تمامی صندوق‌های بازنشستگی کشور با مشکلات ساختاری، مالی و مدیریتی روبه رو شده‌اند. حتی بعضی از این صندوق‌ها، به آخر خط رسیده‌اند و با ورشکستگی دست و پنجه نرم می‌کنند. ۷۶ درصد مستمری‌های صندوق بازنشستگی کشوری را دولت پرداخت می‌کند. به بیانی از هر ۱۰۰ نفر که تحت پوشش صندوق هستند، ۷۶ نفر مستمری خود را از دولت دریافت کرده‌اند. ورشکستگی این صندوق به معنای بلاتکلیفی ۱ میلیون و ۲۶۸ هزار نفر بازنشسته است و اگر روال کنونی ادامه یابد بدون تردید کار به جاهای باریکی خواهد رسید. بنابر آمارهایی که نمایندگان مجلس شورای اسلامی اعلام کرده‌اند، ۱۸ صندوق از بیست صندوق بازنشستگی کشور ورشکسته هستند و این موضوع به یکی از سه
ابر چالش فعلی کشور تبدیل شده است. کارشناسان معتقدند، بازنشستگی زودهنگام، ورود صندوق‌هابه عرصه بنگاه داری، رکود اقتصادی و پیر شدن جمعیت شاغل در ایران از مهم‌ترین عوامل ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی هستند اما نمایندگان مجلس تعدد صندوق‌ها را عاملی می‌دانند که سبب بروز وضع موجود شده چرا که دولت نمی‌تواند به‌طور مناسب بر عملکرد آنها نظارت کند.
تعدد صندوق‌ها، فساد را بالا می‌برد
روز گذشته رسول خضری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی را یکی از سه
ابر چالش موجود در کشور دانسته و معتقد است تعدد صندوق‌های بازنشستگی یکی از عوامل ورشکستگی آنهاست چرا که نظارت را دشوار کرده و احتمال فساد را افزایش می‌دهد. او درباره این موضوع گفت: «صندوق بازنشستگی کشوری از دولت کمک می‌گیرد و صندوق تامین اجتماعی نیز به ازای هر 5/6 نفر که پول واریز می‌کنند یک نفر مستمری بگیر دارد در حالی که استاندارد این حوزه این است که از 6/5 نفر که پول واریز می‌کنند یک نفر باید مستمری بگیرد؛ اگر از این نسبت کاهش پیدا کند صندوق دچار مشکل می‌شود. ما در بعضی از صندوق‌های بازنشستگی به ازای هر 2 نفر به یک نفر مستمری می‌دهیم.»
او افزود: « مجلس برای حل این معضل طرحی ارائه داده است، 8 ماده دارد که یکی از محورهای اصلی آن این است که صندوق‌های بازنشستگی به جای بنگاه داری و کارخانه داری مدیریت مالی داشته باشند؛ یعنی پول‌هایشان را در بورس و مراکز سود ده سرمایه‌گذاری کنند. الان کل مجموعه شستا که متعلق به تامین اجتماعی است چهار درصد بیشتر سود ندارد، در حالی که همان سرمایه را اگر در بانک‌ها سپرده‌گذاری می‌کردند، حداقل 18 درصد سود داشت.»
خضری با بیان اینکه در شرایط کنونی دچار سونامی ورشکستگی در صندوق‌های بازنشستگی هستیم، گفت: تنها صندوق تامین اجتماعی و
تا حدودی صندوق بانک‌ها ورشکسته نیستند. هیچ جای دنیا این همه صندوق بازنشستگی متنوع وجود ندارد، بلکه در تمام کشورها یک یا نهایتا
2 صندوق بازنشستگی دارند. معلوم است که وقتی ما بیست صندوق داریم کنترلش مشکل می‌شود و امکان فساد بالا می‌رود. نماینده مردم پیرانشهر در مجلس بیان کرد: «چرا باید بانک‌ها، شهرداری‌ها، آموزش و پرورش و... هر کدام به صورت جدا برای خود صندوق داشته باشند؛ در واقع این خلاف قانون است. از طرفی هم بحث بیمه یک امر کاملاً تخصصی و یک صنعت است؛ نهادی که تخصصش مثلاً مدیریت شهری است تخصصی هم در این زمینه ندارد، وظیفه و حدود اختیاراتشان هم این نیست. موضوع صندوق بازنشستگی هم مثل موسسات مالی و اعتباری شده است. هر کسی می‌آید برای خودش یک صندوق تاسیس می‌کند و از مردم پول می‌گیرد و چهار روز دیگر ورشکست می‌شود.»
جزئیات ورشکستگی
در سال‌های اخیر اعتراض‌های بسیاری از سوی بازنشستگان نسبت به شفاف نبودن آینده فعالیت صندوق‌های بازنشستگی در کشور رخ داد با وجود این مسوولان معتقدند اگر به وضع این صندوق‌ها رسیدگی نشود، اعتراض‌ها
به مراتب شدیدتر می‌شود. علی سرزعیم، معاون امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره این موضوع به ایرنا گفت: «اگر هیچ کاری نکنیم و به عبارتی دست به صندوق‌ها نزنیم روند کنونی نشان می‌دهد تا 10 سال دیگر صندوق تامین اجتماعی ورشکست می‌شود. صندوق لشکری و بازنشستگی کشوری هم‌اکنون ورشکسته هستند. صندوق تامین اجتماعی یکی از بزرگ‌ترین صندوق‌های کشور است که بیش از 40 میلیون نفر مخاطب دارد که حدود 12 میلیون خانوار کشور را در بر می‌گیرد. تردیدی نیست صندوق‌ها با بخشی از جمعیت کشور مواجه هستند که دیگر توان کار کردن برای تامین معاش را ندارند و در صورت ورشکستگی صندوق‌ها و ندادن حقوق به بازنشستگان، مخاطبان این صندوق‌ها توان کار دوباره برای تامین معاش را ندارند. این درحالی است که بازنشستگان کشور به‌طور عام در سه دهک فرودست جامعه قرار دارند.»
او افزود: «حتی اگر زمان به 26 سال پیش برگردد و صندوق‌ها به شکل درست هم مدیریت می‌شد، صندوق‌ها فقط می‌توانستند 30درصد از منابع خود را تامین کنند. معاون اقتصادی وزارت کار با اشاره به برخی مشکلات که موجب شده صندوق‌های بازنشستگی با مشکل مواجه شوند، اظهار داشت: دو موضوع، علت اصلی ورشکستگی صندوق‌هاست. وی ادامه داد: جامعه ایران از 50 سال پیش به لحاظ افزایش امید به زندگی بهبود یافته، به‌طوری که متوسط عمر افزایش یافته است. به‌طور مثال اگر قرار بود در گذشته یک نفر پس از بازنشسته شدن 5 تا10 سال از صندوق بازنشستگی حقوق دریافت کند هم‌اکنون به لحاظ افزایش متوسط عمر حدود 30سال حقوق دریافت می‌کند و حتی پس از مرگ هم اگر دختر ازدواج نکرده داشته باشد حقوق بازنشسته پس از فوت بازنشسته ادامه می‌یابد و به فرزند دختر ازدواج نکرده می‌رسد. به همین سبب طلاق‌های صوری افزایش یافته تا بازماندگان بتوانند از صندوق پول بگیرند و این در حالی است که بازنشستگی زودهنگام هم اتفاق افتاده است.»
سرزعیم بیان کرد: «بسیاری از مشاغل که سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود فرد با 20 سال کارکردن بازنشسته و 30 روز حقوق را دریافت می‌کند. کشورهای توسعه‌یافته در حال تغییر سن بازنشستگی از 60 به 65 سال هستند. میانگین سن بازنشستگی در این کشورها 60 سال و در ایران 52 سال است. میانگین سن بازنشستگان لشکری و کشوری 47 تا 48 سال است و به همین علت ورودی به صندوق‌های بازنشستگی زیاد و خروجی آن کم است. می‌توان دو گام اساسی برای بهبود وضعیت صندوق‌های بازنشستگی برداشت که یکی اصلاح قوانین است به‌طوری که بازنشستگی زودهنگام را کم کنیم و از سوی دیگر می‌توان سنوات که به‌ازای هر سال یک ماه حقوق می‌دهند را کاهش داد. هم‌اکنون این میزان در کشور ایتالیا 16 روز و در کشورهای دیگر 10 روز به‌ازای یک سال است. کارهای سختی باید انجام شود تا بتوان از ورشکستگی صندوق‌ها جلوگیری کرد. یکی از آنها اصلاح قوانین درون صندوق‌هاست که حذف تدریجی امتیازها از جامعه اندکی دشوار است.»
