سفسطه ارزی

مجید اعزازی

به نقل از دکتر علی شریعتی، خوانده و شنیده‌ایم که «اگر می‌خواهی حقیقتی را خراب کنی، خوب به آن حمله نکن، بلکه بد از آن دفاع کن.» دفاع از عملکرد شهرداری تهران در دوران تحریم و کرونا از سوی برخی مسوولان مدیریت شهری طی روزهای گذشته نه تنها منجر به انگاره‌سازی مثبت از عملکرد این سازمان نشده و نمی‌شود، بلکه نتیجه سوء نیز دارد. بی‌گمان، عملکرد مدیریت شهری اعم از شورای شهر و شهرداری تهران در دوره پنجم یعنی از اول شهریور سال 1396 تاکنون در قیاس با دوره‌های قبلی، به‌واسطه پایان دادن یا تقلیل برخی از سیاست‌های مخرب همچون شهرفروشی، تراکم‌فروشی و... از سویی و از سوی دیگر، تلاش برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای شفاف کردن مناسبات مالی و غیرمالی شهرداری تهران و... قابل توجه و تقدیر است. اما این حقیقت قابل ستایش نباید با انجام برخی مقایسه‌های آماری و اقتصادی به مسلخ برده شوند. شنبه هفته جاری، شهردار تهران در مراسم بهره‌برداری از   110 دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس ناوگان حمل و نقل عمومی اعلام کرد که ‌در سال 90 بودجه شهرداری معادل با 7.7 میلیارد دلار بود، در حالی که این بودجه امسال 1.5 میلیارد دلار است. اگر چه این مقایسه دلاری بودجه شهرداری در میان سایر اظهارات شهردار و مسوولان شهری گم شد، اما دیروز نیز مشاور شهردار تهران در یک رشته توییت با انتشار یک نمودار از روند «بودجه شهرداری به دلار» خبر داد که «با وجود کاهش 80 درصدی درآمد نسبت به 10 سال پیش و افزایش شدید تورم» شهر تهران «با کمترین حاشیه نه تنها اداره می‌شود، بلکه بی‌وقفه در حال توسعه و نوسازی است». بر اساس نمودار منتشر شده از سوی مشاور شهردار تهران، بودجه سال 1389 شهرداری 7 میلیارد و 147 میلیون دلار (با دلار 1044 تومان نیز 7 هزار و 461 میلیارد تومان) بوده است. این رقم در سال 90 به اوج 7.7 میلیارد دلار (9 هزار و 294 میلیارد تومان) می‌رسد. اگر چه رقم دلاری بودجه شهرداری در سال‌های بعد نیز دارای افت و خیز بوده است، اما همواره ارزش ریالی آن روندی مثبت و صعودی داشته است، به گونه‌ای که با رشدی معادل 275 درصد از حدود 7 هزار و 500 میلیارد تومان در سال 89 به بالای 30 هزار میلیارد تومان در سال 99 رسیده است. در این حال، معلوم نیست که مراد از کاهش 80 درصدی درآمدهای شهرداری چیست؟ چه آنکه بر اساس عملکرد مالی شهرداری در 6 ماهه نخست سال جاری، 62 درصد از درآمدهای شهری تحقق یافته و 38 درصد محقق نشده است و به همین دلیل به نظر نمی‌رسد که طی چند ماهه گذشته این کمبود 38 درصدی به 80 درصد رسیده باشد، چرا که تجربه سال گذشته نشان می‌دهد که در ماه‌های پایانی سال میزان تحقق بودجه شهری افزایش می‌یابد. همچنین مشخص نیست که به چه دلیل برای بودجه شهرداری طی 10 سال گذشته، ارزش دلاری نیز محاسبه شده است، چرا که 100 درصد درآمدهای شهرداری تهران (به استثنای تسهیلات یا کمک‌های ارزی دولت) ریالی است و از سوی دیگر، 100 درصد هزینه‌های شهرداری (به استثنای خرید واگن مترو یا اتوبوس و مینی‌بوس از خارج کشور و همچنین هزینه سفر مدیران شهرداری که در دوره‌ای قابل توجه بود) بر اساس ارز رایج کشور انجام می‌شود. درباره کمک‌های ارزی دولت طی دست‌کم یک دهه اخیر، همواره از سوی مدیران شهری اعلام شده که ناوگان مترو و اتوبوس نیازمند توجه و کمک دولت برای خرید تجهیزات از داخل است و در آن سوی ماجرا نیز همواره گفته شده که به دلیل تحریم‌ها و کم بود منابع ارزی شهرداری نتوانسته است تجهیزات لازم را از خارج کشور خریداری کند. در چنین شرایطی، تبدیل ارقام بودجه شهرداری تهران به دلار توجیه ندارد، مگر اینکه مسوولان شهرداری دلایل متقنی برای انجام این کار ارائه کنند. بی‌گمان با توجه به افزایش نرخ دلار در برابر ریال و با تبدیل ارقام بودجه شهرداری به دلار مشخص می‌شود که ارزش دلاری فعالیت‌ها و هزینه‌های شهرداری کاهش یافته است، اما آیا این مساله به معنی کاهش درآمد‌های ریالی شهرداری نیز بوده است؟ پاسخ به طور قطع منفی است.