرجان‌ها هر چند سال یک‌بار اتفاق می‌افتد اما در سال ۲۰۱۶ شدت سفیدشدگی از تمام دفعات قبل بیشتر بوده است. رییس گروه اکولوژی دریا سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار داشت: موضوع دیگری که وجود دارد این است که سال‌های قبل فاصله زمانی سفیدشدگی مرجان‌ها بیشتر بود اما اکنون این فاصله زمانی کوتاه‌تر شده است که به گرمتر شدن زمین بر می‌گردد، در واقع دمای آب نسبت به قبل افزایش یافته و همین مساله آبسنگ‌ها را تهدید می‌کند، مثلا اگر قبلا در ۳۳ درجه آب ۷۰ درصد سفید می‌شد اکنون در ۳۳.۵ درجه سفید می‌شوند.
