بحران آب در کشور جدی است، از خشک شدن زاینده‌رود گرفته تا هامون و بختگان. بارش‌های کم چند سالی است که ایران را دچار خشکسالی کرده است. ایران سال‌هاست که به دلیل روش‌های سنتی کشاورزی منابع آبی بسیاری را از دست داده و در این بین هر چه کارشناسان هشدار دادند گوش هیچ کس بدهکار حرف‌های‌شان نبود. کار به جایی رسید که دریاچه ارومیه هم در آستانه خشک شدن قرار گرفت. ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود، منابع آب زیر زمینی هم در معرض خطر نابودی قرار دارند. چاه‌هایی غیر استاندارد که در مناطق مختلف کشور حفر شده‌اند و حالا باعث فرونشست زمین هم هستند، از دیگر مواردی است که بحران آب در کشور را جدی نشان می‌دهد. بر اساس آمارهای موجود نزدیک به 90 درصد منابع آبی ایران در کشاورزی مصرف می‌شوند. مساله‌ای که با صرفه جویی‌های شهرنشینان هم نمی‌تواند دردی را درمان کند. این در حالی است که ایران به دلیل وضعیت آب و هوایی که دارد می‌توانست با استفاده از روش‌های نوین کشاورزی چنین خشکسالی را تجربه نکند. حالا بحران آب هر روز بیشتر از روز قبل خود را نمایان می‌کند و این امر می‌تواند به بروز بحران‌های دیگر هم بیانجامد. به هر حال از نظر کارشناسان باید بحران آب را به دو بخش تقسیم کنیمیکی بحران آب ناشی از استفاده بی‌رویه آب و بحران آب ناشی از تغییر چشم‌انداز طبیعت به لحاظ تولید سیلاب، رسوب، فرسایش و انتقال آلودگی که قطعا برای هر کدام باید راهکارهای جداگانه‌ای را تجویز کرد. مساله اصلی اما این است که چه می‌توان کرد تا بیشتر از این دچار وضعیت بحرانی در مورد منابع آب نشویم.
سکوت نکنید
معاون رییس‌جمهوری با تاکید بر ضرورت اصلاح سیاست‌های کلان کشور خاطرنشان کرد: متخصصان کشور بابت سکوت خود برابر تاریخ باید پاسخگو باشند.عیسی کلانتری در وبینار علمی - تخصصی با موضوع «استراتژی‌های ملی و بین‌المللی برای مقابله با پدیده‌های زیست‌محیطی خشکسالی و گرد و غبار» که امروز برگزار شد، گفت: برخی سیاستمداران کشور به توسعه پایدار اعتقاد ندارند. به دلایل سیاسی تمرکز به تولید داخل به هر قیمتی و استفاده منابع در کشاورزی است. سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب از منابع طبیعی و آب‌های زیرزمینی اضافه برداشت صورت می‌گیرد. منابع آب غارت می‌شود. با این روند ۲۰ سال دیگر و در سال ۱۴۲۰ اطراف زاگرس دیگر اثری از کشاورزی نخواهد بود چون منابع آب را غارت می‌کنیم. رییس سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: این سرزمین۷۰۰۰ سال سابقه زیستن دارد. نسل حاضر می‌خواهد با ابزاری که به دست آورده همه منابع را غارت کند. تکنولوژی وارد شده شدت تخریب را به‌شدت افزایش داده است. کلانتری در سخنرانی خود با انتقاد نسبت به سکوت متخصصان کشور درباره بحران آب و بااشاره به اینکه جنگ آب بین برخی استان‌ها شروع شده است و به روستاها می‌رسد گفت: طبیعت ایران قربانی سیاست‌های کلان کشور شده است و اکنون به تجاوز این نسل پاسخ می‌دهد.
او یادآور شد: تقریبا تا اوایل دهه ۶۰ نابسامانی‌های طبیعی کمتری داشتیم. با توجه به افزایش جمعیت و سیاست‌های کلان کشور و با درنظر گرفتن اینکه ناپایداری در توسعه در کشور یک رسم بود و الان هم هست، تجاوز به طبیعت و آب و خاک و محروم کردن طبیعت از منابع خودش سبب شد که کشور به این روز بیفتد و گرد و غبار، خشکسالی و فرسایش آن را می‌بینیم. رییس سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: زمانی که توسعه پایدار در اوایل دهه ۷۰ و در سال ۱۹۷۰ میلادی در دنیا شروع شد، ما تا سال‌های۱۳۸۰ توسعه پایدار را به عنوان سوغات غرب می‌شناختیم و به منابع آب و خاک، منابع آب‌های سطحی و آب‌های زیر زمینی، مراتع و بیابان‌ها تجاوز شد.
۱۰۰ برابر شدن بیلان منفی آب
کلانتری با اشاره به پروژه‌هایی که در دهه ۶۰ آغاز شد و مراتع شخم زده و گمان می‌شد که همه نیازهای مردم را در داخل کشور به هر قیمتی باید تهیه کنیم، گفت: ما در سال ۱۳۶۰، کلا ۲۰۰ میلیون متر مکعب در سال بیلان منفی داشتیم اما این رقم به ۲۰ میلیارد مترمکعب رسیده استیعنی۱۰۰ برابر شده است. معاون رییس‌جمهوری با اشاره به دست‌اندازی به آب‌های فسیلی و کشاندن آن به سطح زمین، استفاده از این آب برای تولید، استفاده غیر علمی از آب‌های سطحی، بی‌توجهی به حق‌آبه‌های زیست محیطی، سدسازی‌های غیرپایدار و توجه نکردن به حق طبیعت اظهارکرد: بر مبنای توافق ریو در سال ۱۹۹۲ که در سال ۱۹۹۷ سازمان ملل متحد آن را تایید کرد، کشورها حق دارند تنها از ۴۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر استفاده کنند اما سال‌هاست که ما بیش از ۱۰۰ درصد ظرفیت آب‌های تجدیدپذیر استفاده می‌کنیم. به گفته او، طبیعت ایران قربانی سیاست‌های کلان کشور شده است. سیاست‌های کلان نیز به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد و دستگاه‌های اجرایی گاه، خود پیش قراول این امر هستند. رییس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه افزایش جمعیت چیز خیلی خوبی است به شرطی که عوامل افزایش جمعیت به طبیعت کشور تحمیل نشود و نیاز غذایی و توسعه جمعیت با درنظرگرفتن محدودیت منابع پیگیری شود، اظهارکرد: در فروردین ماه سال ۱۳۶۱ که مهندس موسوی که آن هنگام نخست وزیر بود دستور دادند که من در برنامه‌ریزی اول پنج ساله آن زمان که اجرایی نشد، به عنوان نماینده ایشان حضور داشته باشم. به یاد دارم که بین منابع طبیعی و کارشناسان سازمان دامپروری درگیری شد. در آن زمان صحبت از این بود که تعداد دام در کل کشور به ۶۵ میلیون واحد می‌رسد. کارشناسان سازمان جنگل‌ها معترض بودند چراکه معتقد بودند تحمیل این میزان دام به مراتع باعث از بین رفتن پوشش گیاهی می‌شود.
افزایش برداشت آب‌های زیر زمینی
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، کلانتری افزود: امروزه ۶۵ میلیون واحد دامی به ۱۲۰ میلیون واحد دامی در کشور رسیده است. سالانه بیش از ۲۰ میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی داریم. امروز منشأ بخش عمده‌ای از گرد و غبار، داخلی است؛ گرد و غباری که در استان کرمان در حوزه جازموریان بود، گرد و غبارهایی که در استان فارس است و بخش عمده‌ای از گرد و غبارهایی که در استان خوزستان بود با استفاده از منابع صندوق توسعه محیط زیست با تخصیص۳۷۰ میلیون مهار شد. او با تاکید بر اینکه طبیعت به عملکرد ما پاسخ می‌دهد، به تاثیر سیاست‌های ناپایداری که بخش‌های کشاورزی به منابع طبیعی تحمیل کرده است، اشاره کرد و گفت: جازموریان را قبل از ساخت سد جیرفت و پس از آن درنظر بگیرید. ما فکر کردیم آبی که به سمت جازموریان به عنوان حق‌آبه زیست‌محیطی می‌رود را باید صرف کشاورزی بکنیم. آب را مهار کردیم، کشاورزی را توسعه دادیم و جازموریان را خشک کردیم. معاون رییس‌جمهوری تصریح کرد: در هر هکتار از فرسایش، یک درصد زیر۱۰ میکرون و ۱۰ درصد آنها زیر۱۰۰ میکرون است. وقتی از صحرای گبی در چین غبار کمتر از ۱۰ میکرون بلند می‌شود، از اقیانوس آرام عبور می‌کند و به امریکا می‌رسد. ما باید به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان فشار بیاوریم که طبیعت را حفظ کنیم.
غارت نسل‌های آینده
کلانتری تاکید کرد: خودکفایی بسیار خوب است اما خودکفایی که ریشه کن نباشد. ما از کیسه نسل‌های آینده داریم تولید انجام می‌دهیم. منابع آنها در همه جای کشور، در جیرفت، در کرمان و ... غارت می‌شود. ۴۰ سال پیش در استان کرمان سطح زیر کشت باغات پسته ۳۵ تا ۴۰ هزار هکتار بود و امروز افتخار می‌کنیم که میزان آن به ۲۰۰ هزار هکتار رسیده است. چگونه؟ آب‌های زیرزمینی را به سطح زمین آوردیم و تبخیر کردیم. به دلیل سیاست‌های غلط، منابع کشور از دست می‌رود. فشار بر منابع طبیعی بیش از اندازه است. او با اشاره به اینکه با امکاناتی چون قرق نمی‌توان منابع را حفظ کرد، گفت: در سال ۱۳۵۲ برای جمعیت۳۵ میلیون نفری گفته بودند که برای رشد پایدار نمی‌توانید همزمان در کشور در حوزه پروتئین و غلات به خودکفایی برسید. امروز طبیعت با فشاری که تصمیم‌سازان کشور تحمیلمی کنند، مواجه است.
کلانتری در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: حدود ۷۰ سال پیش همه مردم شمال کشور جمع می‌شدند، درختان افتاده جنگل‌های شمال را نمی‌توانستند خارج کند. وقتی تکنولوژی وارد شد، سرعت تخریب به‌شدت افزایش پیدا کرد و کشور به این روز افتاد. اگر همه مردم ایران مقنی بودند۱۰۰ سال پیش نمی‌توانستند آب‌هایی که باید از زمین خارج می‌شد را استخراج کنند اما با ورود تکنولوژی، تا عمق ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر حفر کردند و منابع آب را تخلیه کردند.
توسعه جنگ آب از استان‌ها به روستاها
او خاطرنشان کرد: ۲۰ تا ۲۵ سال پیش از استان فارس، دو میلیون تن خرید گندم صورت می‌گرفت اما امسال ۵۰۰ هزار تن گندم هم ندارد چون آب‌های زیرزمینی و کارستی تمام شد. جنگ آب بین استان‌های اصفهان، چهار محال بختیاری، یزد، خوزستان و لرستان شروع شد و این جنگ از استان به استان در حال رسیدن به روستا به روستا است.
