واکنش متفاوت بازارها به نتایج انتخابات امریکا
جواد هاشمی |
ماراتن چند ماهه انتخابات امریکا سرانجام به گام پایانی خود رسید و در روز سوم نوامبر (13 آبان) انتخابات امریکا با رسیدن به روز رای‌گیری به لحظات پایانی خود نزدیک شد، انتخابات پیچیده‌ای که با توجه به ساختار منحصر به فرد طراحی آن برای بسیاری از مردم جهان به دشواری قابل تحلیل است.
انتخابات امریکا از چند ماه پیش از روز رای‌گیری آغاز می‌شود و حتی در پایان روز انتخابات نیز سرنوشت مبهمی دارد، این شرایط پیچیده در این دور از رقابت پیچیده‌تر نیز شده است. از سویی با توجه به شیوع ویروس کرونا، نحوه اخذ رای از مردم کشوری که بالاترین میزان ابتلا به کرونا را دارد به سوالی مهم بدل شده بود و از سوی دیگر با توجه به استقرار دونالد ترامپ در کاخ سفید به عنوان رییس‌جمهوری که تمام اقدامات و اظهاراتش عجیب و غیر قابل تحلیل و پیش‌بینی است، حتی در صورت مشخص شدن نتیجه نهایی نیز معلوم نیست که او چه واکنشی به این نتیجه نشان دهد.
در ساختار سیاسی امریکا، هر یک از ایالت‌ها قوانین داخلی خاص خود را دارند. تا پیش از انتخابات فعلی، تعدادی از ایالت‌ها به ساکنانشان اجازه می‌دادند در صورتی که عذر موجهی برای حضور پای صندوق‌های رای در روز انتخابات داشتند، به شکل پستی رای دهند و در بسیاری از ایالت‌ها نیز امکان رای دادن پیش از روز انتخابات وجود داشت. در این دور از انتخابات اما با توجه به شیوع کرونا، بسیاری از ایالت‌ها مجوز رای دادن پستی را دادند و حدود 100 میلیون امریکایی پیش از روز رای‌گیری، آرای خود را رسما به ثبت رساندند. همین امر باعث شد بر خلاف سال‌های گذشته، مشخص شدن نتیجه انتخابات، در روز انتخابات ممکن نباشد. در این مورد نیز تفاوت‌هایی میان ایالت‌ها وجود دارد. یعنی برخی ایالت‌ها روند ارزیابی و شمارش آرای پستی را از پیش از روز انتخابات آغاز کردند و به همین دلیل در همان ساعات ابتدایی نتیجه را اعلام کردند اما برخی ایالت‌ها، پس از پایان رای‌گیری شمارش را آغاز کردند که همین موضوع کار را پیچیده‌تر از قبل کرد.
همین تفاوت‌ها از چند ماه قبل به محلی برای آغاز اعتراضات و تردیدهای دونالد ترامپ تبدیل شد. رییس‌جمهور امریکا اعلام کرد که در فرآیند رای‌گیری پستی امکان تقلب بالا می‌رود و از این رو او هیچگاه تایید نکرد که نتیجه انتخابات را خواهد پذیرفت. به دنبال این اظهارنظرها و البته شرایط دو قطبی به وجود آمده در جامعه امریکایی پس از جنبش « جان سیاهان مهم است» در ماه‌های قبل، فضای سیاسی امریکا بسیار غبار آلود شد. ترس صاحبان کسب و کار در امریکا از شورش‌ها پس از انتخابات باعث شده در بسیاری از شهرهای این کشور از جمله در واشنگتن دی سی، پایتخت امریکا از چند روز قبل، ویترین و ورودی مغازه‌ها با چوب و مانع پوشانده شود تا مانع از دست برد و حمله به فروشگاه‌ها شود.
رقابت نفسگیر در ایالت‌های حساس
جدا از شرایط منحصر به فرد به وجود آمده در این دور از انتخابات، آنچه که در عرصه عمل رخ داده، تفاوت‌های قابل توجهی را نشان نمی‌دهد. در شرایطی که در روزهای پیش از انتخابات، بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران شانس جو بایدن را برای پیروزی بالا می‌دانستند، مانند آنچه در سال 2016 رخ داد، ترامپ بار دیگر بر خلاف نظرسنجی‌های ملی، در بسیاری ایالت‌ها شانس بالایی برای رقابت از خود نشان داد.
در انتخابات امریکا رای مردمی اهمیت اصلی را ندارد و برنده انتخابات را آرای الکترال ایالت‌ها تعیین می‌کند و هر نامزدی که به 270 رای الکترال برسد در نهایت پیروز انتخابات می‌شود. در امریکا تعدادی از ایالت‌ها به شکل سنتی به هر یک از دو حزب رای می‌دهند. نوار غربی و شمال شرقی امریکا به شکل سنتی به دموکرات‌ها رای می‌دهند. از این رو از قبل معلوم بود که ایالت‌هایی مانند کالیفرنیا و واشنگتن در غرب و نیویورک در شمال شرق به دموکرات‌ها رای خواهند داد. در کنار آن، ایالت‌های مرکزی و جنوب شرقی امریکا مشهور به نوار مسیحی معمولا به جمهوری خواهان رای می‌دهند. ایالت‌هایی مانند تگزاس، مونتانا، کارولینای شمالی و جنوبی در این انتخابات نیز به نامزد جمهوی خواهان یعنی ترامپ رای دادند.
در این بستر، رای چند ایالت مهم و تاثیرگذار است و بسته به تعداد آرای الکترال این ایالت‌ها، سرنوشت انتخابات تا حد زیادی به وسیله آنها تعیین می‌شود. یکی از ایالت‌هایی که در انتخابات چهار سال قبل با اختلاف اندکی به ترامپ رسید اما به نظر می‌رسید اختلاف در آن بسیار ناچیز باشد، فلوریدا بود. ایالتی با 29 رای الکترال که ابتدا بایدن در آن پیش افتاد اما در نهایت به راحتی به ترامپ رسید. شرایط در دیگر ایالت‌های حساس نیز مانند فلوریدا بود و جایگاه دو نامزد در آنها، بارها و بارها تغییر کرد. کارولینای شمالی، جورجیا، ویسکانسین و میشیگان جزو این ایالت‌ها بودند که نتیجه رای‌گیری در بسیاری از آنها هنوز مشخص نیست و احتمال دارد تا چند روز بعد نیز به دلیل شمارش آرای پستی به طول بینجامد.
در چنین شرایطی، دو نامزد که از قبل نیز مشخص بود در صورت نزدیک بودن رقابت به راحتی شکست را نخواهند پذیرفت، هر دو از پیروزی گفتند. در این بین جو بایدن با احتیاط بیشتری سخن گفت و تنها اعلام کرد خود را در مسیر پیروزی می‌بیند اما ترامپ در نطقی عجیب، ضمن متهم کردن برخی ایالت‌ها به تقلب، اعلام کرد که پیروز شده است. ترامپ که در کاخ سفید صحبت می‌کرد، گفت: کنفرانس امروز بی شک کنفرانس خبری‌ای است که دیرتر از هر زمانی برگزار کردم. تشکر می‌کنم از مردم امریکا برای میلیون‌ها میلیون نفر که به من رای دادند و متاسفانه برخی سعی دارند حق ما را سلب کنند و ما تحمل نمی‌کنیم. از بانوی اول متشکرم و از معاونم پنس. شهروندان ما در شمار رکورد شکنی از جنبش خارق‌العاده ما حمایت کردند. ما با اختلاف زیاد در برخی ایالت‌ها پیروز شدیم. ایالت‌هایی را بردیم که اصلا انتظارش را نداشتیم.
وی افزود: می‌دانستند نمی‌توانند ببرند مساله دادگاه را مطرح کردند. من با اعلام آرای پستی، دادگاه را
پیش بینی می‌کردم. ما این انتخابات را بردیم، هدف ما در حال حاضر تضمین این پیروزی است، ما می‌خواهیم قانون اجرا شود، به دیوان عالی می‌رویم و می‌خواهیم رای‌گیری پایان یابد. تا آنجا که به من مربوط است ما پیروزیم. از تمام حامیان و کسانی که با ما کار کردند، متشکرم. بایدن در توییتی به این صحبت‌های ترامپ پاسخ داد. بایدن در توییتی از حامیانش خواست اعتماد و ایمان خود را حفظ کنند، چون آنها در مسیر پیروزی هستند. بایدن نوشت: من یا ترامپ در جایگاهی نیستیم که پیروزی در این انتخابات را اعلام کنیم. این کار رای‌دهندگان است.
وی تاکید کرد: من نسبت به وضعیتی که هستیم احساس خوبی دارم، ما معتقدیم که در مسیر پیروزی هستیم .
جهان در انتظار امریکا
هرچند به نظر نمی‌رسد فعلا نتیجه نهایی انتخابات در امریکا مشخص شود اما بازارهای جهانی نسبت به شرایط به وجود آمده در امریکا، واکنش‌های متفاوتی نشان دادند. بسیاری از بازارهای بورس جهانی، احتمالا تحت تاثیر شانس پیروزی بایدن، روز سراسر مثبتی را به ثبت رساندند، موضوعی که بلومبرگ نیز به آن اشاره کرده است.
در وال استریت، همه شاخص‌ها صعودی بودند تا جایی که هر سه شاخص اصلی بورسی در سطح بالاتری از روز قبل خود بسته شدند. شاخص «داوجونز ایدانستریال اوریج» با ۲.۰۶ درصد افزایش نسبت به روز قبل و در سطح ۲۷ هزار و ۴۸۰.۰۳ واحد بسته شد.
شاخص «اس‌اند پی ۵۰۰» با ۱.۷۸ درصد صعود تا سطح ۳۳۶۹.۰۲ واحدی بالا رفت و دیگر شاخص مهم بورسی امریکا یعنی «نزدک کامپوزیت» با ۱.۸۵ درصد صعود در سطح ۱۱ هزار و ۱۶۰.۵۷ واحدی بسته شد. در معاملات بازارهای بورس در اروپا، شاخص «فوتسی ۱۰۰ » بورس لندن با ۲.۳۳ درصد صعود نسبت به روز قبل و در سطح ۵۷۸۶.۷۷ واحد بسته شد. شاخص «دکس ۳۰ » بورس فرانکفورت در آلمان با افزایش ۲.۵۵ درصدی و ایستادن در سطح ۱۲ هزار و ۸۸.۹۸ واحدی به کار خود خاتمه داد و شاخص «کک ۴۰ » بورس پاریس با افزایش ۲.۴۴ درصدی در سطح ۴۸۰۵.۶۱ واحد بسته شد. در مادرید شاخص «ایبکس ۳۵ » ۲.۵۲ درصد بالا رفت و به ۶۷۵۱.۶۰ واحد رسید. بورس‌های آسیا، شاخص‌ها عملکرد خوبی داشتند؛ تا جایی که شاخص «نیک کی ۲۲۵» بورس توکیو ژاپن با صعود ۱.۳۹ درصدی تا سطح ۲۳ هزار و ۲۹۵.۴۸ واحدی بالا رفت. شاخص «هانگ سنگ» بورس هنگ کنگ ۱.۹۶ درصد بالا رفت و در سطح ۲۴ هزار و ۹۳۹.۷۳ واحد بسته شد. در چین شاخص “شانگهای کامپوزیت “ صعود ۱.۲ درصدی را تجربه کرد و در سطح ۴۷۷۷.۵۶ واحد بسته شد. در بازار طلای سیاه روند قیمت‌ها صعودی بود. هر بشکه نفت «وست تگزاس اینتر مدیت» با ۲.۳۱ درصد افزایش به ۳۷.۶۶ دلار رسید و نفت خام برنت دریای شمال با صعود ۳.۰۳ درصدی به ازای ۴۰.۱۵ دلار در هر بشکه مبادله شد. همچنین در بازار فلزات گران‌بها، بهای هر اونس طلا با صعود ۱.۱۴ درصدی نسبت به روز قبل در سطح ۱۹۰۹.۱۶ دلار معامله شد. هر اونس نقره با صعود ۱.۲۵ درصدی به ازای ۲۴.۳۳ دلار مبادله شد. بر خلاف بازارهای بورس که جنبه مثبت انتخابات امریکا را دریافت کردند به نظر می‌رسد افزایش قیمت نفت و طلا، بیشتر تحت تاثیر اثرات منفی این انتخابات باشد. احتمال بالا گرفتن اختلاف نظرها و نپذیرفتن نتیجه از سوی ترامپ باعث شده، نفت و طلا صعودی شوند.
شرایط در ایران نیز بسیار متغیر است. در بازار ارز به عنوان مهم‌ترین بازاری که از تغییرات در امریکا تبعیت می‌کند، شرایط بازار بسیار متغیر بود. یک فعال بازار ارز که نخواست نامش گفته شود در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد آنلاین با تشریح وضعیت بازار بیان کرد: نرخ ارز در بازار غیررسمی دیروز تغییرات زیادی داشته به‌طوری‌که دلار کار خود را با نرخ ۲۸۸۰۰ شروع کرد و در میانه روز به حدود ۲۹۹۰۰هم رسیده و از طرفی قیمت درهم نیز تقریبا ۳۰۰تومان نوسان داشته و ابتدا از ۸۰۲۰ به ۸۲۶۰تومان رسیده سپس تا ۸۱۵۰تومان کاهش یافته است. امروز هم خریدار در بازار وجود دارد و هم فروشنده؛ کسانی که احتمال می‌دهند بایدن پیروز انتخابات است شروع به فروش دلار‌های خود کردند و درمقابل افرادی که معتقد به پیروزی ترامپ بودند، دلار خریدند. همین موضوع باعث تشدید سردرگمی بازار ارز شده و پیش‌بینی آینده آن را غیرممکن کرده است.
بن بست سیاسی در راه است؟
در شرایطی که هر دو نامزد ایالت‌هایی را برده و ایالت‌هایی را باخته‌اند، هنوز هیچیک به 270 الکترال مورد نیاز برای پیروزی قطعی در انتخابات نرسیده‌اند. چالش اصلی نه شمارش آرای باقی مانده که نحوه اعلام نتایج نهایی و چگونگی پذیرش آن از سوی نامزد شکست خورده است. در ایالت تاثیرگذار پنسلوانیا، که 20 رای الکترال دارد، ترامپ پیشتاز است اما شمارش بیش از یک میلیون رای باقی مانده و احتمالا چند روز نیز طول خواهد کشید. در این بستر ترامپ مجادله حقوقی را شروع کرده و با هدف توقف شمارش از احتمال شکایت به دیوان عالی می‌گوید و از سوی دیگر با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از آرای باقی مانده به شکل پستی ارسال شده‌اند و احتمالا در آنها سهم طرفداران بایدن بیشتر است دموکرات‌ها می‌گویند که باید تا شمارش آخرین رای صبر کرد. مقامات این ایالت نیز با رد ادعای ترامپ گفته‌اند که تا آخرین رای را خواهند شمرد سپس نتیجه نهایی را اعلام می‌کنند.
در کنار آن شمارش آرا در ایالت‌هایی مانند ویسکانسین، نوادا و میشیگان به شکلی بسیار نزدیک ادامه دارد و پس از چند بار جابه‌جایی میان دو نامزد، اختلاف‌ها به چند هزار رای کاهش یافته است. از این رو اعلام نتیجه نهایی شمارش آرا در این دو ایالت می‌تواند، به اعتراض هر یک از دو نامزد منجر شود. اگر هیچیک از دو طرف این رقابت شکست را نپذیرند، احتمالا تایید نهایی رای به دیوان عالی سپرده خواهد شد که در سال‌های گذشته ترامپ با منصوب کردن سه قاضی نزدیک به خود، اکثریت را به جمهوری خواهان داده است و حتی این احتمال وجود دارد که نیاز به ورود کنگره و سنا به این بازی نیز به وجود آید، موضوعی که خود با تغییر ترکیب نمایندگان دو مجلس با ابهام مواجه خواهد شد و احتمال دارد تعیین نهایی نتایج تا ژانویه سال 2021 به طول بینجامد، موضوعی که چه برای مردم امریکا و چه برای سیاست و اقتصاد
بین المللی دوره‌ای از سردرگمی و بن بست را کلید خواهد زد. رییس‌جمهور بعدی امریکا باید کار خود را در 20 ژانویه سال آینده رسما آغاز کند و با وجود پایان یافتن روز انتخابات و مشخص شدن سرنوشت آرای تعداد قابل توجهی از ایالت‌ها، هیچ تحلیل‌گری نمی‌تواند پیش‌بینی کند که در نهایت ترامپ در کاخ سفید باقی خواهد ماند یا بایدن می‌تواند سنت شکنی کند. در تاریخ امریکا تنها سه بار فردی رییس‌جمهور شده که آرای مردمی کمتری داشته اما در آرای الکترال پیروز شده است که آخرین آنها ترامپ در سال 2016 بود که با سه میلیون رای مردمی کمتر از هیلاری کلینتون پیروز شد. آرای شمارش شده نشان می‌دهد که در این انتخابات نیز آرای مردمی بایدن بیشتر خواهد بود. از سوی دیگر در دهه‌های گذشته، تعداد بسیار محدودی از روسای جمهور امریکا یک دوره‌ای بوده‌اند و به‌طور معمول دوره فعالیت آنها 8 ساله بوده است. باید دید آیا ترامپ بار دیگر سنت شکنی خواهد کرد و با آرای مردمی کمتر به کاخ سفید می‌رسد یا بایدن با قطع دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، او را به جمع محدودی وارد خواهد کرد که تنها 4 سال بر مسند قدرت تکیه زده‌اند.
روحانی: برای ما شیوه امریکا مهم است نه افراد
رییس‌جمهور تاکید کرد که برای ایران شیوه‌ای که امریکا در پیش می‌گیرد مهم است نه فردی که بر سر کار می‌آید. حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن روحانی در جلسه هیات دولت با اشاره به انتخابات اخیر امریکا اظهار کرد: انتخابات امریکا عبرت‌آموز است. البته برای ما مهم نیست چه کسی در امریکا انتخاب می‌شود ولی شیوه‌ای که امریکا در پیش می‌گیرد مهم است. وی افزود: برای ما این مهم است که امریکا به قانون، معاهدات بین‌المللی و چندجانبه برگردد و به مردم ایران احترام بگذارد، حالا هر کسی که می‌خواهد باشد. ما از امریکا بدون در نظر گرفتن اینکه چه کسی رییس‌جمهور است به جای تحریم، احترام و به جای تهدید، تکریم و به جای عهدشکنی و بی‌قانونی، اجرای قانون و تعهدات را می‌خواهیم؛ در این صورت است که شرایط فرق می‌کند. رییس‌جمهور ادامه داد: برای ما شیوه و سیاست امریکا مهم است و حزب و فرد اهمیتی ندارد؛ البته ما بر فرض اینکه شیوه امریکا تصحیح نخواهد شد برای کشور برنامه‌ریزی کرده‌ایم. روحانی اضافه کرد: تصمیمات ما برای کشور از چند هفته پیش بدون توجه به اینکه چه کسی در امریکا پیروز می‌شود اتخاذ شده است. مبنای ما تولید داخلی، صادرات نفتی و عمدتا غیرنفتی و نحوه تعامل وزارتخانه‌ها و بانک مرکزی با یکدیگر است. حالا اگر امریکایی‌ها عبرت بگیرند، به تعهدات خود بازگردند و رفتار گذشته‌شان را تغییر دهند و راه دیگری را انتخاب کنند فبها ولی اگر از مسیر گذشته خود باز نگردند، ما برنامه‌ریزی‌های لازم را کرده‌ایم که کشور را چگونه به جلو ببریم. روحانی با تاکید بر اینکه معلوم است این اقدامات در ادامه یک برنامه‌ریزی برای ایجاد تنفر مردم در سطح جهان نسبت به اسلام، نبوت و انبیا است، گفت: بنابراین اساس این ریشه برمی‌گردد به آنهایی که علیه اسلام بوده و دنبال اسلام‌هراسی هستند و نمی‌خواهند واقعیت اسلام برای جهانیان روشن شود. رییس‌جمهور همچنین اظهار کرد: همانطور که مقام معظم رهبری در سخنان دیروز نیز تاکید فرمودند در مساله فرهنگ و امنیت و اقتصاد، فرهنگ تاکید همیشگی ایشان بوده و تاکید همیشگی همه مردم ماست. امنیت مساله بسیار مهمی است؛ هم امنیت داخلی هم امنیت ملی. روحانی در پایان گفت: مساله اقتصاد مساله مهمی است که امروز مردم ما با آن مواجه هستند، جنگی هم که امروز امریکا علیه ما شروع کرده در سه سال گذشته جنگ اقتصادی بوده یعنی آن جنگی که آنها هم فکر کردند می‌توانند به نظام و به مردم ما فشاری وارد کنند جنگ اقتصادی بود. ما باید با همه توان در این شرایط برای رفع مشکلات مردم تلاش کنیم.
