پنج سال از ابلاغ مصوبه بیمه درمان اعتیاد می‌گذرد، بیمه‌یی که قرار بود امید به بهبود معتادان به مواد مخدر را بالا ببرد اما در میانه راه گرفتار برخوردهای سلیقه‌یی شد تا جایی که نه معلوم است بودجه آن کجا صرف شده و نه مشخص است شامل چه خدماتی می‌شود. اگرچه در ابتدا قرار بود به یکی از مهم‌ترین طرح‌ها برای درمان اعتیاد تبدیل شود، چندی بعد تنها به ارائه خدمات سرپایی ختم شد که برخی نمایندگان مجلس معتقدند، بودجه طرح حتی برای این امر هم ناکافی است. آن طور که مسوولان بیمه سلامت می‌گویند، اعتبارات تخصیص یافته به سازمان بیمه سلامت در سال ۹۶ جهت پوشش هزینه‌های درمان سر پایی ترک اعتیاد رقمی بالغ بر ۷۸میلیارد تومان بوده که در ردیف اعتباری تخصیصی سازمان برنامه و بودجه با سقف جمعیتی بالغ بر ۶۰ هزار نفر در نظر گرفته شده است، اما بنا بر اظهارات کوروش فرزین مدیرکل دفتر مدیریت خدمات بیمه سلامت عمومی سازمان بیمه سلامت ایران، این بودجه عملا ماهیت سرانه‌یی ندارد. با این وجود مسوولان سازمان بهزیستی کشورکه متولی اصلی درمان اعتیاد در کشور است، اعتقاد دارند از بودجه در نظر گرفته شده برای بیمه اعتیاد، هیچ مبلغی تاکنون به این سازمان داده نشده است.
نیاز به منابع مالی بیشتر
سرانه مصوب برای پوشش خدمات بسته بیمه پایه درمان در سال ۹۶ مبلغ ۴۰ هزار تومان بود که تنها خدمات سرپایی را شامل می‌شود حال آنکه معتادان برای بهبود کامل نیاز به خدماتی بیش از این دارند، اگر به این وضعیت معتادان متجاهر، بی‌هویت و فاقد بیمه هم اضافه شود، ناکارآمد بودن طرح بیمه اعتیاد در حالت فعلی بیش از پیش خود را نشان می‌دهند. رسول خضری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی معتقد است؛ بودجه در نظر گرفته شده برای بیمه اعتیاد حتی برای درمان سرپایی هم کفاف نمی‌دهد، او درباره این موضوع گفت: « بودجه بیمه اعتیاد حتی برای درمان‌های سرپایی معتادان نیز پاسخگو نیست؛ بنابراین برای درمان‌های بستری و استفاده از خدمات سطح ۲ و ۳ درمان باید منابع بیشتری را اختصاص داد. »
او افزود: «پروتکل درمانی برای معتادان استفاده‌کننده از مواد مخدر صنعتی وجود ندارد، در سال ۹۶ و ۹۷ دولت بودجه ویژه‌یی رابرای درمان معتادان در نظر گرفت، ضمن اینکه در فاز چهارم طرح تحول سلامت نیز به بحث درمان معتادان توجه قابل قبولی شده است؛ اما این بودجه‌ها به هیچ‌وجه در درمان معتادان کافی نیست. »
نماینده سردشت و پیرانشهر در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه عدم تخصیص بودجه و اعتبارات کافی برای درمان معتادان بارها در نشست‌هایی با حضور وزیرکار، مسوولان سازمان بهزیستی و دستگاه‌های دیگر تذکر داده شده است، بیان کرد: «دولت باید از اعتبارات در اختیار از جمله مابه‌التفاوت نرخ تسعیر ارز منابع مورد نیاز برای درمان معتادان را تامین کند، بهزیستی متولی بحث درمان معتادان بوده و با همکاری سازمان بیمه سلامت اقدامات درمانی برای افراد معتاد انجام می‌شود، البته چون در برنامه ششم توسعه بیمه سلامت از وزارت تعاون منفک و به وزارت بهداشت ملحق شد؛ باید از این سازمان نیز درخواست کرد که به وظایف خود در این زمینه عمل کند؛ البته بیمه سلامت و بهزیستی بدون اختصاص منابع توانایی درمان معتادان را ندارند. »
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینکه تخصیص اعتبارات در حوزه درمان باید به شکل صد درصد باشد، افزود: «عدم تخصیص اعتبارات حتی به میزان یک درصد تاثیر مستقیمی بر روند درمان بیماران مبتلا به اعتیاد دارد. »
از 80 میلیارد بودجه بیمه اعتیاد چیزی
به بهزیستی نرسید
با این حال اگرچه سازمان بهزیستی متولی اصلی درمان اعتیاد در کشور است، اما منابع مالی بیمه درمان اعتیاد به سازمان بیمه سلامت ایران داده می‌شود و مسوولان بهزیستی معتقدند تاکنون هیچ بودجه‌یی به آنها داده نشده است با این حال مسوولان بهزیستی، طرح‌های تازه‌یی برای درمان اعتیاد دارند که از جمله آن طرح « یاری برگ» است. فرید براتی‌سده معاون توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور درباره این موضوع به ایسنا گفت: «بیمه اعتیاد بودجه‌یی ۸۰ میلیاردی را سالانه در اختیار دارد که تاکنون هیچ مبلغی از آن به ما داده نشده و این سوال وجود دارد که پس این پول برای چه کسی و کجا قرار است هزینه شود؟» او با اشاره به پیشنهاد سازمان بهزیستی برای استفاده از «یاری برگ» برای ارائه خدمات به معتادان نیازمند و بی‌بضاعت گفت: «در صورتی که سازمان بیمه سلامت و سازمان برنامه و بودجه و با پیگیری‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر «یاری برگ» برای ارائه خدمات به معتادان در نظر بگیرند، برای کمک به معتادان بسیار راهگشا خواهد بود. نامه‌یی که ما برای همکارانمان در ستاد مبارزه با مواد مخدر نوشتیم در مورد این بود که ۵۰ درصد از بودجه بیمه اعتیاد در قالب «یاری برگ» در اختیار سازمان بهزیستی قرار داده شود، اما تاکنون پاسخی از سوی مسوولان به این پیشنهاد داده نشده است. »
معاون توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه محروم‌ترین و بی‌بضاعت‌ترین معتادان افرادی هستند که به سازمان بهزیستی مراجعه می‌کنند و در مراکز اقامتی یا درمانی آن مستقر می‌شوند، تصریح کرد: این در حالی است که دقیقا همین عده به دلیل مشکل نبود مدارک شناسایی از بیمه اعتیاد محروم هستند. به عبارت دیگر محروم‌ترین معتادان از خدماتی که باید بیشتر از همه، از آن برخوردار باشند، محروم هستند. براتی سده افزود: پیشنهاد ما این است که بخشی از این بودجه در قالب یاری برگ در اختیار سازمان بهزیستی قرار بگیرد تا بتوانیم این بودجه را برای معتادان استفاده کنیم، البته سازمان بهزیستی در حال حاضر هم «یاری برگ» برای معتادان محروم و بی‌بضاعت در اختیار دارد. حتی برای کارگران بی‌بضاعت هم با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به توافقی رسیدیم؛ به‌طوری که مبلغی به ما داده شده که قرار است صرف جامعه تولیدکننده کمتر برخوردار مانند کارگران کارخانه‌های تولیدی که می‌خواهند درمان شوند اما از پس هزینه‌های آن برنمی‌آیند، شود.
بیمه درمان اعتیاد به چه کسانی تعلق می‌گیرد
حنان حاج‌محمودی مدیرکل خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت درباره جزئیات استفاده از بیمه درمان اعتیاد گفت: « خدماتی که بیمه پوشش می‌دهد بر اساس مصوبه هیات دولت و دستورالعمل‌هایی است که هر سال ابلاغ می‌شود. این ردیف اعتبارات برای پوشش درمان سرپایی وابستگی به مواد است و شامل خدمات بستری نمی‌شود. علاوه بر آن سرانه بیمه اعتیاد به کسانی تعلق می‌گیرد که پوشش بیمه‌یی دارند. برخی از خدمات درمانی معتادان را که جنبه حمایتی دارند، توسط سازمان اداره امور زندان‌ها، مراکز تحت پوشش سازمان بهزیستی، مراکز اقامتی، تی سی و مراکز ماده ۱۶ ارائه می‌شود، اما این خدمات، در بسته بیمه تعریف نشده‌اند و از محل بودجه بیمه اعتیاد برای آنها هزینه نمی‌شود. »
او افزود: «اولویت ما قرارداد با مراکز دولتی است؛ چرا که فرض بر این است که بیماران بی‌بضاعت به این مراکز مراجعه می‌کنند و بیمه‌شدگان توان پرداخت تعرفه‌های بخش خصوصی را ندارند. ستادهایی در کمیته‌های درمان استان‌ها بر اساس شرایط استان، پراکندگی جمعیت و نوع دسترسی با برخی از مراکز خصوصی در سطح استان قرارداد می‌بندند. سازمان بیمه سلامت هزینه‌های درمان را بر اساس تعرفه‌های دولتی پرداخت می‌کند. این هزینه‌ها در مراکز خصوصی، با تعرفه مصوب بخش خصوصی حساب می‌شوند و بیمه‌شدگان باید مابه‌التفاوت این تعرفه‌ها را بپردازند.
مدیرکل دفتر مدیریت خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت بیان کرد: «ردیف اعتباری بیمه اعتیاد فقط مخصوص بیمه‌شدگان سازمان بیمه سلامت نیست، بلکه بیمه‌شدگان سایر بیمه‌های پایه شامل تامین اجتماعی، نیروهای مسلح و کمیته امداد نیز می‌توانند از پوشش خدمات این ردیف اعتباری استفاده کنند. سامانه‌یی به این منظور طراحی شده و در اختیار مراکز طرف قرارداد گذاشته شده است؛ به این ترتیب مشخصات هر بیمه شده در این سامانه ثبت می‌شود و افراد می‌توانند بسته درمانی خود را در طول مدت درمان فقط از مرکزی که در آن ثبت‌نام کرده‌اند، دریافت کنند. »
حاج محمودی درباره امکان تحت پوشش قرار گرفتن معتادان فاقد هویت و متجاهر نیز توضیح داد و گفت: « کسانی می‌توانند این خدمات را دریافت کنند که تحت پوشش یکی از صندوق‌های سازمان بیمه سلامت قرار گرفته باشند. معتادان بدون هویت و متجاهر فاقد مشخصاتی هستند که بتوانیم آن را در سامانه خود ثبت و برای آنها پوشش بیمه‌یی فراهم کنیم. این موضوع در ستاد مبارزه با مواد مخدر و حوزه قضایی مطرح شده و کارگروهی روی شرایط امکان پوشش بیمه این افراد فعالیت می‌کند. این افراد به درمان بیماری‌های همراه اعتیاد هم نیاز دارند؛ به همین دلیل باید پوشش بیمه‌یی داشته باشند. با توجه به این موضوع، قانونگذار باید برای وضعیت هویت آنها تصمیم بگیرد تا در چارچوب آن، معتادان بی‌هویت بتوانند از مزایای صندوق‌های مختلف بهره‌مند شوند. »
