گلی ماندگار| مناظره اول کاندیداهای ریاست‌جمهوری به جای آنکه فرصتی باشد برای ارایه برنامه‌های راهبردی آنها به مردم و اینکه در صورت انتخاب شدن چه کارهایی را اجرایی می‌کنند تا وضعیت اقتصاد و معیشت مردم بهتر شود، بیشتر صرف این موضوع شد که از دولت کنونی و البته دولت‌های قبلی ایرادگیری کرده و تمام تقصیرها را به گردن یکدیگر بیندازند، این در حالی است که هر یک از این افراد طی سال‌های متمادی در پست‌هایی حضور داشته‌اند که می‌توانستند اگر ایراد و اشکالی می‌بینند، به فکر رفع آن باشند. اما حالا که قرار است خود در مسند ریاست‌جمهوری قرار بگیرند می‌خواهند این فکر را به مردم القا کنند که مشکلات بسیار زیاد است و به گفته یکی از همین کاندیداها آنها قرار است ویرانه‌ای را تحویل گرفته و از ابتدا بازسازی کنند، مساله‌ای که این روزها بیشتر از آنکه باعث تشویق مردم به رفتن پای صندوق‌های رای شود آنها را دلزده می‌کنند. کاندیداها باید با ارایه برنامه‌های کاربردی و قابل اجرا این امید را به مردم بدهند که می‌توانند شاهد روزهای بهتری باشند و قرار است فراهم آوردن رفاه اجتماعی، یکی از گزینه‌های مهم رییس‌جمهور جدید باشد. کسی که این‌بار فقط به شعار دادن بسنده نکند و عملگرا هم باشد. به همین خاطر خلاصه‌ای از آنچه را که کاندیداهای ریاست‌جمهوری در اولین مناظره خود به آن پرداختند مورد بررسی و ارزیابی قرار دادیم. بررسی همه آنچه گفته شد از حوصله این بحث خارج است و تنها به موضوعاتی اشاره شده که بیش از همه درصدد متهم کردن دولت کنونی بوده‌اند، در ضمن برای هر ادعا یا برنامه‌ای که کاندیداها ارایه داده‌اند، ارزیابی کوتاهی نوشته شده است.
ابراهیم رییسی
ادعا یا برنامه مطرح شده: باید سازوکارهایی مانند مالیات برای کارهای غیرمولد پیش‌بینی کرد و از سوی دیگر نیز از مالیاتی که تولیدکنندگان می‌پردازند، کاسته شود. اگر اکنون ۲۵ درصد مالیات از تولیدگران دریافت می‌شود، این میزان باید با شیب ملایم به ۱۰ درصد برسد.
ارزیابی: اگرچه مطابق ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، برای اشخاص حقوقی، ۲۵ درصد از سود به عنوان مالیات در نظر گرفته شده، اما در این زمینه معافیت‌های فراوانی در قانون وجود دارد؛ به‌نوعی که به تعبیر یکی دیگر از نامزدها در مناظره اقتصادی، میزان معافیت مالیاتی در ایران، ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است.
ادعا یا برنامه مطرح شده: برخی مجوزها مانع تولید است و سازوکارهای موجود که به‌صورت مجوزهاست، باید پسینی باشد تا بتواند باعث تولید موفق شود.
ارزیابی: هیات مقررات‌زدایی معاونت حقوقی رییس‌جمهوری، زمان صدور مجوزها را از ۴۰ روز در سال ۱۳۹۹ به کمتر از ۵ روز در سال ۱۴۰۰ کاهش داده است. ده ها دستورالعمل مانع دریافت مجوز نیز حذف شده است.
ادعا یا برنامه مطرح شده: مردم می‌دانند که در رسیدگی‌ها هیچ خط قرمزی نداریم؛ این موضوع ادعا نیست و در عمل رخ داده و برای مردم هم اثبات شده است.
ارزیابی: شهردار تهران: گزارش تخلفات شهردار سابق و معاون اول او به قوه قضاییه گزارش شده است. ایشان نامه ما را درباره معاون قالیباف ارجاع داده بود، اما تأثیری در پرونده نگذاشت.
ادعا یا برنامه مطرح شده: باید نهادهای مردم‌نهاد را فعال کنیم. مردم شهر و روستا در این‌زمینه نظارت دارند و به این صورت از زمین‌خواری جلوگیری می‌شود.
ارزیابی: ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ جلسه رسیدگی به پرونده «جمعیت امداد دانشجویی مردمی امام علی(ع)» در شعبه ۵۵ دادگاه حقوقی تهران برگزار شد و دادگاه رأی بدوی انحلال جمعیت امام علی(ع) را صادر کرد. جمعیت امام علی(ع) یکی از موفق‌ترین و بزرگ‌ترین سازمان‌های مردم‌نهاد کشور بود. پیش از اعلام انحلال نیز مدیران رده بالای این جمعیت از سوی قوه قضاییه بازداشت شده بودند.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی
ادعا یا برنامه مطرح شده: قانون تجارت باید اصلاح نهادی شود.
ارزیابی: لایحه قانون تجارت از سال ۱۳۹۱ در مجلس شورای اسلامی مطرح است و قاضی‌زاده هاشمی نیز در همان زمان نماینده مجلس بوده است. با این حال هنوز لایحه یاد شده به نتیجه نرسیده است.
ادعا یا برنامه مطرح شده: متأسفانه حکمرانی پولی در کشور متولی ندارد و مسوولانی که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم وظیفه پاسخگویی دارند، وظایف خود را به گردن دیگران می‌اندازند. متأسفانه رییس کل بانک مرکزی به جای اینکه خود را مسوول حفظ ریال بداند، بیشتر مسوول حفظ دلار می‌داند.
ارزیابی: متولی حکمرانی پولی در کشور شورای پول و اعتبار است که به موجب برنامه ششم توسعه دست‌کم دو عضو آن نماینده به مجلس شورای اسلامی هستند. قوه قضاییه نیز در این شورا نماینده دارد.
ادعا یا برنامه مطرح شده: وقتی از کنترل قیمت صحبت می‌کنیم، از نقدینگی و پول پرقدرت که وارد بازار می‌شود می‌گوییم، از اصلاح ساختار بانک مرکزی و بانک‌ها صحبت می‌کنیم، از اصلاحات ساختار بودجه صحبت می‌کنیم.ای کاش در این مناظره بیشتر در مورد این بحث‌ها توضیح داده شود.
ارزیابی: قاضی‌زاده هاشمی در حالی از خلق نقدینگی ابراز گلایه می‌کند که تغییرات مجلس (که وی در آن نایب‌رییس بوده) در لایحه بودجه منجر به افزایش هزینه‌ها و تشدید کسری بودجه در سال ۱۴۰۰ خواهد شد. رییس کل سابق بانک مرکزی در این باره گفته بود: اعداد و ارقام بودجه مصوب مجلس شورای اسلامی و تبصره‌های متعدد آن دربرگیرنده احکامی برای تکلیف به بانک مرکزی و سیستم بانکی است که نتیجه آن می‌تواند انتشار پول پرقدرت و رشد نقدینگی باشد.
ادعا یا برنامه مطرح شده: طراحی برای مشکل اشتغال و ازدواج جوانان داشته‌ایم که در این راستا وزارتخانه خانواده ایجاد می‌کنیم که یک صندوق اعتبار خانواده در آن پیش‌بینی شده و ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار برای ازدواج و تهیه جهیزیه و مساله اشتغال و مسکن جوانان پرداخت خواهد کرد.
ارزیابی: میزان وام ازدواج در شرایط کنونی برای یک زوج جوان روی هم رفته، ۱۴۰ میلیون تومان و وام مسکن خانه اولی در شهر تهران ۱۶۰ میلیون تومان است یعنی از میزانی که قاضی‌زاده گفته فعلا فقط برای مسکن و ازدواج ۳۰۰ میلیون تومان پرداخت می‌شود. با این حال پرداخت اقساط این تسهیلات برای برخی از زوج‌ها امکان‌پذیر نیست. مشخص نیست قاضی‌زاده هاشمی به قدرت بازپرداخت اقساط تسهیلات ۵۰۰ میلیون تومانی از سوی زوج‌های جوان نیز توجهی داشته یا خیر؟ ضمن آنکه در حال حاضر برای پرداخت تسهیلات ازدواج کنونی نیز صف وجود دارد و بانک‌ها برای پرداخت این تسهیلات منابع کافی در اختیار ندارند. منابع پرداخت تسهیلات ۵۰۰ میلیون تومانی نیز از سوی قاضی‌زاده مشخص نشده است.
محسن رضایی
ادعا یا برنامه مطرح شده: بدون حساب و کتاب مردم را تشویق کردند در بورس سرمایه‌گذاری کنند، بعد برای بودجه کشور از این طریق تأمین مالی کردند.
ارزیابی: مجموع منابع دولت در بودجه سال ۱۳۹۹ حدود ۶۵۰ هزار میلیارد تومان و حداکثر تأمین مالی دولت از بازار سرمایه، در بالاترین تخمین‌ها ۳۴ هزار میلیارد تومان بوده است. این ادعا که دولت کسری بودجه را فقط از بازار سرمایه تأمین کرده، با توجه به سهم حدود ۵ درصدی بازار سرمایه از درآمدهای سالانه دولت، نمی‌تواند درست باشد.
ادعا یا برنامه مطرح شده: چطور رانت‌خوارها را با ارز ۴۲۰۰ تومانی تأمین مالی کردید، اما برای اینکه به محرومان کشور کالا را با قیمت واقعی بدهید، منبع ندارید؟ چرا می‌گویید برای قیمت واقعی یارانه ۴۵ هزار تومانی که ارزشش در سال‌های پیش ۲۰ دلار بوده و اکنون معادل ریالی آن ۴۵۰ هزار تومان است، منبع ندارید؟
ارزیابی: پرداخت یارانه ۴۵۰ هزار تومانی به ۴۰ میلیون ایرانی به معنای پرداخت ماهانه ۱۸ هزار میلیارد تومان است. این یعنی باید در بودجه سالانه ۲۱۶ هزار میلیارد تومان به پرداخت یارانه نقدی اختصاص یابد. اکنون براساس تخمین‌های اقتصاددانان، دولت برای اجرای قانون بودجه سال ۱۴۰۰ بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه خواهد داشت. پرداخت چنین رقمی با توجه به واقعیت‌های اقتصادی کشور ممکن نیست. تنها در صورت خلق پول امکان پرداخت آن وجود دارد که آن هم با توجه به اثر تورمی، می‌تواند اقتصاد کشور را ونزوئلایی کند و تا چندین برابر یارانه پرداخت شده را به هزینه‌های خانواده بیفزاید.
ادعا یا برنامه مطرح شده: یارانه ۴۵۰ هزار تومانی با صرفه‌جویی ۴ میلیارد دلاری از ارز ۴۲۰۰ تومانی و ۴ میلیارد دلار یارانه‌ای که به طبقات بالا داده می‌شود، به دست خواهد آمد.
ارزیابی: لازم است رضایی مشخص کند ارز ۴۲۰۰ تومانی را در رابطه با چه کالاهایی حذف خواهد کرد؛ زیرا با در نظر داشتن ۹ میلیارد دلار حجم کلی ارز ترجیحی تخصیصی، وی مدعی است که باید نیمی از این ارز حذف شود. در عین حال لازم است وی سازوکاری برای حذف یارانه ثروتمندان ارایه کند که در این صورت، مصداقی از کنکاش در حساب‌های بانکی یا دارایی مردم خواهد بود.
ادعا یا برنامه مطرح شده: جناب آقای همتی و دوستانشان با اقدامات خود بلایی بر سر کسری بودجه آوردند که تا مشکلی پیش می‌آید، دست در جیب مردم کرده و کسری بودجه را جبران می‌کنند.
ارزیابی: طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به شماره ۱۷۲۸۴ منتشر شده در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۹۹ در خصوص بودجه سال ۱۳۹۸، همه مجوزها در خصوص کسری بودجه، طبق مصوبه شورای هماهنگی سران قوا که بعد از تأیید رهبر معظم انقلاب قابل اجراست، دریافت شده و از مجموع ۱۷۵ هزار میلیارد تومان کسری بودجه این سال، ۱۰۸ هزار میلیارد تومان از منابع صندوق توسعه ملی برداشت شده که این موضوع نیز با تأیید رهبری بوده است. ضمن اینکه اگرچه به دلیل در دسترس نبودن منابع صندوق توسعه ملی، معادل ریالی توسط بانک مرکزی تأمین شده، اما در این زمینه نیز مجوز وجود داشته است. در رابطه با منابع بودجه سال ۱۳۹۹ نیز مشخص است که دولت از چاپ پول پرهیز داشته و تلاش کرده ناترازی بودجه را از طریق فروش دارایی‌ها در بورس و انتشار اوراق جبران کند.
علیرضا زاکانی
ادعا یا برنامه مطرح شده: الان ۱۱ ابربدهکار داریم که ۹۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارند.
ارزیابی: نخستین‌بار رییس کل وقت بانک مرکزی بود که اعلام کرد ۱۱ نفر ۹۰ هزار میلیارد تومان به نظام بانکی بدهکار بوده‌اند و این بانک با کمک قوه قضاییه توانسته ۳۰ هزار میلیارد تومان آن را پس بگیرد. همچنین در بخش دیگری از مناظره، سعید جلیلی میزان بدهی ابربدهکاران در سال ۱۳۹۱ را ۷۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرد که بر این اساس، می‌توان نتیجه گرفت نزدیک به ۸۰ درصد بدهی ابربدهکاران بانکی مربوط به دوره پیش از دولت کنونی است.
ادعا یا برنامه مطرح شده: موضوع قیمت دلار به شکل منطقی باید اداره شود، نه به‌صورت دستوری که بگویند نه ۳۸۰۰ و نه ۴۸۰۰، ۴۲۰۰ تومان را مشخص کنند و همه صلوات بفرستند.
ارزیابی: این روایت درباره تعیین نرخ رسمی ارز درست نیست. بر اساس روایت‌های افراد مختلف، در جلسه یادشده رقم ۴۲۰۰ تومان برای زمان موقتی تعیین و مقرر شده بعد از فروکش کردن التهابات بازار ارز، این رقم با توجه به روند بازار اصلاح شود. بر همین اساس در تابستان ۱۳۹۷ دولت در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی خواستار افزایش این نرخ به ۴۴۰۰ تومان می‌شود، اما این مساله با مخالفت نمایندگان دو قوه دیگر، مصوب نمی‌شود.
ادعا یا برنامه مطرح شده: وزیر اقتصاد گفته، دولت ۳۰۰ هزار میلیارد تومان از بازار سرمایه برای خود برداشته است. دولت آقای روحانی به چه اجازه دست در جیب مردم کرده است؟
ارزیابی: وزیر اقتصاد گفته در سال ۱۳۹۸ که بورس رونق داشته ۲۶۰ هزار میلیارد تومان از بورس تأمین مالی شده و در ۶ ماهه نخست ۱۳۹۹ نیز ۳۲۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی صورت گرفته است اما این عدد به معنای درآمد دولت نیست. به عنوان نمونه درآمد دولت از محل واگذاری بنگاه‌ها در بازار سرمایه در سال ۱۳۹۹، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
ادعا یا برنامه مطرح شده: بیمه کشاورزان را حل می‌کنم.
ارزیابی: صندوق بیمه روستاییان، کشاورزان و عشایر در سال ۱۳۸۴ شروع به کار کرد تا روستاییان فاقد بیمه را بیمه کند و اکنون یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از روستاییان و عشایر عضو این صندوق بوده که یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از آنها بیمه‌شده فعال هستند.
سعید جلیلی
ادعا یا برنامه مطرح شده: آقای همتی فرمودند FATF چرا انجام نشد، اگر شما مساله اقتصاد کشور را این بدانی، نتیجه همین می‌شود. شما در FATF برنامه اقدام و ۴۱ بند را توافق کردید و ۳۹ بند را اجرا کردید، اما فقط ۱۶ بند را پذیرفتند که کشورهای دیگر هنوز همین‌قدر را نیز انجام ندادند.
ارزیابی: گروه ویژه اقدام مالی یا FATF در صورت عدم اجرای تعهدات، کشورها را در لیست اقدام متقابل قرار می‌دهد. در حال حاضر ایران و کره شمالی در این فهرست قرار دارند.
ادعا یا برنامه مطرح شده: اینکه کشور به تولید ثروت نیاز دارد؛ یعنی باید برای ارزآوری برنامه‌ای جدی داشته باشید. وقتی شما برای تمام دستگاه‌ها ماموریت تعریف کنید که برای ارزآوری باید هدف خود را محقق کنند، به معنی این نیست که اگر وزارت نفت، نفت نفروخت، بانک مرکزی بگوید من ارز ندارم و باقی دستگاه‌ها هم تعطیل شوند و بعد هم بگویند هر وقت FATF تصویب شد، ما کار می‌کنیم.
ارزیابی: اکنون نزدیک به ۵ میلیارد دلار از منابع ایران در عراق و به دلیل تحریم‌ها و انسداد روابط بانکی مسدود شده است. این یعنی در حال حاضر مساله کشور تحریم نفت یا کاهش درآمدهای ارزی نیست، بلکه بحث تحریم بانکی و محدودیت‌های گروه ویژه اقدام مالی مطرح است.
ادعا یا برنامه مطرح شده: گفته می‌شود ارزش پول ملی چه وقت افزایش می‌یابد؟ وقتی که شما بتوانید جهش تولید و جهش صادرات داشته باشید و همچنین تعاملات سازنده با جهان داشته باشید و معطل دو، سه کشور نشوید.
ارزیابی: چگونه در شرایط تحریم، صادرات برای جهش تولید ممکن است؟ حجم دارایی مسدودی ایران فقط در عراق ۵ میلیارد دلار ارزیابی شده است.
ادعا یا برنامه مطرح شده: ما برای این مورد کار تعریف کردیم که چگونه همه دستگاه‌ها در چهار بخش معدن، کشاورزی، نفت و گاز و برق می‌توانند درآمد ارزی کشور را افزایش دهند. ما فکر می‌کنیم اگر ظرفیت‌های کشور بسیج شوند می‌توان ۲ برابر درآمد نفتی کشور حتی در زمانی که تحریم نیستیم، از بخش‌های یاد شده درآمد داشت.
ارزیابی: با توجه به محدودیت‌های موجود بر سر راه روابط بانکی کشور که اکنون نیز منجر به بلوکه شده بخش قابل توجهی از منابع ارزی ما در کشورهای دیگر شده، با فرض پذیرش راهکارهای آقای جلیلی برای افزایش ارزآوری، ایشان این ارز با چه روشی به کشور خواهد آمد؟
محسن مهرعلیزاده
ادعا یا برنامه مطرح شده: آمارها می‌گوید ۵۰ درصد مردم زیر خط فقر هستند.
ارزیابی: بر اساس پژوهش موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، شمار افرادی که در ایران زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند، از نصف رقم ادعایی آقای مهرعلیزاده نیز کمتر است.
