فردین آقابزرگی
شب گذشته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ضمن صدور ابلاغیه در خصوص آزادسازی سهام عدالت و اهمیت گسترش عدالت اجتماعی و توانمندسازی خانواده‌های کم درآمد با درخواست رییس‌جمهور مبنی بر آزادسازی سهام عدالت موافقت کردند. بر اساس این ابلاغیه مقرر شد تا اقدامات مقتضی برای واگذاری سهام یاد شده از سوی دولت به نحوی که منافع سهامداران را حفظ کند در دستور کار قرار گیرد.
از منظر مسائل اجرایی مربوط به بازار سرمایه، در شرایط فعلی و با توجه به عطش تقاضای سنگینی که وارد این بازار شده است، بهترین نتیجه حاصل این خواهد بود که عرضه سهام مذکور تا حدودی از سنگینی کفه تقاضا بکاهد و وشرایط بازار سرمایه را تا حدودی متعادل کند. در حال حاضر شاهد آن هستیم که افزایش سریع قیمت‌ها سبب شده تا ابهاماتی در خصوص حبابی شدن سهام موجود در بازار سرمایه مطرح شود. چنین ابهامی اگرچه قابل تعمیم به کل بازار نیست اما به دلیل افزایش بی‌رویه قیمت‌ها در برخی از نمادها می‌تواند کمک مهمی به متعادل شدن عرضه و تقاضا در در بخش‌های یاد شده باشد. در حال حاضر بازار سرمایه به جهتی رفته است که نیازمند اصلاح بوده و یکی از بهترین ابزار‌هایی که می‌توانند این مهم را محقق کند، اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی در راستای عرضه سهام و دارایی‌های دولتی و سهام عدالت است. اهمیت استفاده از چنین ابزاری در آنجا نهفته است که نقدینگی سنگین وارد شده به بازار سرمایه را می‌تواند جذب کند و آن را ضمن تحقق هدف خصوصی‌سازی از رفتن به بخش‌های غیر مولد اقتصاد بازدارد. تحقق این روند می‌تواند نه تنها به مهار نقدینگی کمک کند بلکه می‌تواند منابع لازم برای نیازهای اساسی کشور را فراهم کرده و دارایی سهامداران عدالت را در اختیار خود آنها قرار دهد. از این رو می‌توان گفت که خبر اجرایی شدن واگذاری سهام یاد شده در بورس و آزاد شدن داد و ستد‌های آن می‌تواند بسیار خبر خوبی برای کلیت اقتصاد و سهامداران شرکت‌ها باشد.
در حال حاضر کشور در شرایطی قرار دارد که به دلیل شیوع بیماری کرونا دستخوش تغییراتی شده و دستیابی به وجوه حاصل از فروش دارایی‌های موجود در سهام عدالت، هرچند اندک می‌تواند کمک مهمی به اقشار ضعیف و کم درآمدی باشد که پیشتر برای دریافت این سهام اقدام کرده‌اند.
از این‌رو می‌توان گفت که آزادسازی سهام عدالت و عرضه آن در بورس متناسب با ضوابط ابلاغ شده می‌تواند در کنار سایر تمهیدات به عنوان مسکن برای اقشار ضعیف جامعه ایفای نقش کند. اما در عرضه سهام عدالت و فروش آن در بازار سرمایه نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، ضعف زیرساخت‌های موجود در جهت عرضه حجم سنگینی از سهام است. در روزهای گذشته شاهد آن بودیم که عرضه اولیه سهام نیز شرایط را به سمتی می‌برد که متولیان بازار سرمایه مجبور شوند تا از ظرفیت هسته معاملات در چند نوبت استفاده کنند یا دادوستد‌های دو یا چند نماد را خارج از ساعات عادی معاملات پی بگیرند. در حال حاضر حجم نقدینگی مملکت به حدود ۲ هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و ارزش بازار سرمایه به اندازه نیمی از تولید ناخالص داخلی است. باید به خاطر داشت که بخش مهمی از افزایش ارزش بازار سرمایه در دو سال اخیر رخ داده و در حالی به حد مذکور رسیده که زیرساخت‌های معاملاتی بازار سرمایه تا این اندازه به روز نشده‌اند. از این‌رو انتظار می‌رود که زیرساخت معاملات در شرف عرضه سهام عدالت به روز شود تا در جریان عرضه و تقاضا سهام وارد شده شاهد بروز مشکلات نباشیم.
در حال حاضر ارزش معاملات در بازار سرمایه روزانه چیزی در حدود 15 هزار میلیارد تومان است. با توجه به اینکه ارزش معاملات در مقطع فعلی نسبت به سال‌های گذشته بسیار تغییر کرده و در سطح خوبی قرار دارد می‌توان این طور قلمداد کرد که عرضه و تقاضای ایجاد شده از قِبل ورود سهام عدالت به بورس از لحاظ نقدینگی در دسترس برای بازار سرمایه غیر قابل تحمل نیست. با این حال آنچه که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تقویت زیرساخت‌های معاملاتی و هماهنگ کردن آن با تغییرات رخ داده پس از ورود سهام عدالت به بازار سرمایه خواهد بود.
برای مثال باید سازوکار مدون و مناسبی برای ایجاد کد‌های بورسی موردنیاز برای افراد دارنده این سهام ایجاد شود، چرا که در حال حاضر نیز شرکت‌های کارگزاری در مواجهه با تقاضای سنگینی که برای دریافت این کد‌ها وجود دارد، فشار بسیاری را متحمل می‌شوند. توجه به این وضعیت از آن جهت بسیار اهمیت دارد که ظرفیت لازم برای اعطای کد بورسی به دارندگان سهام عدالت باید ایجاد شود.
با توجه به آنچه که گفته شد انتظار می‌رود تا از فرصت مفید ورود سهام عدالت به بازار سرمایه باید به گونه‌ای استفاده شود که محدودیت‌های موجود در ساختار آن از محسنات این آزادسازی نکاهد. نباید فراموش کرد که ظرفیت عرضه این سهام در بازار سرمایه به لطف رونقی که تقاضای مردم شکل داده است ایجاد شده از این رو سرمایه‌گذاران باید توجه داشته باشند که برای حفظ و رونق موجود، نیاز است تا سرمایه‌گذاری آگاهانه را در دستور کار خود قرار دهند تا ضمن دوری از پذیرش ریسک‌های نامعقول، سرمایه خود را به خطر نیندازند.
