محسن عباسی
یکی از گزاره‌هایی که بعد از نوسانات نزولی بورس به عنوان عامل کلیدی از سوی تحلیلگران و کارشناسان به آن اشاره شد، نقش افزایش ناگهانی فروش سهام عدالت و حاشیه‌های مرتبط با آن در بازار سرمایه بود که بعد از آخرین تصمیم‌سازی‌ها رویکرد‌های جدیدی قرار است در خصوص آن در پیش گرفته شود. واقع آن است بعد از تحولات اخیر بازار سرمایه و در شرایطی که فعالان این بازار در حال مواجهه با این شرایط تازه‌ای بودند، فروش سهام‌های عدالت بدون ارزیابی دقیق تبعات احتمالی آن بر شاخص و رشد بازار باعث شد تا بورس با فشار مضاعفی مواجه شود. بنابراین تصمیماتی که اخیرا در خصوص موکول کردن فروش سهام عدالت به بعد از فعالیت‌های بازار گرفته شده است اقدامی صحیح و در راستای دیدگاه‌های کارشناسی ارزیابی می‌شود. در واقع قانون‌گذار به درستی این معاملات را به بعد از فعالیت‌های بازار منتقل کرده است اما به نظر می‌رسد، هنوز برای روز بعد از خرید و فروش سهام عدالت، سناریویی در نظر گرفته نشده است. پیش از این حقوقی‌ها و کارتل‌های اثرگذار بورس سهام عدالت مردم را امروز بعد از ظهر (با توجه به باقی ماندن صف خرید سهم در تابلوی خرد) می‌خرند و فردا در صف خرید به سایرین می‌فروشند نشان از یک «باگ قانونی» در این دستورالعمل دارد که به نظر می‌رسد اصلاح آن هرچه سریعتر باید مورد توجه قرار بگیرد. این رویکرد برخلاف حقوق مردم و سهامداران خرد است و می‌توان از آن به عنوان سواستفاده از منابع مردمی و کلاهبرداری سازمان دهی شده یاد کرد. اما آیا راه‌حلی برای این مشکلات وجود دارد؟ با استفاده از یک ساز و کار ساده می‌توان این مشکل را در مسیر حل و فصل شدن قرار داد. کافی است متولیان بورس این شرط را به شرایط خرید این سهام در تابلوی سهام عدالت اضافه کنند که خریدار حق ندارد در یک دوره زمانی مشخص بعد از روز خرید (t+n روز، مثلا از چند هفته تا چند ماه) اقدام به فروش سهام خریداری شده در بازار خرد کند. با اجرای این تغییر ساده، آندسته از حقوقی‌هایی که خریدار سهام عدالت هستند دیگر با انگیزه عرضه سهام در روز بعد، اقدام به خرید با انگیزه آربیتراژ نمی‌کنند، و در صورت خرید هم اقدام به عرضه آبشاری نخواهد کرد زیرا باید با یک وقفه زمانی، فروش سهام را انجام دهد. ضمن اینکه با ایجاد این مکانیسم ساده، حق و حقوق سهامداران عدالت که اغلب از اقشار محروم جامعه هستند حفظ می‌شود و سهام عدالتشان به قیمتی عادلانه در بازار فروش می‌رود. از سوی دیگر فشار‌های زاید الوصفی که به دلیل عرضه سهام عدالت ایجاد شده است از روی دوش بازار برداشته می‌شود و شاهد توزیع زمانی منطقی در عرضه‌های سهام عدالت خواهیم بود.
