پیش‌نویس تمدید معاهده روابط متقابل
تشکیل بلوک کشورهای تحریمی با محوریت ایران، روسیه و چین
راه‌اندازی کریدور بین‌المللی اقتصادی شمال- جنوب
زهرا سلیمانی|بعد از امضای برنامه جامع همکاری‌های مشترک ایران و چین مبتنی بر احیای جاده ابریشم، به نظر می‌رسد که دور تازه همکاری‌های مشترک ایران و روسیه نیز با «راه‌اندازی کریدور اقتصادی شمال-جنوب» بعد از سفر روز دوشنبه لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به تهران آغاز شده است. سفری که برخی تحلیلگران آن را برآمده از رویکرد جدید ایران در خصوص اتخاذ سیاست موازنه مثبت تحلیل و تفسیر می‌کنند. سیاستی که با بهره‌مندی از رویکردهای ایجابی تلاش می‌کند منافع ملی کشور در مواجهه با قدرت‌های جهانی را نه بر اساس موازنه منفی؛ بلکه بر اساس موازنه مثبت و مناسبات ارتباطی معقول پیگیری کند. بر اساس این رویکرد نوین ارتباطی است که ایران از یک‌سو، مبتنی بر مذاکره با کشورهای اروپایی و امریکا (با هدف پایان دادن به تحریم‌های اقتصادی) تلاش می‌کند، سهمی برای غرب در سیاست‌های کلان ارتباطی و اقتصادی خود قائل شود و از طرف دیگر با شکل‌دهی به دور تازه‌ای از مناسبات ارتباطی، اقتصادی و راهبردی با کشورهای شرقی از جمله روسیه و چین، دورنمای متفاوتی از دکترین نه شرقی و نه غربی را این‌بار از منظر ایجابی نمایان می‌کند. بر اساس پیگیری‌های خبرنگار «تعادل» در جریان سفر قرار است 2سند مهم همکاری‌های راهبردی، فرهنگی و اقتصادی امضا شود. سفری که بعد از پیام مهم مقام معظم رهبری به پوتین در بهمن ماه 99 و پس از آن پاسخ یک ماه بعد رییس‌جمهوری روسیه در دستور کار دو کشور قرار گرفته تا تحلیلگران ابعاد ماهوی این سفر را بسیار اثرگذار ارزیابی کنند.
امضای دو سند مهم در سفر لاوروف به ایران
هرچند مقامات ایران و روسیه ترجیح دادند که در خصوص محتوای سفر لاوروف به تهران با چراغ خاموش حرکت کنند، اما بررسی اظهارات سفیر تام‌الاختیار ایران در مسکو در خصوص برنامه‌های راهبردی دو کشور بخشی از ابعاد پنهان موضوع را نمایان می‌کند. جزییات این سفر مهم و اسناد مبادله شده در آن، نه در جریان دیدار لاوروف با رییس‌جمهوری و ظریف و نه در جریان دیدار با قالیباف نمایان شد، بلکه این کاظم جلالی سفیر تام‌الاختیار ایران در روسیه بود که در آستانه سفر لاوروف به تهران ابعاد ماهوی این سفر را تشریح کرد. «کاظم جلالی»، سفر «سرگئی لاوروف» وزیرخارجه روسیه به تهران را در ابعاد مختلف بسیار مهم عنوان کرد و گفت: در این سفر ضمن گفت‌وگو درباره مسائل مختلف، دو سند شامل «موافقتنامه فرهنگی» و «برنامه اقدام همکاری» وزارتخانه‌های کشور دو طرف هم به امضا می‌رسد. کاظم جلالی سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار ایران در روسیه در پاسخ به سوالات خبرنگاران درباره اهداف این سفر افزود: در سفر لاوروف و دیدار با مقامات ایران ضمن اینکه درباره ابعاد مختلف منطقه‌ای، بین‌المللی و دوجانبه نظیر برجام، سوریه، یمن، افغانستان و مسائل اقتصادی گفت‌وگو خواهد شد؛ دو سند شامل «موافقتنامه فرهنگی» و «برنامه اقدام همکاری» وزارتخانه‌های کشور دو طرف، هم به امضا می‌رسد سفر لاوروف در این مقطع زمانی که مقام معظم رهبری نامه‌ای مهم برای پوتین رییس‌جمهوری روسیه نوشتند و پاسخی هم که پوتین به نامه رهبر عظیم‌الشان دادند و این نامه‌ها حاوی نکات همکاری بسیار خوبی بود می‌تواند به نوعی آغازی بر عملیاتی شدن منویات و خواسته‌های مقام معظم رهبری و هم پوتین در این نامه‌ها باشد. جلالی در پاسخ به این سوال که پیش‌نویس تمدید معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران-روسیه در چه مرحله‌ای است؟ دیگری در این خصوص که دو کشور ایران و روسیه در ارتباط با تمدید معاهده روابط متقابل و اصول همکاری تهران-مسکو هر پنج سال یک‌بار تمدید می‌شود. اراده رهبران کشور بر این است که این معاهده به روزرسانی شود و بر همین اساس برای این کار وزیران خارجه دو کشور توافق کردند که پیش‌نویس آن توسط ایران تهیه شود. مراحل قانونی دیگر برای اجرایی شدن معاهده امضا توسط روسای جمهوری دو کشور و در صورت نیاز تصویب در مجالس دو طرف خواهد بود.
برداشتن بی‌قید و شرط تحریم‌ها
وزرای امور خارجه ایران و روسیه در کنفرانس خبری مشترک به ضرورت برداشته شدن بی‌قید و شرط تحریم‌های اقتصادی علیه ایران تاکید کردند. ظریف در این نشست مشترک تصریح کرد: ایران هیچ مشکلی با بازگشت به تعهدات برجامی همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند ندارد اما امریکایی‌ها باید بدانند نه تحریم و نه اقدامات خرابکارانه ابزار مذاکراتی با آنان نخواهد داد و این اقدامات فقط وضعیت را برای آنها دشوارتر خواهد کرد. وی همچنین با اشاره به همکاری‌های دو کشور در زمینه مقابله با کرونا اظهار کرد: امیدواریم با توافقی که بین دو کشور صورت گرفته، تولید واکسن اسپوتنیک در ایران شروع شود و امکان خرید تعداد بیشتر این واکسن از روسیه برای تامین نیازهای ما فراهم شود و این زمینه زمینه خوبی برای همکاری‌های گسترده‌تر بین ایران و روسیه است. ظریف همچنین در پاسخ به سوالی درباره اینکه برخی رسانه‌های غربی مدعی شدند که حادثه خرابکاری در سایت نطنز 9 ماه فرآیند غنی‌سازی را در این سایت عقب انداخته و دست مذاکره‌کنندگان ایرانی را در مذاکرات خالی کرده ارزیابی شما از این تحلیل‌ها چیست، گفت: آنچه در نظنز انجام شد، شرایط را برای ایران امکان‌پذیر می‌کند که به طور قانونی برای جبران این حماقت تروریستی هر کاری برای پیشرفت هسته‌ای در نظنز انجام دهد. در آینده نزدیک نظنز با سانتریفوژهای پیشرفته‌تر جلو خواهد رفت. وزیر امور خارجه ایران با تاکید بر اینکه اگر اسراییلی‌ها فکر می‌کنند می‌توانند مانع رفع تحریم‌های علیه ملت ایران شوند، اشتباه می‌کنند، افزود: دست ایران هم در مذاکره هم در آینده هسته‌ای قوی‌تر خواهد بود.
بازگشت به تعهدات برجامی
همچنین سرگئی لاوروف در پاسخ به این سوال که روسیه به عنوان یکی از اعضای اصلی برجام چه موضعی درخصوص مذکرات وین و بازگشت امریکا به تعهدات برجام دارد، گفت: موضع ما کاملا روشن است و همه تحریم‌های علیه ایران باید بی‌قید و شرط برداشته شود و امیدوارم با برداشتن تحریم‌ها علیه ایران فضای همکاری بیشتری ایجاد شود. وزیر خارجه روسیه تصریح کرد: تنها راه احیای برجام این است که امریکا به صورت کامل به تعهدات خود بازگردد و طبق قطعنامه شورای امنیت و سازمان ملل عمل کند. اگر امریکایی‌ها این کار را نکنند ممکن است گرفتار اقدام خطرناکی شوند پیامدهای ناگواری می‌تواند داشته باشد.
لاوروف با تاکید بر اینکه راه حفظ برجام این است که طرفین کاملا و بی‌چون و چرا به برجام بازگردند، گفت: تلاش ما این است که کمک کنیم امریکایی‌ها به برجام بازگردند و ایرانی‌ها نیز بازگردند. روحیه طرف ایرانی را در این زمینه مثبت می‌دانیم. وی ضمن ابراز خرسندی از حضوردر تهران گفت: امروز مذاکرات خوبی با همتاری ایرانی خود داشتم و مذاکرات میان طرفین در فضای دوستانه و پر از اعتماد برگزار شد.
توافق بلندمدت همکاری مشترک با روسیه
بعد از دیدار با ظریف، لاوروف به دیدار قالیباف رییس مجلس کشورمان رفت. رییس مجلس ایران با اشاره به پاسخ ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه به نامه مقام معظم رهبری، اراده رهبران عالی دو کشور را بر ارتقای روابط دوجانبه دانست و تاکید کرد: دستگاه‌های دیپلماسی ایران و روسیه باید این مهم را دنبال کنند به خصوص اینکه در بخش روابط تجاری و اقتصادی، دو کشور نتوانسته‌اند از همه ظرفیت‌ها برای توسعه روابط استفاده کنند.
محمدباقر قالیباف دیروز در دیدار سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه که به تهران سفر کرده است، با تاکید بر اینکه در روابط دوجانبه باید به سمت یک توافق بلندمدت همکاری‌های مشترک در زمینه اقتصادی و تجاری، امنیتی و سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، علمی و دانشگاهی، سایبری حرکت کنیم خاطرنشان کرد: پس از این سفر پاسخ آقای پوتین به نامه رهبر معظم انقلاب حاکی از این بود که امروز رهبران دو کشور بر این مهم اتفاق نظر دارند و مسوولان حوزه وزارت خارجه 2 کشور باید این مساله را دنبال کنند. به گزارش تسنیم، قالیباف افزود: البته اتحادیه اوراسیا می‌تواند به ارتقای همکاری‌های اقتصادی کمک کند و در همین زمینه در سفر من به مسکو توافق شد که یک هاب مالی و لجستیکی برای تسهیل روابط تجاری ایجاد شود و من بعد از سفر نیز آن را پیگیری کرده‌ام تا به سرعت این مهم انجام شود. رییس قوه مقننه با بیان اینکه در سطح منطقه‌ای موضوع قابل توجه، همکاری نزدیک دو کشور برای مبارزه با تروریسم و جلوگیری از دخالت کشورهای خارج از منطقه در منطقه است، گفت: همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه نظیر فرآیند آستانه و سایر مکانیزم‌های منطقه‌ای می‌تواند در مبارزه با تروریسم، امنیت و پیشرفت منطقه بسیار موثر واقع شود. وی تاکید کرد: ایران و روسیه نباید از هرگونه پیشنهاد برای دخالت بقیه کشورها در امور منطقه استقبال کنند، بلکه باید با آن مقابله کنند. در این دیدار سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز با اشاره به نامه رهبر معظم انقلاب اسلامی به پوتین گفت: در این نامه از ایده‌ای که مطرح کردید برای امضای یک توافق جامع و همه گیر بین دو کشور حمایت شد و امیدواریم در زمانی که این سند آماده شد، پارلمان ایران نیز از امضای آن حمایت کند.
