کلان‌شهر تهران با جمعیتی بالغ بر 8.5میلیون نفر ساکن و در حدود سه میلیون نفر جمعیت شناور، بیشترین پایگاه جمعیتی کشور را به خود اختصاص داده است اما در اطراف این شهر عریض و طویل که از شرق و غرب به صورت غیراستاندارد، گسترش یافته است، رودخانه پرآبی قرار ندارد و هر روز هم بر تعداد خبرهای حاکی از بحران آب در آن افزوده می‌شود.
در تهران سالانه ۱۰۳۵ میلیون مترمکعب و به‌طور متوسط در هر ثانیه ۳۵ هزار لیتر آب مصرف می‌شود در حالی که حجم آب سدهایی که مسوولیت تامین آب این شهر را برعهده دارند، هر روز کمتر می‌شود و رقم مربوط به کسری ذخایر آبخوان‌ها هر روز افزایش می‌یابد.
در حال حاضر ۲۲ درصد از آب مصرفی استان تهران از سدها، ۲۰ درصد از روان‌آب‌ها و ۵۸ درصد از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و براساس آمار سالانه با ۱۵۰ میلیون مترمکعب کسری مخازن زیرزمینی مواجه هستیم، طی ۱۱ سال سطح آب آبخوان تهران با افت 1.9متری روبه‌رو بوده است.
علاوه بر این باید به این مساله نیز توجه کرد که از ۴۰۰ میلیارد مترمکعب منابع آبی در سال، ۳۰۰میلیارد متر مکعب تبخیر و از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب باقی‌مانده، ۹۰ میلیارد در حوزه کشاورزی و ۱۰میلیارد مترمکعب در حوزه آب شرب مصرف می‌شود.
52 درصد تهرانی‌ها آب شرب نخواهند داشت
با مصرف بی‌رویه و مدیریت نادرست منابع که از دلایل اصلی هدررفت آب است اگر کمبود بارش در سال‌های اخیر هم افزوده شود، بحرانی بودن اوضاع رنگ و بوی جدی‌تری به خود می‌گیرد، به‌طوری که عیسی فرهادی فرماندار تهران معتقد است اگر بارندگی‌ها در تهران به همین روند باشد ۵۲درصد مردم این شهر فاقد آب شرب خواهند بود. به گفته او بحران آبی پایتخت از بیرجند و خراسان‌جنوبی هم جدی‌تر است.
توجه به آمارهای موجود، زنگ خطر اظهارات فرماندار تهران را قوی‌تر می‌کند چراکه سرانه سالانه آب تجدیدشونده شهر تهران در سال ۱۳۳۵ بالغ بر ۱۱۵۷ مترمکعب بوده که این رقم در سال ۱۳۷۵ به ۲۷۰ مترمکعب و در سال ۱۳۸۰ به ۲۵۵ مترمکعب کاهش یافته است. علاوه بر این در سال ۱۳۷۷ کل آب مصرفی تهران، ۸۸۶ میلیون مترمکعب بوده که با نرخ رشد متوسط سالانه حدود 23.1درصد به بیش از ۹۹۰ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۸۶ رسیده است.
از طرف دیگر مصرف سالانه آب و جمعیت شهر تهران در این دوره ۱۰ ساله روندی صعودی با نرخ رشد نزدیک به هم داشته‌اند، نکته قابل ملاحظه در خصوص سرانه مصرف آب در تهران سه و نیم برابر شدن آن در یک دوره ۵۰ ساله است به‌طوری که سرانه آب مصرفی روزانه در تهران، از ۹۹ لیتر در روز در سال ۱۳۴۵ به ۳۵۰ لیتر در سال ۱۳۹۲ رسیده است. این در حالی است که جمعیت تهران نیز در این دوره از 2 میلیون و 700 هزار نفر به بیش از 8میلیون نفر در حال حاضر افزایش پیدا کرده است.
تیر خلاص به سمت کیفیت منابع آب تهران
بحرانی شدن اوضاع ذخایر آب در پایتخت، برخی سازمان‌های را بر آن داشت که این وضعیت را از جنبه‌های مختلف بررسی کنند. این میان مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در پژوهشی که اخیرا منتشر کرده است، وضعیت منابع آب تهران را از دو جنبه کمی و کیفی مورد توجه قرار داده است. بنابر این پژوهش، در حال حاضر از لحاظ کمی سهم مجاز مصرف هر شهروند تهرانی کمتر از ۵۰۰مترمکعب است و این به معنای حضور در مرحله بحران مطلق آب در این شهر است. همچنین عمق چاه‌ها در جنوب تهران به ۱۰۰ متر و در شمال شهر به حدود ۲۰۰ متر کاهش داشته است. اگرچه هنوز در برخی مناطق تهران مانند منطقه ۳ و محلاتی مانند دروس سطح آب‌های زیرزمینی بالاست اما به‌طور کل این کاهش عمق چاه‌ها در اکثر مناطق تهران خطری برای این کلان‌شهر به شمار می‌رود.
در کنار هدر رفت آب به دلیل مصرف نادرست، کیفیت آب هم به دلایل مختلف از دست می‌رود، براساس نتایج این پژوهش، یکی از علل بحران در کلان‌شهر تهران، افزایش آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی این شهر به آلاینده‌های غیرمجاز و مجاز صنعتی و زیستی و... در آب آشامیدنی و همچنین نفوذ فاضلاب‌ها به آب‌های زیرزمینی است که خطرات جبران‌ناپذیری را به همراه دارد و به‌طور قطع موجب کاهش دسترس‌پذیری منابع آب موجود خواهد شد.
تصمیمات غلط مدیران، تشدید‌کننده بحران
براساس این تحقیق مدیریت شهری می‌توانداز تشدید بحران آب جلوگیری کند. براساس پیشنهادات این پژوهش، شهرداری می‌تواند با افزایش کنترل، نظارت و دقت خود، بر جلوگیری تاثیرگذار باشد، نحوه آبیاری فضاهای سبز و حصول اطمینان از اینکه از آب‌های زیرزمینی و حتی شرب در برخی نقاط استفاده نشود.
عدم استفاده از آب شرب برای عملیات ساختمان‌سازی یا کولرهای آبی، عدم کاشت نهال در حوزه‌های بالادست شهر مانند ارتفاعات البرز، عدم استفاده از آب‌های زیرزمینی در نقاطی که دارای سطح آب زیرزمینی بالاست، توجه کافی و موثر به موضوع دور کردن مخاطرات سیلاب از طریق زهکش‌های شهری و کانال‌های هدایت آب و بطور کلی مدیریت آب‌های روان، جهت جلوگیری از هدررفت این منابع آبی، از دیگر فعالیت‌هایی است که می‌تواند در کاهش بحران آب تاثیرگذار باشد.
اما در مقابل برنامه‌ریزی‌های نادرست مدیران شهری تاکنون سبب شده منابع آب پایتخت، بیش از پیش هدر رود، کارشناسان معتقدند، گسترش فضای سبز در شهر، برخی اقدامات غیرکارشناسی در این زمینه، شیوه و ساعت نامناسب آبیاری، استفاده از روان آب‌ها برای آبیاری تاثیر غیرمستقیم بر وضعیت بحران آب در تهران دارند.
