ریحانه جاویدی|
صحبت از سفر که می‌شود، ذهن‌ها به سمت چند مقصد کلیشه‌یی می‌رود، غافل از اینکه استان‌هایی هستند که بر خلاف جاذبه‌های طبیعی و تاریخی‌شان، تاکنون آن‌طور که باید مورد استقبال گردشگران قرار نگرفته است. آذربایجان‌غربی یکی از این استان‌هاست که با داشتن 49 روستای هدف گردشگری تاکنون نتوانسته در کارزار رقابت میان استان‌های مختلف پیروز میدان باشد. با این وجود این روزها رونق گردشگری پررنگ‌ترین امید مردمان این استان برای رهایی از بیکاری و مشکلات اقتصادی است. وضعیت بیکاری در شهر سردشت و روستاهای آن به مراتب وخیم‌تر از سایر نقاط این استان است چراکه عمده مردم این منطقه به کار کولبری مشغول بودند که بعد از بسته شدن مرز بیکار شدند. حالا اما موجی از سفر به استان‌های غربی و مخصوصا سردشت شکل گرفته و روستانشینان این منطقه فهمیده‌اند، گردشگری شاید کلید حل مشکلات‌شان باشد. سردشتی‌ها تلاش می‌کنند تا تصویر غم و رنج بمباران شیمیایی را نه فقط از شهرها و روستاهایشان بلکه از ذهن‌ها پاک کنند. خاطرات تلخی که جوانان شهر معتقدند سایه سنگینش تاکنون نگذاشته تا سردشت جز بمباران و حوادث تلخ، با جاذبه‌های دیگرش شناخته شود. بمباران شیمیایی، نگذاشت تا سبزی جنگل‌ها، تاک‌های انگور، دشت‌های هموار و شقایق زارهای این منطقه خودنمایی کند و به چشم گردشگران آید اما حالا این مردم در تلاشند تا در کنار مظلومیت روزهای جنگ، طبیعت‌شان را به مردم بشناسانند. موجی از تلاش برای راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی و فعالیت در حوزه گردشگری در میان‌شان جان گرفته و بارقه‌یی از امید در دل‌های‌شان جرقه زده است. با این حال سردشت اگرچه جاذبه‌های بسیاری برای گردشگری دارد اما ضعف زیرساخت‌های این صنعت از جمله فضای اقامتی، سبب شده تا چرخه جذب گردشگر جایی نداشته باشد. جلیل جباری، درباره زیرساخت‌های اقامتی در استان آذربایجان‌غربی و شهر سردشت به تعادل می‌گوید: «در حال حاضر هفت اقامتگاه بوم‌گردی در استان آذربایجان‌غربی ایجاد شده و همچنین موافقت اصولی ۴۰ اقامتگاه بوم‌گردی نیز صادر شده که در مجموع تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان به ۴۷ مورد می‌رسد. اما متاسفانه فقط دو واحد اقامتی در حد هتل آپارتمان در سردشت فعال است با این حال تجربه شهرهای دیگر در زمینه بوم‌گردی، سبب شده تا تجهیز و راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در سردشت به خوبی استقبال شود. تا این لحظه دو اقامتگاه مجوز بهره‌برداری گرفته‌اند و چند متقاضی تاسیس اقامتگاه در روستاهای اطراف سردشت تقاضای خود را ارائه داده‌اند و موافقت‌های اصولی با درخواست‌شان صورت گرفته است.»
او افزود: «آذربایجان‌غربی از نظر تعداد مناطق نمونه گردشگری با معرفی ۵۸ منطقه رتبه ۵ کشوری را داراست اما با این وجود از نظرمناطق مختلفی که برای ایجاد کمپ‌های بوم گردی و طبیعت گردی درنظر گرفته شده است، تاکنون نتوانسته‌ایم به‌صورت حداقلی بهره ببریم. با وجود این به‌طور قطع گردشگری می‌تواند بخشی از اقتصاد سردشت را فعال کند و جایگزین فعالیت‌های اقتصادی فعلی در سردشت شود، اما دستیابی به این مهم نیاز به اعطای تسهیلات و حمایت و همکاری سایر ارگان‌ها و دستگاه‌ها دارد تا سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری ترغیب شوند در این منطقه سرمایه‌گذاری کنند.»
آموزش، عنصر حیاتی
اظهارات جباری، در حالی است که مدیرکل امور دفتر روستایی و شوراهای استانداری آذربایجان‌غربی معتقد است پیش از شروع هر کاری باید برای آموزش جوامع محلی اقدام کرد، مهدی قهرمانی درباره این موضوع بیان کرد: «آموزش، برای اداره اقامتگاه‌های بوم‌گردی ضروری است چراکه اقدامات زیادی ازجمله ارائه تسهیلات برای توسعه گردشگری استان انجام شده ولی در بحث آموزش بوم‌گردی و گردشگری تاکنون اقدامات قابل‌توجهی صورت نگرفته است.»
او با بیان اینکه بیشتر متقاضیان سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری روستاها اطلاعات کافی از این بخش ندارند و بر همین اساس برگزاری دوره‌های آموزشی در این حوزه ضروری است افزود: «در روستاها افرادی هستند که سرمایه کافی دارند ولی چون آموزش لازم در حوزه بوم‌گردی ندارند در زمینه راه‌اندازی اماکن نمی‌توانند کاری انجام دهند مبالغی از محل اعتبارات دراختیار دهیاران چهار روستا از ۴۹روستای هدف بوم‌گردی در سال 95 و هفت روستا در سال 96، قرار گرفته تا باعث توسعه فرهنگ گردشگری و اشتغال گردشگری در استان شود. همچنین، اعطای ۷۲۰میلیارد ریال تسهیلات از محل صندوق توسعه ملی برای طرح‌های اشتغال‌زا در بخش‌های گردشگری و صنایع‌دستی مناطق روستایی هم در سال‌های گذشته انجام شده که ۴۸۰ میلیارد ریال از این میزان برای بخش گردشگری و ۲۴۰ میلیارد ریال برای بخش صنایع دستی در نظر گرفته شده است.» قهرمانی شناسایی و احیای بافت‌های قدیمی و تاریخی روستاها را از دیگر اقدامات لازم برای توسعه گردشگری روستایی و عشایری عنوان کرد و اظهار داشت: برای پیشبرد اهداف و ارزش‌های توسعه گردشگری و بوم گردی استان باید اعتبارات و هزینه‌های لازم را از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی اخذ و طرح‌های توسعه محور این حوزه را اجرایی کنیم.
رونق گردشگری با حفظ محیط‌زیست
با این حال اگرچه گردشگری و رونق اقامتگاه‌های بوم‌گردی مردم سردشت را به آینده شغلی اندکی امیدوار کرده است اما مردم این منطقه نمی‌خواهند تجربه تخریب‌های محیط‌زیستی که در مناطق دیگر رخ داده سردشت را هم از بین ببردو فاروق عبدالله‌زاده یکی از معلمان سردشت است که مدتی است در حوزه گردشگری فعالیت می‌کند، او به «تعادل» گفت: «بیکاری مردم را در این منطقه اذیت می‌کند، جوانان روستاها بیکارند و هر روز این وضعیت بدتر می‌شود با این حال ما امروز در تلاشیم تا شهرمان را به مردم نشان دهیم، به خاطر آبادی سردشت تلاش می‌کنیم اما نمی‌خواهیم رونق گردشگری در منطقه ما همان بلایی را بر سر طبیعت آورد که امروز استان‌های شمالی را درگیر کرده است. روستاهای سردشت باید یکپارچه و بکر بماند و جنگل‌ها نباید تخریب شوند.»
او افزود: «در صورتی که فرآیند جذب گردشگر آلودگی و تخریب محیط‌زیست را به همراه نداشته باشد و از اقامتگاه‌های بوم‌گردی که سازگار با حفظ و در دامان طبیعت زیبا و رویایی استفاده شود نه تنها از آلودگی و ویرانی محیط‌زیست جلوگیری می‌شود بلکه مردم بومی منطقه و گردشگران را به پاکیزگی و حفاظت از زیبایی‌های طبیعت ترغیب می‌کند که در صورت موفقیت جذب گردشگر در شهرستان، مشکل بیکاری و وابستگی مردم شهر به مرز تا حد زیادی رفع مشده و زمینه پیشرفت شهرستان و تبدیل آن به قطب گردشگری فراهم می‌شود.»
