کارشناسان آموزشی مدت‌هاست بر این نکته تاکید دارند که بازار کار آینده برای فارغ‌التحصیلانی است که در کنار مدرک تحصیلی، مهارت‌های خود را هم افزایش داده باشند. اگرچه پیشینه توجه به آموزش‌های مهارتی در ایران از سـال 1328 با پایه‌گذاری مدرسه دارالفنون آغاز شد اما در سال‌های اخیر کمتر به آن توجه شده است. برای سامان دادن به این وضعیت در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هم به موضوع مهارت افزایی دانش‌آموزان توجه شد.
در بخش هدف‌های عملیاتی و راهکارهای این سند به عنوان یک راهکار به گسترش و تنوع دادن حرفه‌ها و مهارت‌های مورد نیاز جامعه و تعلیم متناسب و برنامه‌ریزی شده آن در همه دوره‌های تحصیلی و برای همه دانش‌آموزان اشاره شده است اما تاکنون این بخش از سند تحول آنطور که باید مورد استقبال مسوولان آموزش و پرورش قرار نگرفته تا جایی که با وجود تصویب آیین‌نامه اجرایی «مدارس وابسته» با هدف گسترش مهارت در دانش‌آموزان از سال 1388، تاکنون دستورالعملی برای آن طراحی نشده است. با این وجود بعد از گذشت ده سال از تصویب اساس‌نامه «مدارس وابسته» در حالی که 477 مدرسه در این راستان بدون تعریف مشخصی فعال هستند، آموزش و پرورش به فکر بازنگری در آیین نامه و طراحی دستورالعمل برای آن و ارایه به شورای عالی آموزش و پرورش افتاده تا در این راستا توجه به مهارت‌افزایی دانش‌آموزان با ورود بخش خصوصی به آن، با نگاه تازه‌ای پیگیری شود اما کارشناسان آموزش معتقدند این مدارس تنها در صورتی موفق خواهند بود که از چهارچوب آموزشی فعلی فراتر رفته و کسب مهارت را به شیوه جدی آن مد نظر قرار دهند نه یک امر فوق‌برنامه و بدون هدف و از طرف دیگر آنها بر این نکته تاکید می‌کنند که با ورود بخش خصوصی به حیطه راه‌اندازی مدرسه باید مشخص شود نحوه نظارت و ارزیابی بر عملکرد آنها چگونه است، آیا قرار است این مدارس پایه‌گذار نسل نوینی از آموزش باشد یا به یک بنگاه اقتصادی با شهریه‌های آنچنانی تبدیل شود؟
تهیه دستورالعمل اداره «مدارس وابسته»
روز گذشته، مدیرکل امور شوراها و مناطق آزاد تجاری وزارت آموزش و پرورش درباره « مدارس وابسته» گفت: یکی از مباحث مرتبط با مدیریت شوراهای آموزش و پرورش، مدارس وابسته است. مدارس وابسته مدارسی هستند که جهت اجرای هزینه و مدیریت به بخش‌هایی که مایل هستند در حوزه تعلیم و تربیت ورود کنند، اختصاص دارد که از جمله آنها می‌توان به کارخانجات اشاره کرد؛ کارخانجاتی که قصد دارند مدارسی داشته باشند و نیروی متناسب با مهارت‌های مورد نیاز خود را تربیت کنند. به عنوان مثال صنایعی چون سرامیک‌سازی، خودرو‌سازی و غیره ممکن است تمایل به برخورداری از مدرسه تخصصی داشته باشند.
مدیرکل امور شوراها و مناطق آزاد تجاری وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه این مدارس بیشتر در دوره دوم متوسطه و در بخش‌های صنعتی در قالب هنرستان فعالیت می‌کنند، به ضرورت ایجاد پیوندی میان صنعت و آموزش‌های قبل از دانشگاه اشاره و اظهار کرد: این مدارس به‌ویژه در بخش‌های صنعتی و تولیدی در حوزه آموزش و پرورش ورود می‌کنند.
پاپایی با بیان اینکه مدارس وابسته دارای آیین نامه اجرایی هستند، ولی طی سال‌های قبل دستورالعملی برای آن طراحی نشده است گفت: بازنگری در آیین‌نامه و درخواست طراحی دستورالعمل مربوطه را به شورای عالی آموزش و پرورش ارایه کرده‌ایم و تلاش ما این است که بخش‌های صنعتی توانا، کارخانجات، بانک‌ها، دانشگاه‌ها و سایر مراکز و بخش‌ها که می‌توانند در پیوند تحصیلات آموزش عمومی به بخش‌های صنعت کمک کنند، وارد عمل شده و از این ظرفیت استفاده کنند. پیوند میان بخش آموزش، صنعت، اشتغال و کار برای ما پراهمیت است. در حال حاضر با احتساب مدارس فرهنگ، ۴۷۷ مدرسه وابسته داریم.
مدیرکل امور شوراها و مناطق آزاد تجاری وزارت آموزش و پرورش همچنین به فراهم شدن بستر فرهنگی مشارکت و شناسایی ظرفیت‌های آن اشاره و تاکید کرد: فرصت‌هایی که آموزش و پرورش می‌تواند در اختیار بخش‌های مختلف جامعه برای حضورشان در آموزش و پرورش پیش‌بینی و بسترسازی کند، بی‌شمار و پراهمیت است. تمرین مشارکت در لایه‌های مختلف جامعه باید صورت بگیرد و به نوعی یکی از وظایف شوراها، بسط فرهنگ مشارکت ذی‌نفعان آموزش و پرورش از اولیاء و مدیران دانش‌آموزان گرفته تا دیگر اقشار است.
جزییات مدارس مهارت‌محور باید شفاف باشد
اظهارات پاپایی در حالی است که کارشناسان آموزش معتقدند مهارت آموزی در سیستم آموزشی ایران تاکنون به جایگاه درستی دست نیافته چرا که از طرفی نگاه جامعه به سمت دانشگاه محوری است و در ثانی بودجه و امکانات آموزش و پرورش اجازه تقویت هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش را نمی‌دهند بنابراین اگر قرار است مدارس وابسته با هدف مهارت‌افزایی در نظام آموزشی ایجاد شود باید در وهله نخست مشخص شود چه تفاوتی با نمونه‌های موجود دارد و مهم‌تر از آن ساز و کار نظارت بر عملکرد آنها چگونه است.
محمد حسینی، کارشناس آموزش درباره این موضوع به «تعادل» گفت: در اصل بیست و هشتم قانون اساسی کشور دولت موظف شده است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون، برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد کند. این اصل سبب شده در مبانی نظری سند تحول بنیادین برای دانش‌آموزان حقی تحت عنوان «حق برخورداری از تربیت فنی و مهارتی متناسب با نیازهای جامعه» ذکر شود اما آموزش و پرورش تاکنون نسبت به این مسوولیت خود اقدامی انجام نداده است.
مدارس وابسته هم که آموزش و پرورش از آن صحبت می‌کند در واقع تسهیل ورود بخش خصوصی به این حوزه است که باید کاملا شفاف‌سازی شود. اگر قرار است با اسم مدارس وابسته، مدارس به سمت تبدیل شدن به بنگاه اقتصادی حرکت کنند، این طرح از همین نقطه آغاز شکست خورده است.
او افزود: مسوولان آموزش و پرورش باید مشخص کنند که این مدارس قرار است برای دانش‌آموزان ایجاد شود یا فارغ‌التحصیلان مدارس هم که تمایل به حضور در دانشگاه ندارند و تنها به دنبال کسب مهارت و ورود به بازار کار هستند می‌توانند مخاطب آن باشند. اگر گروه نخست مد نظر است طرح مدارس مهارت محور در شرایطی موفقیت آمیز خواهد بود که این موسسات از ساز و کار مدارس فعلی خارج شوند و به مهارت به‌چشم فوق برنامه نگاه نکنند.
اما به نظر می‌رسد با توجه به تجربه کشورهای دیگر در این زمینه راه‌اندازی مدارس وابسته و مهارت محور برای دیپلمه‌ها نتیجه بهتری داشته باشد.
حسینی بیان کرد: اگر فارغ‌التحصیلان جذب چنین مدارسی شوند نه تنها نیاز کشور به تکنیسین رفع می‌شود بلکه از دانشگاه محوری و این تصور که برای موفقیت و داشتن شغل مناسب باید حتما مدرک دانشگاهی آن هم از دانشگاه معتبر داشت، فاصله می‌گیریم، در چنین شرایطی دانشگاه‌ها هم به سمت و سوی جذب دانشجو مبتنی با نیاز جامعه هدایت می‌شوند و می‌توان امید داشت در طولانی مدت سازو‌کار آموزش در کشور اصلاح شده و به دنبال آن بازار اشتغال و کسب شغل هم شرایط بهتری پیدا کند.
