گروه راه و شهرسازی| پس از یک هفته تقریبا پربارش و پربرف در استان تهران که منجر به پاکی هوا به ویژه در پایتخت شد، پیش‌بینی کارشناسان سازمان هواشناسی حاکی از ثبات جریان‌های هوایی و در نتیجه رشد آلاینده‌های هوا در هفته پیش رو است. این پیش‌بینی اما ساعتی پس از انتشار تحقق یافت و هوای دیروز تهران در مرز قرمز برای تمام گروه‌ها قرار گرفت. از همین رو، بار دیگر مسوولان مربوطه به عدم تشکیل کلاس‌های حضوری امروز دادند. در حالی که در سال جاری، دو هفته پایانی آذرماه مدارس به دلیل آلودگی هوا تعطیل شده بودند، همچنان این سئوال وجود دارد که علت آلودگی چیست و راهکار رهایی از آن کدام است؟
برخی از کارشناسان معتقدند، سهم منابع متحرک بیش از منابع ثابت است، اما نباید از کیفیت سوخت و دور تند فعالیت مراکز متعدد صنعتی از جمله نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، کارخانه‌های سیمان اطراف کلانشهرها غافل شد.
عده‌ای نیز پیکان انتقاداتشان روانه کیفیت سوخت خودروهای بنزینی و گازوئیلی است و علاوه بر نقش حجم بالای تردد‌ها و فرسودگی وسایل نقلیه شخصی و عمومی، از فرآیند احتراق وسایل نقلیه گلایه دارند و معتقدند در کمتر از 48 ساعت، حجم بالای تردد‌ها و کیفیت نازل سوخت آسمان آبی کلانشهرها را سیاه می‌کند.
در همین رابطه، محسن ناصری، رییس هیات‌مدیره انجمن علمی هوای پاک در گفت‌وگو با تسنیم در پاسخ به اینکه بیشترین سهم ایجاد آلودگی در هوای پایتخت چیست؟ اظهار کرد: با توجه به سوابق موجود، تاکنون بیشترین آلودگی مربوط به منابع متحرک است. عمده‌ترین شاخص آلاینده هوا از عنصر co خارج شده و به ذرات یا گردوغبار متمایل شده است. در شرایط حاضر طبق آمار، برخی ایام دی‌اکسید‌های گوگرد نیز بالاترین شاخص را به خود اختصاص داده‌اند که شرایط را دشوار کرده است.
وی افزود: دی‌اکسید‌های گوگرد می‌توانند منجر به افزایش ذرات شوند. منابعی که از آنها دی‌اکسید‌های گوگرد تولید می‌شوند، محدودند. هیدروکربن‌های سنگین شامل مازوت و گازوئیل با کیفیت بسیار نازل باعث ایجاد و افزایش این آلودگی در مناطق شهری می‌شود.
ناصری با اشاره به اقدامات وزارت نفت برای بهبود و ارتقای کیفیت گازوئیل تصریح کرد: حذف به اندازه و مناسب گوگرد از گازوئیل توسط وزارت نفت اقدام مهمی بود که صورت گرفت. باید به دنبال منابع تولید‌کننده مازوت گشت که منجر به آلودگی هوا شدند.
رییس هیات‌مدیره انجمن علمی هوای پاک با اشاره به سوخت مازوت به عنوان یکی از منابع آلودگی هوا عنوان کرد: بخشی از صنایع که سوخت مصرف می‌کنند و در صدر آنها نیروگاه‌ها هستند، باید مورد بررسی قرار بگیرند. تأمین سوخت این نیروگاه‌ها با همکاری وزارت نفت و وزارت نیرو یا دیگر دستگاه‌های مرتبط، طی یک فرایند کلی صورت می‌گیرد.
وی ادامه داد: باید از وزارت نفت پرسید، سوختی که در اختیار نیروگاه‌ها در مجاورت تهران داده می‌شود، از چه نوعی است؟
رییس هیات‌مدیره انجمن علمی هوای پاک در ادامه تأکید کرد: حالا که سوزاندن سوخت‌های سنگین مانند مازوت بسیار تأثیرگذار است، بهترین کار عوض کردن سوخت است. سوخت‌های کم‌کربن با میزان گوگرد پایین به کاهش آلودگی‌ها کمک می‌کند.
وی با اشاره به مطالعات سازمان محیط زیست اظهار کرد: سازمان محیط زیست مطالعاتی در خصوص وضعیت هوای کلانشهرها انجام داده است. جزییات و دستورالعمل‌های متناسب با کاهش آلودگی هوا در این مطالعات بیان شده و دولت، سازمان‌ها را مکلف به اجرای آن کرده است. سازمان بازرسی هم می‌تواند در اجرا، همکاری کند و سازمان‌های مربوطه را مورد سوال قرار دهد.
ناصری خاطرنشان کرد: موضوع آلودگی هوا جدید نیست. بیشتر شهر‌ها و کشور‌ها درگیر این مساله هستند. ما می‌توانیم با بهره‌مندی از دستورالعمل ارایه شده توسط سازمان محیط زیست، 30 تا 40 درصد از میزان آلودگی هوا را کاهش دهیم.
حمل و نقل عمومی و دولت الکترونیک
در همین حال، یوسف رشیدی، کارشناس آلودگی هوا با بیان اینکه آلودگی هوای تهران دو راهکار عمده و اساسی دارد، گفت: تنها راه اصلاح وضعیت آلودگی هوای تهران توسعه حمل و نقل عمومی و دولت الکترونیک است.
رشیدی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به ترک فعل مشهود برخی دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک اظهارکرد: وزارتخانه‌های مختلف از عمد ترک فعل نمی‌کنند. ما در موضوع آلودگی هوا نیازمند اقدام بسیار عاجل در توسعه حمل و نقل عمومی هستیم. با این اقدام فشار از روی سایر بخش‌ها برداشته می‌شود تا بتوانند اقدامات خود را در فرصت مناسب انجام دهند.
وی ادامه داد: فکر می‌کنم ما در نوشتن قوانین توجه خاصی به نحوه اجرایی کردن آن نمی‌کنیم و از پایه قانون را درست ننوشته‌ایم. بدین جهت با گذر زمان گرفتاری‌های بعدی به وجود می‌آید. وقتی زیرساخت و امکانات نداریم، هر کسی جایگزین مسوول وزارتخانه‌های فعلی باشد باز هم نمی‌تواند کاری انجام دهد و ترک فعل رخ خواهد داد.
وی افزود: به عنوان نمونه مردم با توسعه حمل و نقل عمومی مناسب برای رفت‌وآمدهای خود مجبور به استفاده از خودروهای شخصی نیستند. مقصر آلودگی هوای تهران تنها خودرو، موتورسیکلت و سوخت نیست چراکه با بهترین خودرو و سوخت نیز در ترافیک فعلی تهران حتما زمستان آلودگی هوا را خواهیم داشت. گنجایش اتمسفر برای تهویه هوا و آلاینده‌ها مقدار مشخصی است و بستگی به شرایط باد، وضعیت اقلیمی منطقه و توپوگرافی دارد بنابراین آنچه لازم داریم انجام اقداماتی است تا سفرهای درون‌شهری را به سمت حمل و نقل عمومی سوق دهیم که متاسفانه اکنون فاقد آن هستیم.
رشیدی با انتقاد نسبت به نبود حمل و نقل عمومی مناسب در تهران گفت: وضعیت ترافیک تهران نشان‌دهنده این است که نه تنها حمل و نقل عمومی مناسبی در پایتخت نداریم بلکه عقب‌ماندگی عمده‌ای نیز وجود دارد. اگر وضعیت مناسبی در حمل و نقل عمومی داشتیم بسیاری از مشکلات‌مان حل می‌شد اما در غیاب حمل و نقل عمومی مناسب، سایر اقدامات برای کاهش آلودگی هوا بی‌ثمر خواهد بود.
این کارشناس آلودگی هوا به دو راهکار اساسی و عمده برای اصلاح وضعیت هوای تهران اشاره کرد و گفت: صرفنظر از جلب حمایت مالی از صندوق ذخیره ارزی، صندوق توسعه یا ... هر منبع دیگر ابتدا باید در یک بازه زمانی مشخص خطوط مترو را بسیار سریع و کارآمد تکمیل و مراکز جذب سفر را به ایستگاه‌ها نزدیک کنیم سپس لازم است توسعه دولت الکترونیک را در دستور کار قرار دهیم.
وی تاکید کرد: اگر این دو کار را انجام ندهیم هیچ‌وقت مشکل آلودگی هوا حل نخواهد شد. معضل آلودگی هوای تهران با استفاده از خودرو و موتورسیکلت برقی و موارد فانتزی از این دست حل نخواهد شد. واقعا توسعه حمل و نقل عمومی باید در اولویت اول قرار گیرد، به‌گونه‌ای که سفرهای ضروری را پاسخگو باشد. با این کار عدالت اجتماعی را رعایت می‌کنیم علاوه بر آن آلودگی هوا کنترل خواهد شد.
رشیدی اضافه کرد: اقدام بعدی توسعه دولت الکترونیک و دوری جستن از سفرهای زائد است. با این دو اقدام موفق به حذف آلودگی هوا خواهیم شد بنابراین اقداماتمان باید مبتنی بر فکر، دانش و عقل باشد تا بتوانیم به نتیجه برسیم.
