گروه اقتصاد اجتماعی|
هفدهم آبان‌ماه 1392، سه ماه پس از آغاز کار دولت حسن روحانی و در روزهایی که امید به تغییر هنوز پررمق بود، سرپرست دانشگاه تهران برای شرکت در مراسم کلنگ‌زنی دانشکده علوم اجتماعی و رفتاری پردیس بین‌المللی این دانشگاه به کیش رفت، تا کلنگ آغاز پروژه‌یی را بزند که بنابر قرارداد، تنها 45 روز برای بهره‌برداری از آن فرصت داشت. بنابر آن قرارداد منطقه آزاد کیش زمینی را به رایگان در اختیار دانشگاه تهران قرار داده بود تا در مدت چهار سال این دانشکده را بسازد و اگر نه، زمین را به منطقه آزاد کیش برگرداند. همین هم سبب شد که علی‌اصغر مونسان، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش در مراسم کلنگ‌زنی از دلیل این تاخیر بپرسد. سرپرست آن روزهای دانشگاه تهران از پاسخ امتناع کرد، گفت «طرف حساب من شما نیستید». مونسان گفت: طبق قرارداد عمل خواهد کرد. رییس دانشگاه تهران گفت «اگر تا یک ماه آینده شما مدیرعامل ماندید، حتماً این کار را هم بکنید.» مونسان گفت: «فضای کشور عوض شده است، آقای رهبر»
رییس آن روزهای دانشگاه تهران فرهاد رهبر بود. او سه ماه بعد، در بهمن ماه همان سال از ریاست دانشگاه تهران کنار گذاشته شد. علی‌اصغر مونسان اما، همچنان مدیرعامل منطقه آزاد کیش ماند. رهبر سال 86 و با پیشنهاد وزیر علوم دولت محمود احمدی‌نژاد و با تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی، جانشین عباسعلی عمید زنجانی و رییس دانشگاه تهران شد. اما 6سال بعد، به سبب آنچه وزیر علوم دولت روحانی «اتمام دوران مسوولیت» خواند، جایش را به محمدحسین امید داد. او یکی از آخرین مدیران رده بالای دولت محمود احمدی‌نژاد بود که در دولت حسن روحانی نیز سمتش را حفظ کرده بود. با این همه، چهار روز پس از تکذیب انتصاب او به عنوان سرپرست دانشگاه آزاد از جانب سخنگوی این دانشگاه، با حکم علی‌اکبر ولایتی، رییس هیات امنای دانشگاه آزاد، سرپرست این دانشگاه شد. «تعادل» پیش‌تر نیز در گزارشی به نقل از یک منبع آگاه در دانشگاه آزاد، از احتمال بالای انتصاب رهبر خبر داده بود. فرهاد رهبر در جلسه شامگاه بیستم تیرماه، به عنوان یکی از سه عضو منصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی به عضویت هیات امنای دانشگاه آزاد درآمده بود.
چگونه نوبت به فرهاد رهبر رسید؟
سی‌ام دی‌ماه سال گذشته، علی‌اکبر ولایتی به عنوان رییس هیات موسس دانشگاه آزاد اسلامی منصوب شد. پیش از آن، بنابر آیین‌نامه این دانشگاه انتخاب رییس هیات موسس با رای اعضای این هیات انجام می‌شد. ولایتی پس از آن، با رای اعضای هیات امنای دانشگاه آزاد، به عنوان رییس هیات امنای این دانشگاه نیز انتخاب شد. نزدیک به سه ماه پس از آن و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری، هیات امنای دانشگاه تهران به درخواست چهار تن از از اعضای این هیات، جلسه‌یی فوق‌العاده برای تصمیم‌گیری در مورد ریاست این دانشگاه، به ریاست علی‌اکبر ولایتی تشکیل داد. آنها در نوبت پیش از ظهر جلسه به حمید میرزاده، رییس وقت دانشگاه آزاد، پیشنهاد کردند ظرف مدت یک هفته از سمتش استعفا کند، در غیر این صورت فرآیند برکناری‌اش خود به خود پیش خواهد رفت. امتناع میرزاده از پذیرش این پیشنهاد موجب شد هیات امنا در نوبت بعد از ظهر جلسه، با وجود اینکه وزیر علوم و وزیر بهداشت، به عنوان نمایندگان دولت، جلسه را ترک کرده بودند، با حضور هفت عضو و با اکثریت آرا میرزاده را برکنار کنند و سپس، علی‌محمد نوریان به عنوان سرپرست این دانشگاه مصوب شد.
یک ماه پس از برکناری میرزاده، هفتم خرداد، یاسر هاشمی‌رفسنجانی، فرزند آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیز از جانب ولایتی، از ریاست دفتری هیات امنای دانشگاه آزاد برکنار شد. یاسر هاشمی در زمان برکناری میرزاده، برکناری او را «خلاف سیره آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی دانست.» یک روز پس از برکناری یاسر هاشمی، خبرگزاری‌ها نامه‌یی را از سیدحسن خمینی خطاب به رییس‌جمهوری منتشر کردند که تاریخ یک‌هفته پیش‌تر و روز دوم خردادماه پای آن خورده بود. سیدحسن خمینی در این نامه نوشته بود که «به‌نظر اینجانب روند عزل برادرمان جناب آقای میرزاده از وجاهت قانونی برخوردار نیست و حداقل آن است که شبهه غیرقانونی بودن آن بسیار قوی است.» او برای نخستین‌بار، در آن نامه اعلام کرد که نصب سرپرست بدون رای‌گیری انجام شده است و در نهایت، خواستار ورود حسن روحانی به این موضوع شد. با این همه، جز زمزمه‌هایی پیرامون انتصاب میرزاده به عنوان معاون اجرایی رییس‌جمهور، روحانی هرگز واکنشی روشن و عمومی به تغییرات دانشگاه آزاد نشان نداد.
همان زمان حمید میرزاده، رییس عزل‌شده دانشگاه آزاد، نیز پس از آنکه علی‌اکبر ولایتی اتهاماتی پیرامون فساد مالی دانشگاه آزاد در دوران مدیریت او متوجهش کرد، با انتشار نوشته‌یی پنج‌بندی به پاسخگویی برآمد. میرزاده در نامه‌اش نوشته بود که «اگر بنده، خدای ناکرده اهل سوءاستفاده و فساد بودم باید رفتارم با شما کاملا متفاوت می‌بود؛ به شما دروغ می‌گفتم و با تملق و چاپلوسی که متاسفانه سکه رایج این روزها شده، پست خودم را حفظ می‌کردم.» او در ادامه آن نامه افزوده بود که «وقتی شما پاسخ‌های مستند و مقاومت مرا دیدید گفتید این اتهامات هنوز ثابت نشده، همه آنها به کنار، اصلا من با تو نمی‌توانم کار کنم و افزودید در صورتی می‌توانید رییس دانشگاه بمانید که من هرچه گفتم بپذیرید، هر که را گفتم عزل کنید و هر که را گفتم نصب کنید و هر کاری گفتم انجام دهید و اختیاری نداشته باشید.»
با این حال، نوریان نزدیک به سه ماه سرپرست دانشگاه آزاد ماند، اما هرگز به عنوان گزینه ریاست این دانشگاه به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی نشد تا عاقبت، پیش از ظهر روز گذشته، از پس فروکش کردن موج‌های انتخابات ریاست‌جمهوری و تعدیل فضای سیاسی دوقطبی، هیات امنای دانشگاه آزاد در جلسه‌یی با حضور اکثریت اعضا، به اتفاق آرا، معرفی فرهاد رهبر را به شورای عالی انقلاب فرهنگی، به عنوان رییس دانشگاه آزاد، تصویب کردند. اعضای هیات امنای دانشگاه آزاد همچنین در این جلسه تصویب کردند که فرهاد رهبر، فعالیتش را در این دانشگاه به عنوان سرپرست آغاز کند. بنابراین، موضوع ریاست رهبر بر دانشگاه آزاد در نخستین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح خواهد شد و پس از تصویب این شورا، او رسماً به عنوان رییس این دانشگاه منصوب می‌شود.
تلاشی دوباره
انتصاب فرهاد رهبر به عنوان سرپرست دانشگاه آزاد از پی موج تازه برآمده در مدیریت این دانشگاه، در روزهای پس از درگذشت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، نخستین تلاش برای کمرنگ ساختن «سیره» بنیان‌گذار این دانشگاه نیست. پیش از این نیز، حتی در زمان حیات آیت‌الله هاشمی، در میانه دوره دوم ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، کوشیده شده بود نگاهی دیگر جایگزین نگاه حاکم بر دانشگاه آزاد شود و از پی، عضو منصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در هیات امنا، اندکی پس از انتصابش به ریاست دانشگاه رسیده بود. بیست‌وهفتم دی‌ماه 1390، هیات امنای دانشگاه آزاد که ترکیبش چندی پیش از آن، با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر کرده بود و فرهاد دانشجو به همراه بهمن یزدی و فریدون صمدی به آن افزوده شده بودند، پس از فشارهای بسیار برای کنار گذاشتن عبدالله جاسبی، برای تعیین رییس این دانشگاه، به ریاست اکبر هاشمی‌رفسنجانی تشکیل جلسه داد. در این جلسه هاشمی‌رفسنجانی از نامزدهای ریاست دانشگاه برنامه خواست. طیف مقابل اما، نالازم دانستن ارائه برنامه، اعلام کردند به ریاست فرهاد دانشجو رای خواهند داد. پس از پایان جلسه، فرهاد دانشجو و همراهانش او را به عنوان رییس دانشگاه آزاد معرفی کردند. دبیرخانه هیات امنای دانشگاه آزاد با صدور بیانیه‌یی انتخاب دانشجو را رد کرد و گفت هیچ رای‌گیری‌ای از جانب رییس جلسه، یعنی هاشمی‌رفسنجانی، انجام نشده است. پس از آن خبرهایی پیرامون تعیین ضرب‌الاجل برای امضای حکم ریاست برادر وزیر وقت علوم بر دانشگاه آزاد، از جانب هاشمی‌رفسنجانی منتشر شد. هاشمی امتناع کرد. هیاتی 5 نفره به نمایندگی از شورای عالی انقلاب فرهنگی با هاشمی‌رفسنجانی دیدار کردند و کوشیدند او را راضی را به امضای حکم دانشجو کنند. هاشمی امتناع کرد. عاقبت بیست‌وهفتم دی‌ماه ۱۳۹۱، شورای عالی انقلاب فرهنگی، رسماً ریاست فرهاد دانشجو را تایید کرد.
فرهاد دانشجو تا ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ رییس دانشگاه آزاد ماند تا در نهایت با رأی قاطع هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی، برکنار شود و جایش را به حمید میرزاده بدهد. میرزاده در سال ۱۳۸۶ با دعوت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، رییس وقت هیات موسس و هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی و با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان عضو هیات موسس این دانشگاه و دبیر این هیات منصوب شد. او سپس با تصویب هیات موسس به عضویت هیات امنای دانشگاه درآمد و در نهایت، ۲۷ شهریور ۱۳۹۲، پس از عزل فرهاد دانشجو رییس دانشگاه آزاد شد.
یک سمنانی دیگر
فرهاد رهبر متولد سال 38 در سمنان است. او پیش از دیروز و انتصاب به عنوان سرپرست دانشگاه آزاد، از سال 93 و با حکم علی طیب‌نیا که رهبر او را «رفیق چهل ساله‌اش» خوانده بود، نایب‌رییس شورای راهبردی نظام مالیاتی کشور بود. او همچنین خرداد سال گذشته، با حکم سیدابراهیم رییسی، تولیت آستان قدس رضوی و نامزد اصولگرای انتخابات دوازدهم ریاست‌جمهوری، مشاور اقتصادی و دبیر کارگروه اقتصادی آستان قدس رضوی شد. رهبر از فعالان ستاد انتخاباتی رییسی و یکی از همراهان او هنگام ثبت‌نام برای نامزدی بود.
با این همه، رهبر بیش از تمام مناصبش با ریاست دانشگاه تهران شناخته می‌شود. او پس نگاشتن نامه معروفش به احمدی‌نژاد، نامه‌یی که خود در آن گفته بود که «قصد مکدر کردن رییس‌جمهور را ندارد» و با وجود مخالفت‌هایش با تصمیم رییس‌دولت درباره سازمان مدیریت، «پیشنهادی دارد که حضورا عرض خواهد کرد»، در جریان انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در آبان سال 85، از ریاست این سازمان برکنار شد. نزدیک به یک سال پس از آن اما، با حکم زاهدی، وزیر علوم وقت، رییس دانشگاه تهران شد و با وجود نامه‌نگاری‌های احمدی‌نژاد در دولت دومش، با کامران دانشجو، برای برکناری فرهاد رهبر، او تا پایان دوران مسوولیتش رییس این دانشگاه ماند.
هرچند صادق زیباکلام، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در نامه‌یی به احمدی‌نژاد، کارنامه فرهاد رهبر را «بعد از 22 خرداد 88»، در مقایسه با کارنامه بسیاری از روسای دانشگاه‌های دیگر، «به مراتب سفیدتر و قابل قبول‌تر» خواند، اما دوران ریاست او در دانشگاه تهران پر بود از اعتراض استادهای مستقل، انجمن‌های اسلامی و دانشجویانی که مدیریت رهبر را امنیتی می‌دانستند و معتقد بودند که او «بستن فضای دانشگاه را هدف خود قرار داده است.» اشاره آنان به برپایی گیت‌های امنیتی در ورودی دانشگاه و طرح احتمال تعیین یونیفرم برای دانشجویان این دانشگاه بود.
در سال ۹۱ اما، این بسیج دانشجویی بود که از فضای بسته دانشگاه تهران به ستوه آمد و در بیانیه‌یی اعلام کرد «مشخصاً در دانشگاه تهران، نگرشی مورد توجه مسوولان دانشگاه قرار گرفت که به بهانه حفظ آرامش عملاً فضا را برای هرگونه فعالیت سیاسی ناهموار می‌کند.» آنها در بیانیه‌شان نوشتند که گویا «مخالفت آقای رییس فصل‌الخطاب همه قوانین است.»
