مجیدرضا حریری
خبر بازگشت سفیر امارات به تهران و آغاز دور تازه‌ای از روابط اقتصادی، ارتباطی، تجاری، بانکی و... میان دو کشور که طی هفته گذشته بازتاب پیدا کرد، یکی از مهم‌ترین خبرهایی است که ارزیابی آن می‌تواند ما را با آنچه در انتظار ماست، آشنا کند. به‌طور کلی، نخستین اولویت و تمرکز هر کشوری در حوزه اقتصادی و راهبردی باید معطوف به بهبود روابط با همسایگانش باشد. از این طریق است که کشورها می‌توانند ارزش افزوده فراوانی خلق کنند و نیازهای راهبردی خود را تامین سازند. در خصوص ایران نیز این موضوع یک ضرورت غیرقابل انکار است، چه همسایگان شمالی ایران، چه کشورهای آسیای میانه و افغانستان و چه کشورهای جنوبی حاشیه خلیج‌فارس و... از جمله ظرفیت‌هایی هستند که ایران مبتنی بر آنها می‌تواند از یک طرف بخشی از نیازهای خود را تامین کند و از سوی دیگر بازارهای صادراتی تازه‌ای نیز برای تولیدات خود بیابد. در این میان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به سبب ثروتمند بودن، مناسبات ریشه‌دار و دامنه‌های ارتباطی قوام یافته با ایران، اهمیت برجسته‌تری پیدا می‌کنند. خوشبختانه طی سال‌های اخیر به جز ترکیه، روابط ایران با عراق و افغانستان و کشورهای آسیای میانه رو به رشد بوده و برنامه‌ریزی برای ایجاد این ظرفیت‌های توسعه یافته با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس نیز در دستور کار سیاستگذاران کشور قرار داشته است. ایران باید با همسایگان جنوبی خود روابطش را گسترش بدهد. البته باید توجه داشت، استفاده صددرصدی از روابط تجاری با کشورهای همسایه مستلزم توسعه روابط سیاسی قوی و منسجم است. البته در مورد امارات باید گفت این کشور به‌رغم همه اختلافات سیاسی گسترده به ویژه در چند سال اخیر، روابط سطح بالایی با ایران داشته است و همواره به عنوان یکی از سه شریک اول ایران مطرح بوده است. به هر حال بهبود اوضاع سیاسی با امارات و آغاز به کار سفارتخانه‌های دو کشور می‌تواند ظرفیت‌های خاصی در حوزه ری‌اکسپرت و استفاده از مبادلات مالی و دسترسی به سیستم‌های بانکی امارات برای ایران ایجاد کند. اما برخی به دنبال پیدا کردن پاسخی برای این ابهامند که چرا دولت قبلی در زمینه توسعه مناسبات ارتباطی با کشورهای همسایه نتوانست عملکرد مناسبی داشته باشد، اما دولت سیزدهم در این زمینه کارنامه مطلوب‌تری ثبت کرده است؟ باید توجه داشت که هرچند شکل‌گیری این فضا در وهله نخست، برآمده از تمرکزی است که دولت سیزدهم برای توسعه روابط با همسایگان داشته، اما در عین حال نباید فراموش کرد که شرایط بین‌المللی نیز تغییرات فراوانی کرده است و این تغییرات به دولت جدید برای بهتر کردن رابطه با کشورهای پیرامونی کمک کرده است. تغییرات استراتژیک و ژئواستراتژیک که در نهایت باعث شکل‌گیری یک چنین تحولاتی در روابط میان کشورها شده است. منازعات تجاری - سیاسی عمیقی که طی ماه‌های اخیر مابین چین و امریکا ایجاد شده است. از سوی دیگر تنازعاتی که میان روسیه و اوکراین شکل گرفته و صحنه مناسبات اقتصادی و تجاری بین‌المللی را تحت تاثیر قرار داده، تحولاتی که در دوران کرونا و پساکرونا ظهور کرده و همچنین تحولاتی که در حوزه قیمت انرژی به وقوع پیوسته و... به طور کلی جغرافیای سیاسی و اقتصادی بین‌المللی را دچار نوسانات شدیدی ساخته است. به تبع این تحولات، اگر دولتی اراده جدی برای توسعه روابط بین‌المللی با همسایگان را داشته باشد، فشارهای سیاسی که قبلا بر سر راه وجود داشت، بسیار کمتر شده است. مبتنی بر این موارد، دولت جدید بهبود روابط با همسایگان را کلید زد و فضای بین‌المللی نیز مانع جدی بر سر این اراده ایجاد نکرد. بنابراین، آغاز به کار سفارتخانه‌های دو کشور ایران و امارات، ظرفیت‌های جدیدی را در محدوده‌هایی چون روابط بانکی، صادرات، واردات، انتقال تجهیزات مورد نیاز و... برای ایران فراهم می‌کند. ضمن اینکه جمعیت عظیم ایرانیان مقیم امارات نیز می‌توانند مبتنی بر این بهبود شرایط، نقش اثرگذارتری در قوام یافتن روابط ایفا کنند. فاز بعدی بهبود مناسبات در حوزه‌های جنوبی، ارتباط با کشور عربستان است که مذاکرات آن در حال انجام است و در صورت موفقیت ظرفیت‌های قابل توجهی نیز برای ایران ایجاد می‌کند.
