حفاظت از محیط زیست و حیات وحش خیلی وقت است که در کشور ما بیشتر به یک شوخی تلخ شبیه شده و خیلی از مسوولان فکر می‌کنند مسائل مهم‌تری وجود دارد که باید به آن بپردازند. همین نوع مدیریت باعث شده تا هر از چند گاهی اتفاقی ناگوار در این جغرافیا رخ بدهد، از آتش سوزی در جنگل‌ها و از بین رفتن درختانی که قدمت بالایی دارند، تا منقرض شدن گونه‌های منحصر به فرد حیوانی.
خطر انقراض بیخ گوش یوزپلنگ ایرانی
یوزپلنگ‌ها گربه‌سانانی ارزشمند اما در خطر انقراض هستند؛ امروزه یوزپلنگ آسیایی فقط در ایران زیست می‌کند از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز می‌گویند اما شرایط خوبی ندارند و خطر انقراض آنها را تهدید می‌کند.
اولین تهدید
۹ شهریور ۱۳۷۳ یک یوزپلنگ مادر و سه توله‌اش برای یافتن آب و غذا به شهر بافق استان یزد نزدیک شدند اما فردی که شناختی از یوزپلنگ نداشت، به دلیل ترس از یوزپلنگ‌ها به آنها حمله کرد که در این واقعه یوز مادر از صحنه فرار کرد و دو توله نر و ماده تلف شدند، یک توله ماده باقیمانده که ماریتا نام گرفت به تهران انتقال یافت و ۹ سال در پارک پردیسان در شرایط اسارت زندگی کرد تا اینکه در زمستان ۱۳۸۲ تلف شد.
تکثیر در اسارت
بعد از آن کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده‌ای هستند که به ترتیب ۱۰ آذر ۹۳ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و ۱۱ آذر ۹۳ از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به این مکان منتقل شه بودند اما بعد از چند سال تلاش ناموفق، مسوولان به این نتیجه رسیدند که باید به زادگاهشان یعنی توران بر گردند و در شرایط طبیعی زادآوری داشته باشند که این کار در فروردین سال ۱۳۹۹ انجام شد.
کوشکی، دلبر و ایران از کجا آمدند؟
کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده‌ای هستند که به ترتیب ۱۰ آذر ۹۳ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و ۱۱ آذر ۹۳ از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به این مکان منتقل شدند. کوشکی یوزپلنگ نر بهمن ماه ۱۳۸۶ در چهار ماهگی و دلبر یوزپلنگ ماده فروردین ۱۳۹۰ در سه ماهگی به اسارت درآمدند که بعد از این و با توجه به اهمیت حفاظت از اینگونه‌های ارزشمند و در خطر انقراض بودن آنها به پارک پردیسان منتقل شدند.
بر این اساس در خرداد ۱۳۹۰ اولین طرح ایجاد مرکز تکثیر در اسارت ارایه شد و در شهریور ۱۳۹۱ این طرح برای «شان مک کویین» کارشناس ایرلندی گربه‌سانان ارسال شد و وی نظر نهایی خود را بر روی این طرح ارایه داد که از تیر ماه همان سال کار ساخت این مرکز تحقیقاتی در پارک پردیسان آغاز شد. این سایت دارای ۶ فضای مجزا است که با هدف تکثیر در اسارت، نگهداری از این دو یوز و همچنین پذیرایی از هر یوزپلنگ آسیایی دیگر که شاید در آینده به هر دلیل غیر قابل پیش‌بینی توان ادامه حیات در زیستگاه طبیعی‌اش را از دست بدهد، طراحی و ساخته شده است و کار تکثیر یوزپلنگ ایرانی به روش مصنوعی در آن آغاز شد چون متخصصان بر این باورند که در صورت موفقیت این پروژه می‌توان نسل گونه‌های جانوری در خطر انقراض کشور را از خطر انقراض دائم نجات داد و گامی ارزشمند برای حفاظت از حیات وحش کشور برداشت. اما گویا تلاش‌ها در این سایت بی‌نتیجه ماند و کارشناسان و متولیان امر در سازمان حفاظت محیط زیست به این باور رسیده‌اند که کوشکی و دلبر به زیستگاه اصلی خود برگردند و بعد از ۶ سال زندگی در پردیسان دوباره به توران بازگشتند.
شرایط یوز ایرانی خوب نیست
ایران یوزپلنگ ماده نیز در سال۱۳۹۶ در حالی که هشت ماه داشت از قاچاقچیان در تهران گرفته شد و به پردیسان منتقل شده بود. کارشناسان چند سالی است که هشدار می‌دهند شرایط یوزپلنگ ایرانی خوب نیست، بر اساس آخرین داده‌های علمی در سال ۲۰۱۷ ایران کمتر از ۴۰ قلاده یوزپلنگ دارد و بررسی‌ها نشان می‌دهد که روند جمعیت این گربسان در ایران نزولی است. در این بین وظیفه ما زمانی سنگین‌تر شد که به یوزپلنگ آسیایی، یوزپلنگ ایرانی گفته شد، یوزپلنگ ایرانی در گذشته یوزپلنگ آسیایی بود و در قسمت‌های وسیعی از آسیا زندگی می‌کرد اما از آنجا که نسل اینگونه در کشورهای آسیایی از جمله عربستان، عراق، هندوستان و پاکستان از بین رفت و اکنون فقط در ایران زندگی می‌کند؛ به همین دلیل به آن یوزپلنگ ایرانی گفته می‌شود پس باید بیشتر مراقب این گربه سان ارزشمند باشیم.
۹ شهریور، روز ملی یوزپلنگ ایرانی
با توجه به اهمیت موضوع حفاظت از یوزپلنگ ایرانی، به پیشنهاد انجمن یوزپلنگ ایرانی در سال ۱۳۸۶، نهم شهریورماه روز ملی حفاظت از یوزپلنگ نام گرفت اما با توجه به شرایط نامطلوب این گربه‌سان ارزشمند فقط نامگذاری یک روز، کاری از پیش نمی‌برد و باید برنامه‌ریزی‌ها اصولی و علمی پیش برود.
