شاید شما هم یکی از عزیزانتان را در شرایطی دیده باشیدکه دیگر حتی فرزندانش را هم به یاد نمی‌آورد. او نمی‌تواند خاطراتی را که داشته برای خود زنده کند، نمی‌تواند در زمان حال زندگی کند، در بسیاری از مواقع افرادی که به آلزایمر دچار می‌شوند، در زمانی دیگر از زندگی‌شان باقی می‌مانند، بعضی وقت‌ها خود را کودکی خردسال تصور می‌کنند که اطرافیان را پدر و مادر خود می‌داند و گاهی هم دختر و پسر جوانی می‌شوند که عاشقی را تجربه می‌کند. آنها دیگر توان تجزیه و تحلیل اتفاقات روزمره را ندارند. نمی‌توانند چهره‌ها را به یاد بیاورند، فراموش می‌کنند چند فرزند دارند، فراموش می‌کنند که روزگاری از دیدن نوه‌هایشان چقدر ذوق می‌کردند. ابتلا به این بیماری، می‌تواند فرد را در سیاهی کامل فرو ببرد. او دیگر هیچ خاطره‌ای ندارد، یا اگر دارد بسیار محدود است. فرد مبتلا به آلزایمر آنقدر ناتوان می‌شود که حتی شاید قدرت حرف زدن و ارتباط برقرار کردن با دیگران را هم از دست بدهد. این فرد ممکن است دست به کارهای خطرناک بزند، چرا که فراموش می‌کند چه رفتارهایی پرخطر هستند و چه کارهایی ممکن است به او صدمه بزنند. این افراد بیش از هر زمان دیگری نیاز به مراقبت دارند و این مراقبت از سوی نزدیکان می‌تواند تا حدودی آنها را آرام‌تر کند. این بیماری مراحل مختلفی دارد، از فراموشی‌های کوچک شروع می‌شود و به فراموشی‌های بزرگ‌تر می‌رسد. به جایی که دیگر فرد حتی ممکن از خودش را نشناسد. هنوز هیچ درمان قطعی برای آلزایمر در دنیا شناخته نشده و تنها داروهای موجود ممکن است طول زمان رسیدن به پاک شدن کامل حافظه را افزایش دهند، یعنی فرد کمی دیرتر به آن مرحله‌ای برسد که دیگر توان یادآوری چیزی را ندارد. توان شناسایی عزیزانش را ندارد و گاهی حتی خود را دیگری می‌پندارد و زندگی در کنار عزیزانش برایش سخت و دشوار می‌شود.
بیماری پیچیده
آلزایمر بیماری پیچیده‌ای است که با مرگ سلول‌های مغزی به مرور حافظه و توانایی‌های ذهنی دیگر مانند تفکر، استدلال و قضاوت فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و فرد را در انجام وظایف روزانه زندگی با مشکل مواجه می‌کند. ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور) روز جهانی آلزایمر نامگذاری شده است، در دنیا ۵۵ میلیون نفر و در ایران به گفته وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حدود یک میلیون نفر به آلزایمر مبتلا هستند و هنوز این بیماری ناشناخته‌های بسیاری دارد که باعث می‌شود درمان آن را به تاخیر بیندازد و کیفیت زندگی را بهبود نبخشد. در حال حاضر هیچ شیوه اثبات شده‌ای برای پیشگیری از ابتلا به آلزایمر وجود ندارد، اما تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. دانشمندان معتقدند که آلزایمر در بیشتر افراد در اثر تلفیقی از عوامل مانند وراثت، سبک زندگی وعوامل محیطی رخ می‌دهد و به تدریج مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بروز آلزایمردر کمتر از پنج درصد افراد ناشی از یک تغییر ژنتیکی خاص است که منجر به پیشرفت بیماری می‌شود. هرچند دلایل ابتلا به آلزایمر هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده، اما تاثیر آن بر مغز به وضوح مشخص است و این بیماری موجب آسیب دیدن و مرگ سلول‌های مغزی می‌شود. اتصالات بین سلولی در مغزی که مبتلا به آلزایمر شده بسیار کمتر از مغز سالم است.
محدود شدن حافظه هادی معصومی روانپزشک در این زمینه به «تعادل »
می‌گوید: از دست دادن حافظه و توان استدلال و یادگیری از بارزترین نشانه‌های آلزایمر است، اختلال حافظه معمولا به تدریج ایجاد می‌شود و پیشرفت می‌کند. در ابتدا اختلال حافظه به وقایع جدید محدود می‌شود ولی به تدریج خاطرات قدیمی هم آسیب می‌بینند. بیمار پاسخ سوالی را که چند لحظه قبل پرسیده فراموش می‌کند و مجددا همان سوال را می‌پرسد. وسایلش را گم می‌کند و نمی‌داند کجا گذاشته است. در خرید و پرداخت پول دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند پولش را مدیریت کند. به تدریج در شناخت دوستان و آشنایان نیز مشکل پیدا می‌کند. او اظهار می‌دارد: به تدریج مشکل مسیر یابی پیدا شده و اگر تنها از منزل بیرون برود ممکن است برنگردد، متاسفانه در موارد شدیدتر حتی در تشخیص اتاق خواب، آشپزخانه، دستشویی و حمام در منزل خودش هم مشکل پیدا می‌کند.
فراموشی متوسط علایم اولیه آلزایمر
معصومی می‌افزاید: نشانه‌های آلزایمر در مراحل ابتدایی فراموشی متوسط است و در مراحل نهایی باعث می‌شود بیمار نتواند با محیط پیرامونش ارتباط برقرار کند و امورات زندگی را انجام دهد. پس از تشخیص بیماری آلزایمر به‌طور متوسط ۴ تا ۸ سال بیمار زنده خواهد ماند اما با درمان صحیح و دیگر عوامل بیمار می‌تواند تا ۲۰ سال پس از تشخیص بیماری زنده بماند.
او ادامه می‌دهد: اغلب افراد مبتلا به این بیماری، پس از ۶۵ سالگی تشخیص داده می‌شوند. در صورت تشخیص پیش از این سن، معمولا از آن با عنوان آلزایمر زود هنگام نام برده می‌شود. هیچ درمانی برای آلزایمر وجود ندارد اما درمان‌هایی وجود دارد که می‌تواند پیشرفت بیماری را آهسته کند. این روانپزشک تصریح می‌کند: بسیاری از بیماران مبتلا به آلزایمر، به ویژه در مرحله متوسط یا میانی آن، علاوه بر نشانه‌های اختلال شناختی، به نشانه‌های روانی و رفتاری از جمله افسردگی، اضطراب، بی‌خوابی، توهم، سوء ظن، بی‌قراری و پرخاشگری گرفتار می‌شوند و بروز این نشانه‌ها مراقبت از بیمار را دشوارتر می‌کند و بر اعضای خانواده که با تاثیر منفی بیماری بر شخصیت و عواطف بیمار مواجه می‌شوند، فشاری مضاعف وارد می‌کند، این نشانه‌ها ممکن است با مداخلاتی مانند اطمینان بخشی، تغییر محیط یا رفع دلایلی مانند تب و درد تسکین یابند، اما گاهی اینگونه مداخلات موثر نیست و تجویز دارو ضرورت پیدا می‌کند.
شیوع آلزایمر همراه با رشد سریع جمعیت سالمند
معصومه صالحی مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران نیز در این زمینه می‌گوید: شیوع بیماری آلزایمر در کشورهای در حال توسعه با توجه به رشد سریع جمعیت سالمند بیشتر از جوامع دیگر است و در ایران هم با رشد سریع تعداد این قشر در جامعه، احتمال ابتلا به دمانس افزایش بیشتری خواهد داشت، روند آسیب مغز در بیماری آلزایمر از حافظه کوتاه‌مدت شروع می‌شود و سپس با درگیر شدن قسمت‌های مختلف مغز، طیف وسیعی از علائم متفاوت ایجاد می‌شود.
او اختلالات شناختی، ضعف در حافظه و فراموش کردن مطالب، اختلال در زبان، اختلال در تفکر، ناتوانی در قضاوت و استدلال، اختلال در جهت یابی و آگاهی به زمان و مکان، کاهش توجه و تمرکز، آشفتگی و بی‌ثباتی خلق و تحریک‌پذیری، ترس و اضطراب و افسردگی، از دست دادن لذت‌ها و علایق گذشته، ضعف تدریجی عواطف، شکاکی، سوءظن، بدبینی و بی‌اعتمادی، بی‌خوابی و آشفتگی خواب، تغییر تدریجی شخصیت فرد مبتلا، مخفی و انبار کردن وسایل یا خوراکی‌ها، کاهش تعادل فیزیکی و مهارت‌های حرکتی و هماهنگی میان آنها در راه رفتن، غذاخوردن، لباس پوشیدن، استحمام، بروز رفتارهای ناپسند را از علایم آلزایمر بیان می‌کند.
صالحی اظهار می‌دارد: آلزایمر یک بیماری پیش رونده و تحلیل برنده است و طول دوره بیماری از سه تا ۲۰ سال متغیر بوده و علائم بیماری به تدریج ظاهر می‌شوند و یکی از مشکلات عمده سلامتی است که با بالارفتن سن رواج پیدا می‌کند. او ادامه می‌دهد: در واقع آلزایمر یک نوع اختلال عملکردی مغز است که به تدریج توانایی‌های ذهنی بیمار تحلیل می‌رود، بارزترین تظاهر زوال عقل اختلال حافظه است و اختلال حافظه معمولا به تدریج ایجاد شده و پیشرفت می‌کند. در ابتدا اختلال حافظه به وقایع و آموخته‌های اخیر محدود می‌شود ولی به تدریج خاطرات قدیمی آسیب می‌بینند. صالحی خاطرنشان می‌کند: این بیماری یکی از مشکلات عمده سلامتی است که با بالا رفتن سن رواج پیدا می‌کند، باید با پیروی از سبک زندگی سالم بتوان از ابتلا به آلزایمر در پیری جلوگیری کرد.
زنگ خطر آلزایمر و افزایش سن جمعیت
اما ابتلا به این بیماری در کشوری که جمعیت سالمند آن رو به افزایش است می‌تواند زنگ خطری باشد برای تمام آنچه در آن جامعه رخ می‌دهد. اینکه جمعیت جوان رو به کاهش باشد و جمعیت سالمند که البته خطر ابتلا به آلزایمر هم آنها را تهدید می‌کند، فاجعه‌ای جدی است که باید از وقوع آن جلوگیری کرد. باید دولتمردان تمام توان خود را به کار گیرند تا زیر ساخت‌های اجتماعی و اقتصادی کشور به گونه‌ای باشد که مردم به فرزند آوری تشویق شوند. زمان زیادی باقی نمانده و ایران طی سال‌های آینده می‌تواند به کشور پیر تبدیل شود. در حالی که این پیر شدن جمعیت هم به اقتصاد و هم به دیگر ارکان‌های کشور ضربه‌های جبران‌ناپذیری خواهد زد. شاید به همین دلیل است که بسیاری از کارشناسان از بروز پیری جمعیت ایران ابراز نگرانی کرده و آن را اتفاقی ناخوشایند برای جامعه کنونی ما می‌دانند. افزایش جمعیت نباید در قالب یک شعار به مردم ابلاغ شود، بلکه باید تمام شرایط این اتفاق در کشور فراهم شود. تا زمانی که مشکلات اقتصادی همچنان وجود داشته باشد و مردم برای تامین معاش خود با مشکل مواجه شوند، فرزند آوری برای آنها اولویت نخواهد بود.
