تصویب قانون سرشماری

نخستین قانون سرشماری در ایران ۱۰ خرداد ۱۳۱۸ هجری خورشیدی به تصویب مجلس شورای ملی رسید و این سرشماری در کشور براساس این قانون در یکم تیر همان سال آغاز شد. کاشان نخستین شهری بود که آمارگیری در آن به اجرا درآمد و بعد از آن سرشماری در منطقه‌های گوناگون کشور صورت پذیرفت. نخستین سرشماری در تهران نیز با توجه به این قانون در ۱۰ اسفند ۱۳۱۸ هجری خورشیدی اجرا شد و برای اجرای این سرشماری دولت برنامه‌ریزی‌های منظمی را شکل داد، دولت این روز را در پایتخت تعطیل عمومی اعلام کرد و شهربانی کل کشور با اطلاعیه‌ای به آگاهی مردم تهران رساند که در این روز از منزل‌های خویش غیر از موارد ضروری و با اطلاع شهربانی خارج نشوند. سرشماری از ساعت پنج صبح در تهران شروع شد و تا هشت و ۳۰ دقیقه شب به طول انجامید، پس از پایان کار دولت با بررسی اطلاعات ارایه شده؛ در اطلاعیه‌ای رسمی جمعیت تهران را ۵۴۰ هزار و ۸۷ تن اعلام کرد. پس از تهران در شهرهای دیگر نیز سرشماری صورت پذیرفت، این سرشماری که از سال ۱۳۱۸ هجری خورشیدی آغاز شده بود، در شهریور ۱۳۲۰ هجری خورشیدی به‌دلیل حمله متفقین به ایران و اشغال نظامی کشور، در گنبدکاووس متوقف شد و این برنامه نیمه‌کاره باقی ماند. براساس نتیجه این سرشماری که در ۳۵ شهر کشور به اجرا درآمد، جمعیت کل آنها ۲ میلیون و ۲۶۴ هزار و ۸۶۶تن اعلام شد و تهران پرجمعیت‌ترین شهر ایران لقب گرفت. سرشماری‌های اداره کل آمار ایران تا ۱۳۲۹ هجری خورشیدی اغلب محلی و آزمایشی بود تا آنکه در ۱۳۳۵ هجری خورشیدی سرشماری رسمی و منظمی به وسیله مرکز آمار ایران انجام شد. در سال 1334 قانون «آمار و سرشماری» تصویب شد. دراجرای این قانون «سازمان آمار عمومی» به وزارت کشور وابسته شد و به «اداره کل آمار عمومی» تغییر نام داد. اولین سرشماری عمومی نفوس کشور درسال 1335 توسط این اداره کل برنامه‌ریزی و اجرا شد. در سال 1344 «اداره کل آمار عمومی» از وزارت کشور جدا و «مرکز آمار ایران» تأسیس شد. براساس قانون، این مرکز موظف شد هر 10 سال یک بار «سرشماری عمومی نفوس» را در کشور اجرا نماید. از سال 1345، سرشماری عمومی ضمن اضافه شدن مفهوم مسکن به «سرشماری عمومی نفوس و مسکن» تغییر نام داد و از آن پس هر 10 سال یک بار به‌طور مرتب اجرا شد. در سال 1385 همزمان با تدارک ششمین سرشماری عمومی نفوس و مسکن، دست‌اندرکاران امر، ضمن ملاقات حضوری با ریاست جمهور محترم، پیشنهاد کاهش فاصله اجرای سرشماری‌ها از 10 به 5 سال را به دلیل تحولات سریع جمعیت کشور و لزوم برنامه‌ریزی‌های کلان متناسب با این تحولات مطرح کردند که مورد تصویب قرارگرفت. این پیشنهاد بعدها توسط هیات دولت در قالب یک لایحه تنظیم و طبق مصوبه شماره 26581 /ت537147 و در جلسه مورخ 24/2/1386 لازم الاجرا شد. بر این اساس، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 در دستورکار مرکز آمار ایران قرارگرفت.