از چند سال قبل که بخش کشاورزی تلاش گسترده‌ای را برای ایجاد اتاق کشاورزی آغاز کرد، عملا این خواسته منجر به ادغام بخش کشاورزی با اتاق بازرگانی، صنایع و معادن شد و در نهایت متولی اصلی بخش خصوصی کشاورزی نیز اتاق ایران گشت. در همین راستا مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران شکل گرفت که موظف به ارایه گزارش‌هایی درباره وضعیت اقتصاد کشاورزی است. گزاررش جدید این مرکز به وضعیت تراز تجاری محصولات کشاورزی در سال 97 پرداخته است.
تراز تجاری مثبت
بررسی آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی از سوی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نشان می‌دهد در سال 1397، صادرات محصولات این حوزه 14.4 درصد کل صادرات غیرنفتی کشور و بالغ بر 6 میلیارد و 400 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل 5.7 درصد و نسبت به متوسط سال‌های برنامه پنجم توسعه 3.8 درصد کاهش دارد.
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، «چکیده آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی در 12 ماهه سال 1397» را با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده‌های آمار گمرک ایران تهیه و برای اطلاع‌رسانی به فعالان اقتصادی و پژوهشگران ارایه کرد.
این گزارش با مقایسه اطلاعات سال جاری با داده‌های مدت مشابه 6 سال گذشته (سال‌های 90 الی 96) تهیه شده و در آن واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری 1397 و مدت مشابه سال‌های قبل نیز در آن مدنظر قرار گرفته است.
صادرات
در دوازده‌ماه سال 1397، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 6 میلیون و 956 هزار تن به ارزش 6 میلیارد و 400 میلیون دلار بوده که از نظر وزن 5.9 درصد و از نظر ارزش 14.4 درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات دوازده‌ماهه نخست سال 97 نسبت به گزارش سالانه سال قبل 5.7 درصد کاهش داشته و در مقایسه با متوسط سال‌های برنامه پنجم نیز 3.8 درصد کاهش دارد.
اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه‌های درختی به ارزش یک میلیارد و 459 میلیون دلار با سهم 31 درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی به ارزش یک میلیارد و 208 میلیون دلار با سهم 25.7 درصد، شیر و فرآورده‌های آن به ارزش 604.7 میلیون دلار با سهم 12.9 درصد، زعفران 351.5 میلیون دلار با سهم 7.4 درصد و ماهی و میگو به ارزش 313.7 میلیون دلار با سهم 6.7 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی بوده است.
بیشترین مقصد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (از نظر ارزش) به کشورهای عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، هند، ترکیه، ویتنام، ترکمنستان و آلمان صورت گرفته است که درمجموع 80 درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.
بر اساس این گزارش، متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 920 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور (378 دلار) 143.4 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در دوازده‌ماهه نخست سال 97 بالغ بر 59 هزار و 484 ریال و متوسط ارزش گمرکی کل صادرات غیرنفتی کشور 58 هزار و 164 ریال بوده است.
واردات
بررسی آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی از سوی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نشان می‌دهد مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دوازده‌ماهه سال 97 بالغ بر 20 میلیون و 485 هزار تن با ارزش 10 میلیارد و 841 میلیون دلار بوده است که به ترتیب از نظر وزن 63.9 درصد و از نظر ارزش 25.4 درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت یک درصد کمتر از سال قبل و در مجموع 8.9 درصد کمتر از میانگین سال‌های برنامه پنجم توسعه بوده است.
اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دوازده‌ماهه سال 97، شامل ذرت به ارزش 2 میلیارد و 115.3 میلیون دلار با سهم 19.5 درصد، برنج به ارزش یک میلیارد و 628.5 میلیون دلار با سهم 15.0 درصد، کنجاله دانه‌های روغنی به ارزش یک میلیارد و 568.8 میلیون دلار با سهم 14.5 درصد، روغن نباتی به ارزش یک میلیارد و 428.8 میلیون دلار با سهم 13.8 درصد، دانه سویا به ارزش یک میلیارد و 161.1 میلیون دلار با سهم 10.71 درصد، گوشت قرمز به ارزش 786.3 میلیون دلار با سهم 7.3 درصد، جو به ارزش 603.4 میلیون دلار با سهم 5.6 درصد و انواع میوه به ارزش 395.5 میلیون دلار با سهم 3.7 درصد از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که در مجموع حدود 91 درصد ارزش واردات بخش کشاورزی و صنایع غذایی را شامل می‌شوند.
متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در دوازده‌ماهه سال جاری، 501 دلار است که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (1330 دلار) حدود 62 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 41797 ریال و متوسط واردات کشور 41649 ریال بوده است.
کشورهای عمده طرف معامله از نظر ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از آنها به ترتیب شامل هند یک میلیارد و 644 میلیون دلار، سوییس یک میلیارد و 374 میلیون دلار، امارات متحده عربی یک میلیارد و 20 میلیون دلار، انگلستان 789 میلیون دلار، هلند 768 میلیون دلار، سنگاپور 755 میلیون دلار، فدراسیون روسیه 668 میلیون دلار، ترکیه 631 میلیون دلار، برزیل 436 میلیون دلار، پاکستان 309 میلیون دلار و آلمان 246 میلیون دلار بوده که در مجموع 80 درصد کل ارزش واردات کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.
تراز تجاری
تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دوازده ماه سال 1397 بالغ بر منفی 4 میلیارد و 441 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 5.7 درصد بهبود یافته است (ارزش صادرات 2 درصد و ارزش واردات 1 درصد کاهش داشته است) همچنین کسری تراز تجاری دوازده‌ماهه سال 97 نسبت به میانگین سال‌های برنامه پنجم (منفی 5 میلیارد و 737.8 میلیون دلار)، 22.6 درصد بهبود داشته است.
نهاده‌های کشاورزی
آفت‌کش‌ها
در دوازده ماه سال 1397، جمعاً 13 هزار و 967 تن آفت‌کش به صورت آماده مصرف و 11 هزار و 174 تن به‌صورت تکنیکال وارد کشور شده که در مقایسه با سال قبل، آفت‌کش‌های آماده مصرف 14.4 درصد کاهش و تکنیکال‌ها 20.2 درصد کاهش نشان می‌دهد. درمجموع با تبدیل آفت‌کش‌های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 2.5) می‌توان نتیجه گرفت که در دوازده‌ماهه سال 97 مقدار واردات آفت‌کش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 17.1 درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهشی حشره‌کش‌ها 26.4 درصد و قارچ‌کش‌ها 20 درصد و علف‌کش‌ها 16.4 درصد بوده است.
بر اساس این گزارش، جمع کل ارزش آفت‌کش‌های وارداتی در دوازده‌ماهه سال 97 بالغ‌بر 195 میلیون دلار بوده که حدود 9.7 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.
در دوازده ماه سال 1397 مقدار 2 هزار و 234 تن آفت‌کش آماده مصرف و 882 تن آفت‌کش تکنیکال جمعاً با ارزش 7 میلیون و 26 هزار دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ازنظر مقدار به ترتیب 10 و 113 درصد افزایش و ازنظر ارزش جمعاً 15 درصد کاهش دارد.
کودها
کل واردات کودها در دوازده‌ماهه سال 1397 بالغ‌بر 405هزار تن با ارزش 206 میلیون دلار بوده که در مقایسه با سال قبل از نظر وزنی 28.5 درصد و از نظر ارزش 26.2 درصد کاهش نشان می‌دهد. در بین انواع کودهای وارداتی به ترتیب کودهای میکرو 70 درصد، کودهای فسفره حدود 54.6 درصد، NPK 41.7 درصد و ازته 31.6 درصد و پتاسه حدود 7.5 درصد از نظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته‌اند.
در دوازده‌ماهه سال 1397 مقدار 3 میلیون 582 هزار تن کود باارزش 843 میلیون دلار صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزن 5 درصد کاهش و از نظر ارزش 6 درصد افزایش داشته است. ضمناً حدود 99 درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.
بذر
در مجموع کل واردات بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی در دوازده ماه سال 1397 بالغ‌بر 7 هزار و 50 تن با ارزش 122 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل از نظر وزنی حدود 45.4 درصد و از نظر ارزش 28 درصد کاهش نشان می‌دهد. از بین بذرهای مهم، مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 68 درصدی و بذر ذرت با کاهش 46.8 درصدی روبرو بوده اما بذر سیب‌زمینی 35.4 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است.
در دوازده‌ماهه سال 1397 جمعاً مقدار 9 هزار و 900 تن بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی با ارزش 32 میلیون و 668 هزار دلار صادر شده که بخش اعظم آن مربوط به سایر اندام‌های تکثیر شونده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 25.1 درصد و از نظر ارزش 46.1 درصد افزایش نشان می‌دهد.
ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی
در دوازده‌ماهه اول سال 1397، مقادیر ادوات کاشت و داشت، کمباین‌ها و دستگاه‌های برداشت و تراکتورهای کشاورزی جمعاً به مقدار 13 هزار و 670 تن با ارزش 78 میلیون و 351 هزار دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 70.4 درصد و 69.3 درصد کاهش نشان می‌دهد.
در این بین از نظر مقدار ادوات کاشت و داشت با 55.4 درصد، کمباین‌ها و دستگاه‌های برداشت با 58 درصد و تراکتورهای کشاورزی با 100 درصد کاهش روبرو بوده است. در دوازده‌ماهه سال 97 جمعاً 11 هزار و 104 تن ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی با ارزش 32 میلیون و 843 هزار دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، از نظر وزن 37 درصد و از نظر ارزش 7 درصد افزایش داشته است و این افزایش غالباً مربوط به ادوات کاشت، داشت و سپس تراکتورهای کشاورزی بوده است.
میزان بارندگی:
طی شش ماه گذشته از سال آبی 98-1397 (از ابتدای مهر تا 29 اسفند 97) میزان بارندگی 224 میلی‌متر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 130 درصد افزایش و در مقایسه با بلندمدت (50 ساله) نیز 28 درصد افزایش داشته است.
