گلی ماندگار|
این دومین سالی است که ماه مهر بی‌صدا از راه می‌رسد. نه از هیاهوی کودکان و نوجوانان در خیابان‌ها خبری هست و نه از صدای زنگ مدرسه‌ها. ماه‌هاست که مسوولان از بازگشایی مدارس خبر می‌دهند و در این بین اما هر بار این مهم به وضعیت واکسیناسیون و شرایط ابتلا به کرونا در کشور ربط داده شده. از سویی بسیاری از والدین و کارشناسان حوزه آموزش معتقدند که آموزش‌های مجازی نمی‌تواند جای آموزش حضوری را بگیرد. از سوی دیگر این خانه ماندن‌ها برای بچه‌ها عواقبی از جمله اضافه وزن را به دنبال داشته است. حالا اما صحبت از تزریق واکسن به افراد بالای 12 سال رسیده است. در حالی که هنوز نتایج بالینی تزریق واکسن به کودکان مورد بررسی قرار نگرفته است. وزارت بهداشت اعلام کرده که تنها در صورت رضایت والدین به دانش‌آموزان واکسن تزریق می‌شود. در این شرایط سرپرست وزارت آموزش و پرورش درباره نحوه بازگشایی مدارس اعلام کرده که این مهم را به مناطق سپرده‌اند. علیرضا کاظمی با اشاره به اینکه این روزها دغدغه همه مسوولان نظام و بسیاری از خانواده‌ها، آغاز سال تحصیلی است، تصریح کرد: در آستانه مهر، فصل رویش غنچه‌های خرد، دانش و شکوفایی گل‌های زندگیمان در بوستان «تعلیم و تربیت» آغاز می‌شود و امیدواریم که امسال، سالی متفاوت نسبت به سال‌های گذشته برای نظام آموزش و پرورش باشد. او افزود: در آغاز سال تحصیلی از همه معلمان، مدیران و تمام همکارانم که شبانه‌روز تلاش می‌کنند تا زمینه آغاز سال تحصیلی و بازگشایی مدارس را فراهم کنند؛ قدردانی می‌کنم. سرپرست وزارت آموزش و پرورش با اشاره به تشکیل اولین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش با حضور رییس‌جمهور گفت: عملکرد دولت سیزدهم و شخص آیت‌الله رییسی در همین زمان کوتاه، نشان داده است که این دولت، رویکرد متفاوتی نسبت به فضای حکمرانی در کشور و نگاه ویژه‌ای به فضای تعلیم و تربیت و مسائل فرهنگی دارد و سعی دارد آموزش و پرورش را به مسیر اصلی خود بازگرداند.
او با اشاره به اینکه یکی از دغدغه‌های تمام صاحبنظران حوزه فرهنگ و تعلیم و تربیت، این است که دستگاه تعلیم و تربیت و حوزه فرهنگ در اولویت اول دولت‌ها نبوده، بیان کرد: رییس‌جمهور با حضور و مدیریت جلسه شورای عالی و با وقت‌گذاری زیاد، حمایت‌های جدی خود را از دستگاه تعلیم و تربیت ثابت کرد. کاظمی افزود: کم تحرکی دانش‌آموزان در این ایام، باعث ایجاد آسیب‌های جسمی برای بسیاری از دانش‌آموزان شد و ما به زمان زیادی برای بازگرداندن دانش‌آموزان به زندگی عادی و ارتقای مهارت‌های ارتباطی آنها نیاز داریم. دانش‌آموزان در مدارس، چگونگی زندگی کردن در اجتماع، مهارت ارتباط با همسالان و مهارت‌های زندگی اجتماعی را می‌آموزند و در فضای کلاس همراه با آموزش، مسائل تربیتی را یاد می‌گیرند. عدم حضور دانش‌آموزان در مدارس، سبب فقدان این مهارت‌ها شده و آسیب‌هایی را به دانش‌آموزان و حتی خانواده‌ها، وارد کرده است که اگر فرصت‌ها را به سادگی از دست ندهیم، قابل جبران است. حال با توجه به آنچه از سوی سرپرست وزارت آموزش و پرورش در این روزها گفته شده و این مساله که قرار است با واکسیناسیون افراد بالای 12 سال مدارس از آبان یا آذر ماه بازگشایی شوند، این مساله مطرح شده است که آیا واکسن‌های اعلام شده عوارضی هم برای کودکان دارند یا نه؟
ضرورت تزریق واکسن به زیر ۱۸ساله‌ها
البته ایران تنها کشوری نیست که وارد مرحله واکسیناسیون گروه سنی زیر ۱۸سال شده است. به‌گزارش رسانه‌ها ماه مه (اردیبهشت) آژانس دارویی اروپا تزریق واکسن فایزر را برای کودکان ۱۲ تا ۱۵ سال تایید کرد. همچنین در همان ماه ایالات متحده و کانادا مقررات تزریق واکسن فایزر به گروه سنی ۱۲سال به بالا را تصویب کردند. در میان کشورهای منطقه عربستان سعودی در مردادماه گذشته از واکسیناسیون ۱۲ تا ۱۸سال با واکسن‌های فایزر-بیونتک خبر داد. وزارت بهداشت قطر هم اردیبهشت سال جاری اعلام کرد کودکان و نوجوانان ۱۲ تا ۱۵ سال را با واکسن فایزر برای شروع سال تحصیلی جدید واکسینه می‌کند. همچنین در میان کشورهای منطقه بحرین و امارات برای واکسیناسیون افراد زیر ۱۸سال از واکسن سینوفارم استفاده کردند تا بتوانند با نگرانی کمتر اقدام به بازگشایی مدارس کنند. همان‌طورکه دیده می‌شود کشورها یک به یک وارد فاز واکسیناسیون گروه سنی زیر ۱۸ سال می‌شوند، حالا با وجود اینکه مطالعه رفتاری ویروس کرونا نشان داده در رده سنی زیر ۱۸سال چندان بیماری‌زا و کشنده نبوده است، چرا واکسیناسیون این گروه اهمیت دارد. در این باره حسین کیوانی، استاد ویروس شناس دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگویی به خبرآنلاین گفت: «اگر افراد زیر ۱۸سال، بچه‌هایی که ممکن است در مدارس آلوده شوند پدران، مادران، پدربزرگان و مادربزرگانِ آنها به‌طورکامل واکسینه شده باشند باتوجه به عوارض کم بیماری در این گروه سنی (زیر۱۸سال)، ضرورتی به واکسیناسیون نیست، اما اگر ما بخواهیم احتیاط کنیم که ایمنی بیشتر شود و از جهش‌های انجام شده ویروس جلوگیری کنیم بهتر است این گروه سنی هم با واکسن‌های خاصی واکسینه شوند.»
در ایران چه واکسنی به نوجوانان تزریق می‌شود؟
آن‌طورکه مشخص است تا حالا واکسن‌های فایزر، مدرنا و سینوفارم برای واکسیناسیون زیر ۱۸ سال در کشورهای مختلف استفاده شده است، در ایران وزارت بهداشت اعلام کرده قرار است برای واکسیناسیون این گروه سنی از واکسن‌های سینوفارم و پاستور استفاده کند. در این باره محمدرضا شانه‌ساز، رییس سازمان غذا و دارو اعلام کرد: «واکسن پاستور می‌تواند برای سنین نوجوانی استفاده شود؛ همچنین واکسن سینوفارم چینی مجوز مصرف برای سنین زیر ۱۸ سال را گرفته است. این دو واکسن در سبد واکسیناسیون ما نیز وجود دارد و طبق برنامه و اولویت‌بندی اعلام شده از سوی معاونت بهداشتی وزارت بهداشت این واکسن‌ها برای نوجوانان استفاده خواهد شد.» همچنین بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت هم دو روز قبل در این باره گفته بود: «برای بازگشایی مدارس لازم است که هر دو دُز واکسن تزریق شود و توصیه ما این است که از یکشنبه (۲۸شهریور) دانش‌آموزان ۱۲ تا ۱۸ سال به مراکز واکسیناسیون مراجعه کنند. واکسنی که مطالعه شده و به تایید رسیده در حال حاضر واکسن سینوفارم است که به این رده سنی تزریق می‌شود.» دکتر علیرضا ناجی، عضو کمیته علمی کشوری مقابله با کووید۱۹ نیز اعلام کرده بود: «باتوجه به اطلاعاتی که از مقاله مربوط به سینوفارم چاپ شده، عوارض همان عوارضی است که در بزرگسالان هم دیده می‌شود. مانند سردرد، تب، بدن‌درد، درد محل تزریق و ... چیزی بیش از آن نیست و فاصله بین دز اول و دز دوم در کودکان هم مانند بزرگسالان است و ۲۱ تا ۲۸ روز است. درباره پاستور هم همین فاصله ۲۸ روزه است و طبق گزارش‌ها عوارض هم همان عوارض معمولی است. البته مطمئنا ایران اگر قبول کرده که این واکسن را در کودکان استفاده کند، قطعا گزارش مفصل را از کوبا دریافت کرده است. در عین حال در ایران هم امکان پایش این موارد را داریم.» او ادامه داد: بهتر است این واکسن را (سینوفارم) روی افراد زیر ۱۸سال در ایران هم تست کنند تا عوارض آن مطالعه شود؛ اما به‌نظر من عوارضی نخواهد داشت چراکه واکسنی از نوع ویروس کشته شده است و واکسن با ویروس کشته کمترین عارضه را در این افراد دارد.
اما و اگر درباره تزریق سینوفارم به کودکان
آن‌طورکه مشخص است سه کشور چین، امارات و بحرین جزو آنهایی هستند که واکسینه گروه سنی زیر ۱۸سال را با واکسن سینوفارم شروع کرده‌اند و ایران قرار است به جمع آنها اضافه شود. با این وجود برخی کارشناسان معتقدند گرفتن چنین تصمیمی نیاز به مطالعات بیشتری دارد. حمید سوری، اپیدمیولوژیست با اشاره به‌همین مساله بیان کرد: به‌نظرم کمی ابهام وجود دارد، اینکه چرا برای این واکسن چنین تصمیمی گرفته شد خیلی‌ها را شگفت‌زده کرد. باید پرسید مبانی علمی چنین تصمیمی چه بوده است، تصمیمات این‌چنینی نیاز به پیشینه وتحقیقات علمی دارد. یک مقاله‌ای درباره سینوفارم درخصوص اینکه این واکسن می‌تواند برای کودکان تزریق شود چاپ شده است، مطالعه این مقاله در سال ۲۰۲۰ انجام گرفته یعنی تابستان پارسال که هنوز هیچ واکسنی وارد بازار نشده بود، حالا چه شده که چینی‌ها همان زمان درباره کودکان کار کردند و مقاله را چاپ کردند کمی جای سوال دارد. بنابراین فضا کمی مبهم است و به‌خوبی نمی‌شود قضاوت کرد. او با بیان اینکه «واکسن‌هایی که اتحادیه اروپا برای واکسینه کردن نوجوانان و کودکان استفاده کردند در پلتفرم و سبد واکسیناسیون کشور ما نیست» ادامه داد: من نه می‌گویم شروع واکسیناسیون نوجوانان با سینوفارم زود است و نه می‌گویم دیر است، سخنم این است که مطالعات پیشین که برای رد و تایید این قضیه هست خیلی آدم را برای قضاوت متقاعد نمی‌کند، بنابراین نه می‌شود رد کرد و نه تایید کرد. وقتی مقاله را نگاه می‌کنم می‌بینم این مقاله و مطالعه‌ای که چینی‌ها [برای سینوفارم] روی کودکان انجام دادند مرداد ۱۳۹۹ انجام شده است، طبیعتاً چنین مطالعه‌ای قبل از اینکه واکسن چرخه پیدا کند بوده و چینی‌ها چطور چنین کاری انجام دادند؟ من قضاوتی نمی‌توانم داشته باشم فقط مستندات زیادی برای تایید یا رد این تصمیم ندیدم، تنها مقاله‌ای که دیدم همان مقاله‌ای است که اخیراً چاپ شده و برای من سوال است چرا قبل از اینکه واکسن اجازه استفاده برای بزرگسالان پیدا کند در مرداد سال گذشته مطالعه استفاده این واکسن برای نوجوانان انجام شده و دلیل این کار چه بوده است، این مساله کمی شک برانگیز است.
