علی اکبر نیکواقبال
امروز بسیاری از دولت‌ها در کشورهای توسعه‌یافته به این نتیجه مهم رسیده‌اند که دیگر به جای اولویت دادن به سیاست‌هایی چون خودکفایی باید به سمت استفاده از رویکردهایی حرکت کنند که در دل آنها با همکاری بین‌المللی، دو و چندجانبه، امکان دستیابی به اهداف کلان وجود داشته باشد. در واقع امروز اقتصادها به این شکل طراحی شده‌اند که با استفاده از تمام چارچوب‌های بین‌المللی و ظرفیت‌های موجود، منافع ملی خود را تعریف کنند. این موضوع برای ایران نیز باید صدق کند. ما از نظر موقعیت جغرافیایی و ظرفیت‌های بالقوه توانایی تبدیل شدن به یکی از اصلی‌ترین قدرت‌های اقتصادی منطقه را داریم اما باید این سوال را پرسید که چرا در تمام این سال‌ها به اهمیت توسعه زیرساخت‌ها در رسیدن به توسعه اقتصادی توجه نشده است؟ زیرساخت‌ها بیشترین اهمیت را دارد و وقتی از زیرساخت صحبت می‌کنیم باید توجه داشت که باید این حوزه را در دو بستر کاملا جداگانه ببینیم. از سویی هرکشور باید در برنامه‌ریزی خود برای توسعه، به افزایش توان‌بخش خصوصی، بالا رفتن میزان تولید و حرکت به سمت اهداف کلان حرکت کند. در چنین شرایطی دولتی که هزینه‌های بالایی دارد و حجم بالایی از اقتصاد را به خود اختصاص داده و بودجه فراوانی را صرف مواردی می‌کند که اولویت‌دار نیستند، قطعا شانسی برای رقابت در عرصه جهانی ندارد. ما از سویی باید در حوزه حمل و نقل طوری عمل کنیم که هزینه رفت و آمد از ایران به پایین‌ترین سطح خود برسد. در واقع وابستگی طولانی‌مدت به پول نفت سبب شده که ما بسیاری از دیگر ابزارهای توسعه را نادیده بگیریم، در شرایطی که موقعیت جغرافیایی ما این اجازه را می‌دهد که با فعال شدن در این حوزه بیشترین بهره را در چنین حوزه‌هایی ببریم که بسیاری از کشورها از آن محروم هستند. در چنین نگاهی باید در نظر داشت که مزیت نسبی حرف نخست را در سیاست‌گذاری کلان می‌زند. برخی کشورها بر اساس تولید صادرات‌محور عمل می‌کنند، برخی به عنوان هاب ترانزیتی فعالیت می‌کنند و برخی با استفاده از ارتباطات جهانی اهداف خود را پیگیری می‌کنند. ما در ایران نیز باید برنامه‌های اقتصادی را به همین شکل دنبال کنیم، برنامه‌هایی که در چارچوب آن، مزیت نسبی کشور در حوزه‌های مختلف تعریف شود و تمرکز اصلی بر روی حوزه‌هایی قرار داده شود که برای ما بیشترین سود را با کمترین هزینه به همراه خواهد داشت، موضوعی که کمتر دولت‌ها در ایران به آن توجه کرده‌اند و هرچه دیرتر به سراغش برویم، زیان‌های بیشتری را در سطح اقتصاد ملی متحمل خواهیم شد.
