سیدحمید حسینی
رییس‌جمهوری دیروز در جلسه هماهنگ اقتصادی دولت یک‌بار دیگر از ضرورت کاهش نرخ ارز و جلوگیری از افزایش قیمت دلار و سایر ارزها صحبت و اعلام کرد که دولت خواستار کاهش نرخ ارز است؛ موضوعی که به نظرم در فضای اقتصادی کشورمان بارها تجربه شده اما همچنان مسوولان ما بر روی اجرای آن تاکید می‌کنند. مساله‌ای که نه‌تنها در این دولت، بلکه در زمان دولت‌های قبلی هم مسبوق به سابقه است؛ هر زمان که نظام سیاسی و دولت‌ها با مشکلی اقتصادی مواجه شده‌اند به جای تشخیص درست مشکل و حل عاقلانه آن، از طریق بخشنامه و دستورالعمل تلاش کرده‌اند تا به خیال خود جلوی مشکلات را سد کنند؛ اما از این واقعیت آگاه نبوده‌اند که این‌گونه تصمیم‌گیری‌های خشک و دستوری اغلب نتایج عکسی را دربرخواهد داشت. یعنی اگر دولتی به خاطر کاهش نرخ ارز اقدام به دخالت در بازار کند؛ این دخالت‌ها در نهایت باعث افزایش نرخ ارز خواهد شد، اگر برای مهار تورم؛ بخشنامه‌های خلق‌الساعه صادر کنند در نهایت تورم بیشتری را شاهد خواهیم بود و اگر برای مقابله با بیکاری روش‌های دستوری را انتخاب کند؛ بیکاری در جامعه افزایش خواهد یافت. لذا نقش دولت در یک چنین شرایطی و نحوه کنشگری آن می‌تواند سرنوشت اقتصادی و معیشتی کشور را دستخوش تغییرات مهمی سازد. این موضوع فقط مختص کشور ما نیست و بررسی تجربه‌های اقتصادی ملل گوناگون نشان می‌دهد که هرگز دخالت دولت در اتمسفر اقتصادی به نفع اقتصاد و معیشت مردم نیست و چنانچه دولت‌ها بر یک چنین دخالت‌هایی اصرار کنند در بلندمدت چرخ دنده‌های اقتصادی در وضعیت فرسودگی قرار می‌گیرند. البته معنای این صحبت‌ها این نیست که دولت اساسا نباید هیچگونه حضور و نظارتی بر بازارهای اقتصادی داشته باشد بلکه معنی و مفهوم آن این است که حضور دولت باید حضوری اطمینان بخش و خردمندانه باشد. نظام سیاسی باید به اندازه‌ای از پختگی و دانش رسیده باشد که بداند در چه زمانی بهترین تصمیم ممکن را برای اقتصاد اتخاذ کند. تجربه نشان داده که موضوعات اقتصادی هرگز به‌وسیله دستورالعمل‌های ناگهانی و بخشنامه‌های دولتی و حاکمیتی حل نمی‌شود؛ بلکه گزاره‌های اقتصادی در بستر تصمیم‌سازی‌های خلاقانه و کارشناسی شده است که می‌تواند در شرایط بهبود قرار بگیرد. یعنی این تصمیم‌گیری‌های مدبرانه است که می‌تواند شاخص‌های اقتصادی را در وضعیت نرمال قرار دهد. در موضوع ارز معتقدم که نیازی به دخالت آقای رییس‌جمهوری نیست و رییس کل بانک مرکزی می‌تواند در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهد. هرچند ممکن است واکنش ابتدایی بازار به صحبت‌های رییس‌جمهوری، کاهش نرخ ارز باشد اما شک نکنید که در بلندمدت یک چنین دخالت‌هایی منجر به مشکل‌آفرینی بیشتر می‌شود. وقتی رییس‌جمهوری به صورت عمومی در جلسه اقتصادی دولت اعلام می‌کند که دولت خواستار کاهش نرخ ارز است این پیام به فعالان اقتصادی ارسال می‌شود که اقتصاد ایران همچنان تحت سیطره کامل نظام سیاسی قرار دارد، بنابراین بسیاری از صاحبان سرمایه به جای سرمایه‌گذاری روی تولید و بازارهای مولد ترجیح می‌دهند سرمایه خود را وارد فضای دلالی و سفته‌بازی کنند. نتیجه این تغییر رویکرد هم در نهایت باعث کاهش تولید، افزایش بیکاری و در نهایت کاهش صادرات می‌شود. البته به گمانم آقای روحانی و همتی هر کدام نقشی را در این میان به عهده گرفته‌اند و تلاش می‌کنند از طریق همپوشانی راهبردهای مورد نظر خود را در اقتصاد دنبال می‌کنند. البته اقای همتی نشان داده که فضای اقتصادی و بازار پول و سرمایه ایران را خوب می‌شناسد و قادر است نوسانات این بازار پیچیده را مهار کند و در چنین شرایطی فکر می‌کنم نیاز نباشد که آقای رییس‌جمهوری شخصا وارد فضای اظهارنظر در خصوص قیمت ارز و... شوند. البته دولت در شرایط خاصی قرار دارد؛ موضوعاتی چون تحریم‌های اقتصادی، تبادلات بانکی، کرونا و...باعث شده تا سطح آسیب‌پذیری اقتصاد ایران بالاتر برود در این شرایط طبیعی است که دولت هم به دنبال راهکارهایی باشد که به زعم خود از خسارات بیشتر جلوگیری کند. بنابراین از طریق پر رنگ‌تر کردن حضور خود در بازارهای اقتصادی این پیام را به فضای پیرامونی اقتصاد مخابره می‌کند که بازار رها شده نیست. به هر حال با فرض حل مشکلات فعلی باید تلاش کنیم تا سایه دخالت‌های دولت در اقتصاد کوتاه شود.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران
