مجید اعزازی
دبیر مسکن و شهرسازی
1- در روزها و هفته‌های سرنوشت‌سازی قرار داریم. بزرگ‌ترین دستاورد دیپلماسی ایران که در این روزها تمام جریان‌ها و نیروهای سیاسی کشور بر حفظ آن اتفاق‌نظر دارند، در معرض تهدید قرار دارد. همزمان، تلاش دیپلمات‌های ارشد ایران برای حفظ این دستاورد و کسب تضمین‌های لازم برای احقاق حقوق و منافع ایران از رهگذر اجرای آن شدت گرفته است. سیگنال‌های مثبتی هم از دل این رایزنی‌ها مبنی بر تمایل سایر طرف‌های توافق هسته‌یی، به حفظ برجام و بی‌اثر یا کم‌اثر کردن تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه کشورمان به بیرون مخابره شده است.
2- بی‌گمان، اینک در دور جدید رفتارهای خصمانه امریکا علیه کشورمان، شرایط اقتصادی و مناسبات سیاسی و منطقه‌یی ایران بسیار متفاوت از دور قبلی تحریم‌هاست. اول اینکه هم مسوولان دولتی و هم فعالان بازارها در ایران از تصمیم ترامپ غافلگیر نشدند. دوم، به گفته مسوولان دولتی، طی 3 سال گذشته ذخایر ارزی و طلای ایران رشد قابل‌ملاحظه‌یی داشته و هم‌اینک در شرایط مطلوبی است. سوم اینکه قطار اقتصاد ایران از سال 92 به بعد تغییر ریل داد و تا حدودی از انحرافات گذشته فاصله گرفت. رشد مثبت اقتصاد و مهار تورم ازجمله دستاوردهای اقتصاد طی سال‌های گذشته بوده است. چهارم، می‌توان گفت که این‌بار، ایران در عرصه بین‌الملل نه تنها در جایگاه متهم قرار ندارد که تاحدی در چارچوب مسائل مربوط به برجام، موجب انزوای سیاسی امریکا نیز شده است. پنجم، طی
یک سال و نیم گذشته، چهره‌یی که ترامپ از خود به جهان و بهویژه متحدان اروپایی امریکا ارائه کرده است، چهره مطلوبی دست‌کم در مواجهه با پیمان‌های بین‌المللی و تعهد به آنها ازجمله برجام نیست. ششم، اعمال برخی سیاست‌های اقتصادی در داخل امریکا ازجمله اعمال برخی تعرفه‌ها، زمینه‌های رنجش اروپا از امریکا را به‌دنبال داشته است. هفتم اینکه تداوم رایزنی‌های دیپلماتیک مقام‌های کشور با اروپا و روسیه و چین به مثابه باز نگه‌داشتن دریچه و فرصت ارتباط ایران با جهان به‌شمار می‌رود.
3- اگر در این روزها و هفته‌ها، دستگاه دیپلماسی در پی حداکثر‌سازی «منافع ملی» ایران از طریق تعامل بیشتر با کشورهای خارجی است، نظام اقتصادی کشور نیز باید به انجام اصلاحات اقتصادی سرعت بیشتری بدهد و «بهره‌وری» از ظرفیت‌های داخلی اقتصاد را فزونی بخشد. اگر به اعتبار برجام، اجماع قابل‌توجهی در میان کشورهای طرف این توافقنامه چندجانبه، برای حمایت از حقوق هسته‌یی و اقتصادی ایران وجود دارد؛ دشمنی آشکار ترامپ با دولت و ملت ایران، زمینه انسجام فوری و بیش از پیش نیروهای داخلی و دستیابی به اجماع برای حل مشکلات و بحران‌های اقتصادی ایران را فراهم کرده است. لزوم «اجماع» عموم کنشگران موثر جامعه برای عبور از ابرچالش‌های اقتصاد ایران (بیکاری، مشکلات نظام بانکی، بودجه، صندوق‌های بازنشستگی، آب و محیط‌زیست) ترجیع‌بند سخنان مسعود نیلی دستیار ویژه رییس‌جمهوری در امور اقتصادی، طی چند ساله اخیر و بهویژه در دومین کنفرانس اقتصاد ایران (آذر 96) بوده است. در این میان، نکته قابل‌توجه این است که در گزارش‌های پژوهشی داخلی و خارجی، وزن و اهمیت اصلاحات اقتصادی بیش از اهمیت اثر منفی تحریم‌ها علیه ایران ارزیابی می‌شود. به طور مثال، در یکی از مقالات پژوهشی نخستین کنفرانس اقتصاد ایران (دی ماه سال 93) این نتیجه حاصل شد که حتی اگر تحریم‌ها را از سال 1390 به بعد در اقتصاد ایران نداشتیم، باز هم رشد اقتصادی سال‌های 91 و 92 تقریبا صفر می‌بود (رشد اقتصاد در این سال‌ها به‌ترتیب منفی 6.8 و منفی 1.9 بود). صندوق بین‌المللی پول نیز در تازه‌ترین گزارش خود درباره اقتصاد ایران، که در نیمه نخست اردیبهشت سال جاری منتشر شد، بر انجام اصلاحات اقتصادی
در قالب کنترل کسری بودجه دولت، بهبود وضعیت نظام بانکی و به‌روزرسانی نظام ارزی تاکید کرد. مدیر اجرایی بخش خاورمیانه و شمال آفریقای این صندوق نیز تسریع در انجام اصلاحات اقتصادی را به‌عنوان راهی برای کاهش عواقب اقتصادی خروج احتمالی دونالد ترامپ از برجام معرفی کرد. در این شرایط، انتظار می‌رود دولت، فعالان اقتصادی و همه نیروهای موثر جامعه با دستیابی به اجماع
بر سر لزوم اصلاحات اقتصادی و افزایش دوز درون‌زایی اقتصاد و با نگاهی مثبت به چشم‌انداز
پیش رو، اقدامات لازم برای چرخش پرقدرت‌تر چرخ اقتصاد با تکیه بر توان داخلی را فراهم آورند.
