رضا عالیان
صنعت ارتباطات در همه جای دنیا اهمیت دارد و به بخش مهم و تاثیرگذاری از زندگی مردم تبدیل شده است، در حوزه‌های مختلف اجتماعی، آموزش و اقتصاد. به همین خاطر توجه به این حوزه هم افزایش یافته و کوچک‌ترین اختلال در این حوزه باعث می‌شود که جامعه نسبت به آن عکس‌العمل نشان بدهد. همچنین کوچک‌ترین حرفی که باعث التهاب شود و جریانی بخواهد شایعه‌ای را در جامعه شکل دهد و به آن پروبال دهد، باعث واکنش مردم خواهد شد. افزایش و کاهش قیمت موبایل از این دست اخبار است و این اواخر درباره تعرفه اینترنت همراه هم مباحثی مطرح شده. اما واقعیت این است که ما کشور مصرف‌کننده‌ای هستیم و ابزارهای ارتباطی‌مان از جمله همین موبایل، وارداتی است، تابع قیمت ارز و مسائل پیرامون فرآیندهای وارداتی است. مثلا اگر یک روز در حوزه تامین ارز در هر کالای وارداتی به مشکل بخوریم، تعادل عرضه و تقاضای آن کالا به هم می‌خورد و این موضوع هم تاثیر مستقیمی روی قیمت می‌گذارد و تاثیر روی قیمت هم افکار عمومی را هدف قرار می‌دهد و منجر به واکنش می‌شود. در حوزه موبایل در کشور ما این اتفاق همیشه قریب‌الوقوع است. ما در ۴۰ سال گذشته همواره تحریم بودیم و اگرچه در برهه‌هایی از زمان فشار تحریم‌ها متغیر بوده اما همواره وجود داشته است. ما باید کالا را از خارج از کشور تامین کنیم و همواره از جهت تامین ارز، با تهدید مواجه بودیم. این موضوع باعث می‌شود نه تنها موبایل، بلکه تمامی کالاهای وارداتی‌مان با تهدیدات پنهان و آشکاری روبرو باشد. در بحث موبایل، این اتفاق برجسته‌تر است، چون موبایل کالای مورد نیاز مردم محسوب می‌شود و مردم توجه ویژه‌ای به آن دارند. در حوزه صوتی تصویری و کالایی مانند تلویزیون در این مدت با افزایش سه برابری قمیت هم مواجه بودیم، اما عکس‌العمل خاصی از سمت مردم ندیدیم، به این خاطر که تلویزیون هم اگرچه یک کالای مصرفی و موجود در همه منازل است، اما طول عمر و ماندگاری آن در زندگی مردم بیشتر است زیرا کالای لبه تکنولوژی محسوب نمی‌شود، درحالی که موبایل و دیگر کالاهای فناوری اطلاعات، لبه تکنولوژی هستند و عمر فناوری‌هایشان کوتاه است زیرا فناوری‌های جدید به سرعت جایگزین می‌شوند. به همین دلیل میزان به‌روز‌رسانی‌شان نسبت به کالاهای دیگر بیشتر است. قیمت موبایل در وهله اول تابع ارز است و در مرحله بعدی تابع سیستم واردات کشور است. ما در کشور برای واردات قانونی یک سری فرآیندها داریم از زمان ثبت سفارش تا ترخیص کالا از گمرک و هرگاه این فرآیندها در یک بخش با خلل مواجه شود و تامین کالا در کشور دچار مشکل شود، روی قیمت کالا هم تاثیر خواهد گذاشت. در موضوع موبایل هم واقعیت این است که از ابتدای سال تاکنون به دلیل موضوع کرونا با مشکل مواجه بودیم. در کنار کرونا، مشکل کاهش منابع ارزی کشور مطرح برای تخصیص ارز حاصل از صادرات برای واردات موبایل بود، اینکه بسیاری از صادرکنندگان به دلیل شرایط کرونایی نتوانستند صادرات انجام دهند و بسیاری هم که صادرات انجام دادند، هنوز ارزشان را به کشور برنگرداندند و تمام این عوامل دست در دست هم داد که ما نتوانیم به اندازه کافی موبایل وارد کشور کنیم. مصرف موبایل در کشور ما حدود یک میلیون و ۱۰۰ تا ۵۰۰ هزار دستگاه در ماه است، درحالی که به گفته مسوولان گمرک از اول سال تا ۲۷ مرداد که تقریبا پنج ماه است، بالغ‌بر سه میلیون و ۸۰۰ هزار دستگاه موبایل وارد کشور شده است که فاصله زیادی با مصرف شش ماهه ما دارد. حتی اگر ملاک ما مصرف یک میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه در ماه باشد، در این پنج ماه ما باید حدود پنج میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه وارد کشور می‌شد تا نیاز کشور برطرف شود، در حالی که به گفته گمرک کمتر از چهار میلیون دستگاه وارد کشور شده است. این اختلاف تقریبا یک و نیم میلیونی هم در بازار تاثیر می‌گذارد. اگرچه در حال حاضر تقاضا برای گوشی موبایل کمتر شده و هیجانات خرید به دلیل عبور از ماه‌های ابتدایی مواجهه با کرونا کاهش یافته و مردم دیگر اشتیاق سابق را برای خرید موبایل ندارند، با وجود این، ما هنوز از مصرف کشور عقبیم. اگرچه کالا به اندازه کافی هست و شاید تا پایان شهریور هم کالا موجود باشد، اما به اندازه‌ای که در مدت مشابه کالا وارد کشور شده، اکنون واردات نداریم. موضوع دیگری که گمرک دایما به آن اشاره می‌کند، سوءبرداشتی از آمار و صحبت‌های مطرح‌شده است. گمرک دایما اعلام می‌کند که ما مشکلی در ترخیص کالا از گمرک نداریم و کاملا هم درست می‌گویند، چون مشکل واردات و تامین کالا از ابتدا در گمرک نبوده است و هیچ شرکت واردکننده‌ای هم نگفته که مشکل در گمرک است، اینکه تخصیص ارز برای واردات صورت نمی‌گیرد، اینکه ثبت سفارش انجام نمی‌شود و کنترل فنی در تنظیم مقررات به دلیل کمبود پرسنل رسیدگی به پرونده‌ها دچار صف‌های طولانی می‌شود، اینجاست که واردکنندگان در دو سال گذشته به مشکل برخوردند. مشکلات کلی واردکنندگان در بخش گمرکی نبوده و اگر بوده، به‌صورت مقطعی و جزئی مشکلاتی وجود داشته که حل شده است. واردکنندگان در بخش گمرک برای ترخیص کالاها دچار مشکل نبودند و دایما هم تکرار می‌شود که اگر کالا تامین نشده، اگر منعی در واردات بوده و مشکلی در تخصیص ارز صورت گرفته، مربوط به دستگاه‌هایی بوده که باید مشکلات را حل می‌کردند. درنهایت درباره وضعیت فعلی بازار، قیمت موبایل به تعادل رسیده و در شرایط طبیعی است، حتی در بررسی و رصد لیست قیمت‌های روزانه شاهدیم که بعضا برخی از شرکت‌های واردکننده بعضی از مدل‌های گوشی را با ضرر هم می‌فروشند. اکنون قیمت‌ها در سطح بازار کاهش پیدا کرده است و این نشان می‌دهد در بازار رقابت ایجاد شده که دست دلال‌ها را از بازار کوتاه کرد. البته این موضوع هم مقطعی است و اگر در آینده باز هم مشکلاتی ایجاد شده و بازار دچار التهاب شود، دلال‌ها از این فرصت هیجانی استفاده خواهند کرد. این اتفاق فقط در حوزه موبایل نمی‌افتد و در همه حوزه‌ها امکان‌پذیر است اما اهمیت کالایی مانند موبایل این اتفاقات را برجسته می‌کند.
