روز گذشته غلظت گرد و غبار در هشت شهر استان خوزستان از حد مجازعبور کرد و آسمان خوزستان باز هم غبارآلود شد. خوزستانی‌ها سهمی در آسمان آبی ندارند، انگار آسمان در این نقطه از ایران از ابتدا خاکستری بوده است، ماشین‌های خاک گرفته، مدارس و اداراتی که هر روز تعطیل می‌شوند و تردد دشوار در شهر انقدر برای مردم این استان تکرار شده که به حالتی عادی از زندگی تبدیل شده است، این میان مسوولان هر بارعلت تازه‌یی را برای بروز این وضعیت مطرح می‌کنند اما بعد از 16 سال که از نخستین روزهای بروز این پدیده در خوزستان می‌گذرد، هنوزخبری از راه‌حل نیست و تنها انواع و اقسام بیماری‌هاست که در خوزستان به سرعت می‌تازند، اگرچه بودجه 150 میلیون دلاری برای حل معضل ریزگرد در خوزستان تصویب شد اما همه آسیب‌های این پدیده را با پول نمی‌شود حل کرد، بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، افزایش ابتلا به آسم در این استان دو برابر آمار کشوری است. حال اگر با بودجه در نظر گرفته شده، این معضل ریشه کن شود اما گرد و غبار سلامت مردم را از بین برده است.
منشأ داخلی یا خارجی؟
پنجم اسفند سال 1395، معصومه ابتکار، رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، در توضیحاتی که پیرامون وضعیت گرد و غبار خوزستان ارائه کرد، ۳۵ درصد این پدیده را به عوامل و کانون‌های داخلی نسبت داد و منشأ ۶۵ درصد آن را در کشورهای عراق و عربستان دانست اما روز گذشته مدیر ستاد مقابله با گرد و غبار کشور، اعلام کرد عمده گرد و غبار این استان منشأ داخلی دارد. به این ترتیب این‌بار توپ گرد و غبار در میدان کشورهای همسایه نیست و خاک از 320هزار هکتار کانون گرد و غبار داخلی بلند شده است. علی محمد طهماسبی بیرگانی، مدیر ستاد مقابله با گرد و غبار کشور، روز گذشته درباره موج تازه گرد و غبارها که از روزهای ابتدایی سال 97، در خوزستان جریان دارد، گفت: «در خوزستان دو نوع جریان باد تحت عنوان باد شمال غرب به جنوب شرق و باد جنوب وجود دارد، سیستم باد جنوبی مختص فصل زمستان است و با اینکه تعداد وقوع آن کم است اما سرعت بالایی دارد بنابراین مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند. با توجه به اینکه بادهای جنوبی از سمت دریا می‌آیند هنگام ورود به ایران هیچ محموله و باری با خود ندارند. در این شرایط ظرفیت حمل و انرژی بالایی دارند به همین علت به محض ورود به کشور تا حد بسیاری امکان بارگیری دارند.»
او با اشاره به خشکی تالاب‌ها و هورهای استان خوزستان افزود: دلیل اینکه در سال‌های اخیر میزان تاثیر بادهای جنوبی بالا رفته و اثرات مخربی ایجاد می‌کند؛ خشکی هورها و تالاب‌ها و تخریب مراتع است. یعنی در سال‌های قبل‌تر فصل وزش باد با فصل مرطوب بودن زمین همزمان بود و باد جنوبی به دلیل رطوبت زمین نمی‌توانست در وقوع گرد و غبار اثرگذار باشد اما تقریبا از سال ۸۶ به بعد بادهای جنوبی به دلیل خشکی‌های گسترده در خوزستان مشکل‌زا شده است.
طهماسبی بیرگانی در مورد باد شمال غربی خوزستان نیز تصریح کرد: باد شمال غرب به جنوب شرق، یک سیستم بادی قدیمی در منطقه خوزستان است که از مدیترانه، عراق و سوریه بارگیری می‌کند سپس وارد ایران می‌شود. باد شمال غرب به جنوب شرق خوزستان در دوره انتقال فصل از زمستان به بهار ایجاد می‌شود. این سیستم بادی سابقه طولانی دارد که در شرایط حاضر نتیجه وزش این باد ایجاد ۳۰۰ هزار هکتار تپه ماسه‌یی در خوزستان است.
بطور قطع تخریب طبیعت در سال‌های اخیر قدرت اثرگذاری منفی این بادها را تشدید کرده است.
اظهارات طهماسبی بیرگانی در حالی است که در آخرین روزهای سال گذشته، غلامرضا شریعتی، استاندارخوزستان، اعلام کرد، برای رفع مشکل ریزگردها با منشأ داخلی 320 هزار هکتار از کانون‌های گرد و غبار این استان باید مهار شود. اما مطالعات نشان می‌دهد، مساحت کانون‌های فرسایش بادی و ماسه‌های روان در خوزستان 280 هزار هکتار و وسعت کانون‌های رُسی 350 هزار هکتار است که کانون‌های رسی، بحرانی معرفی شده است.
همه آسیب‌های گرد و غبار با پول حل نمی‌شود
چنین وضعیتی در حالی است که در نخستین روز بهمن‌ماه سال گذشته و در اوج گرد وغبارهای ویرانگر ۶۶ برابری در شهرهای مختلف خوزستان معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد که در مجلس شورای اسلامی، بودجه مقابله با گردوغبار خوزستان در سال ۹۷ حذف‌شد. کریم شافعی با اشاره به پیشنهاد سازمان محیط‌زیست برای پیش‌بینی بودجه گرد وغبار در سال ۹۷ افزود: «در لایحه بودجه پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی ۱۵۰ میلیون دلار برای مقابله با گردوغبار جنوب کشور از جمله خوزستان در نظر گرفته شد که متاسفانه توسط کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی حذف شد.» با وجود این در نهایت بودجه 150 میلیون دلاری در لایحه گنجانده شد، جلیل مختار نماینده مردم آبادان در مجلس روز سوم بهمن‌ماه گفت: خوشبختانه مقام معظم رهبری اجازه و اذن برداشت ۱۰۰ میلیون دلار برای مقابله با ریزگردها و همچنین ۵۰ میلیون دلار برای بهسازی برق خوزستان را از طریق صندوق توسعه ملی صادر کردند که قطعاً این موضوع تاثیر بسزایی در مقابله با این معضل و بهبود وضعیت هوای خوزستان خواهد داشت. اگرچه حالا برای حل معضل گرد و غبار خوزستان مشکل مالی وجود ندارد اما 16 سال گرد و غبار در این استان، خسارات جبران‌ناپذیری داشته است. روز گذشته، مهدی نجمی، رییس اداره آسم و آلرژی وزارت بهداشت، درباره این موضوع بیان کرد: «آخرین بررسی‌های انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد شیوع آسم در جمعیت کودکان و نوجوانان ۱۱ درصد و در جمعیت بالغان، ۹ درصد است. این بررسی براساس پرسشنامه‌های استاندارد بین‌المللی و در جمعیت شهری و روستایی انجام شده است. در این بررسی مشخص شده است که آمار آسم در خوزستان دوبرابر آمار کشوری است. در تهران، قم و بسیاری از شهرهای صنعتی شیوع بیماری از متوسط کشوری بالاتر است.»
