تعادل|
صنعت لوازم خانگی در سال جاری دچار تحولاتی کم سابقه شد. در ابتدای سال جاری و با نوسانات نرخ ارز، هزینه‌های تولید بالا رفت اما از سوی متولیان امر، اجازه افزایش قیمت از صاحبان صنایع سلب شد. همین امر کافی بود تا صنعت لوازم خانگی زمین گیر شود؛ افزایش هزینه‌های تولید باعث از بین رفتن صرفه اقتصادی برای تولیدکنندگان بود که در نهایت منجر به افت چشمگیر تولید لوزام خانگی در نیمه نخست سال جاری شد. برابر آمار اعلامی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، تولید «ماشین لباسشویی» با 38.2 درصد افت تولید در هفت ماه منتهی به مهر سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال 1396، بیشترین کاهش تولید را تجربه کرده و تولید آن از حدود 480 هزار دستگاه به حدود 297 هزار دستگاه رسیده است. «بوروکراسی در سیستم ثبت سفارش»، «مشکلات مربوط به تامین قطعات و ترخیص کالا از گمرکات»، «توسعه قاچاق به دلیل نوسانات ارز»، «پرداخت مابه‌التفاوت کالاهای وارداتی»، «صدور بخشنامه‌های متعدد و متناقض از سوی دستگاه‌های ذیربط» از عواملی بود که باعث آسیب به صنایع لوازم خانگی که وابستگی زیادی به واردات مواد اولیه دارند، در نیمه نخست سال جاری شد. اما این تنها آغاز ماجرا بود؛ افزایش قیمت‌ها در بازار نیز باعث کاهش قدرت خرید مردم شد و به رکود چندساله این بازار دامن زد. بررسی‌های بازار از مقایسه وضعیت کنونی فروشندگان در مقایسه با سال گذشته نشان می‌دهد، افت 30 درصدی فروش لوازم خانگی بر بازار حاکم شده است.
وضعیت لوازم خانگی در نیمه اول سال 97
اگرچه در سال جاری به منظور حمایت از تولید داخل، واردات لوازم خانگی ممنوع شد تا تولیدکنندگان داخلی بتوانند از این فرصت به نحوه مطلوبی برای پیشرفت استفاده کنند اما، ظاهرا شرایط به گونه‌ای دیگر پیش رفت، که به جای افزایش، تولید این محصولات با کاهش مواجه شد. به‌طوری‌که بنابر آمار اعلامی وزارت صنعت، تولید «ماشین لباسشویی» با 38.2 درصد افت تولید در هفت ماه منتهی به مهر سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال 1396، بیشترین کاهش تولید را تجربه کرده و تولید آن از حدود 480 هزار دستگاه به حدود 297 هزار دستگاه رسیده است. تولید «انواع تلویزیون» نیز در همین بازه زمانی با افت 32.5 درصدی رو به رو شده و از حدود 584 هزار دستگاه تا پایان مهرماه سال 96، به حدود 394 هزار دستگاه در هفت ماه منتهی به مهر سال جاری رسیده است. تولید «یخچال و فریزر» اما در همین بازه زمانی با افتی نزدیک به 14 درصد روبرو شده و تولید آن از حدود 642 هزار دستگاه در هفت ماهه نخست سال 96، به حدود 553 هزار دستگاه در هفت ماه منتهی به مهر سال جاری رسیده است. از دیگر سو، تولید «کولر آبی» با 5.9 درصد افت تولید در 7 ماه منتهی به مهر سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، دیگر کالای لوازم خانگی است که کاهش تولید را تجربه کرده و تولید آن از حدود 561 هزار دستگاه به حدود 528 هزار دستگاه رسیده است. علاوه براین، در صادرات این محصولات نیز شاهد افت صادراتی هستیم به‌طوری‌که در گروه «رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی» با افت 26.1 درصدی روبرو شده و صادرات آن از 6.3 میلیون دلار در هفت ماه نخست سال 1396، به 4.7 میلیون دلار در هفت ماه منتهی به مهر سال 1397 رسیده است.
اجحاف در حق تولید
اما اجحاف در حق تولیدکنندگان و سلب اجازه از آنها برای افزایش قیمت را می‌توان فاکتوری اصلی دانست که از سوی فعالان این صنعت از آن به عنوان عوامل کاهش تولید لوازم خانگی یاد می‌شود. با وجود افزایش قیمت مواد اولیه در سال جاری اما، به تولیدکننده نهایی اجازه افزایش قیمت داده نشد و در نتیجه صرفه اقتصادی از بین رفت و میزان تولید کاهش یافت. در همین رابطه، رییس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری ایران، طی اظهاراتی در خصوص عوامل موثر در کاهش تولیدات لوزام خانگی طی اظهاراتی گفته بود: در نیمه نخست سال جاری با توجه به سیاست‌های ابلاغی دولتی مبنی بر ممنوعیت افزایش بیش از 10درصدی قیمت لوازم خانگی، تولید برای برخی تولیدکنندگان صرفه اقتصادی نداشت و از سوی دیگر نوسان شدید نرخ ارز و تنگناهای تامین مواداولیه و قطعات نیز در سیر نزولی تولید این محصولات موثر بود. علیرضا موسوی مجد با بیان اینکه پس از بررسی مستندات هزینه تمام‌شده تولید شرکت‌ها در سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و امکان ثبت قیمت‌های ارایه شده توسط شرکت‌های تولیدکننده لوزام خانگی در سامانه این سازمان، نرخ‌های جدید بر‌مبنای قیمت تمام‌شده واقعی تعیین شد که این امر موجب صرفه اقتصادی تولید برای شرکت‌های تولیدکننده شد.
به گفته او تا پیش از این با وجود افزایش 2تا3برابری نرخ ارز و مشکلات نقل و انتقال پول و تامین مواداولیه تولید، فریز قیمت‌ها انگیزه تولید در بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی را از بین برده بود و تولید صرفه اقتصادی نداشت اما اکنون گرچه هنوز هم روند تامین مواداولیه تولید و قطعات و نقل و انتقال پول با تنگناهای جدی مواجه است اما واقعی شدن قیمت‌ها انگیزه تولید را افزایش داده است.
پیش‌بینی رشد تولید در آخرین فصل
اما پس از اتفاقاتی که در صنعت لوازم خانگی در نیمه نخست سال جاری افتاد، شرایط در نیمه دوم سال تغییر کرد؛ به‌طوری‌که تولیدات لوازم خانگی از ابتدای مهرماه سال جاری آهنگ رشد را آغاز کرد. «واقعی شدن قیمت‌ها»، «افت تقاضای کاذب در بازار» و «بهبود نسبی شرایط تامین مواداولیه» را می‌توان از جمله عوامل موثر در بهبود روند تولید لوازم خانگی از مهرماه سال جاری قلمداد کرد. در همین رابطه، رییس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری ایران می‌گوید: اگرچه هنوز تولیدکنندگان با مشکلات نقل و انتقال پول برای تامین مواداولیه تولید و قطعات وارداتی مواجه هستند، اما بطور کلی شرایط تولید نسبت به نیمه نخست سال جاری بهبود یافته است. در صورتی که دولت برای نقل و انتقال پول چاره‌اندیشی کند، وضعیت تولید بهتر نیز خواهد شد. در همین حال، موسوی مجد کاهش نسبی نرخ ارز در بازار آزاد را بر تولید لوازم خانگی بی‌تأثیر می‌داند و بیان می‌کند: تولیدکنندگان لوازم خانگی با ارز نیمایی 8 تا 9هزار تومانی مواداولیه و قطعات مورد نیاز را تامین می‌کنند. اگرچه واقعی شدن قیمت لوازم خانگی موجب رشد بیش از 2برابری قیمت این محصولات در بازار شد، اما افت تقاضای کاذب و دلال‌بازی در بازار این کالاها، شرایط را برای رشد نسبی تولید و فراوانی عرضه لوازم خانگی فراهم کرده، که خود در کاهش تنش قیمتی بازار موثر بوده است. او پیش‌بینی می‌کند تا اخر سال وضع تولید انواع لوازم خانگی بهبود یابد و از آنجایی‌که واحدهای تولیدی با تمام توان برای رشد تولید فعالیت می‌کنند مشکلی برای بازار شب عید ایجاد نشود.
نگرانی از تعمیق رکود
اما از سویی دیگر، حیطه فعالیت این صنعت دچار التهابات شدید قرار گرفته و تعمیق رکودی که مدتی است بر سر بازار لوازم خانگی سایه گسترده، از مهم‌ترین نگرانی‌ها فعالان این صنعت است. این درحالی است که رفته رفته به با اتمام روزهای مانده به پایان سال به بازار شب عید نزدیک می‌شویم اما به گفته فروشندگان لوازم خانگی، این بازار هنوز خالی از مشتری است و از تمدید رکود رنج می‌برد. علاوه بر این، بر اساس گفته‌های دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی، «بوروکراسی در سیستم ثبت سفارش»، «مشکلات مربوط به تامین قطعات و ترخیص کالا از گمرکات»، «توسعه قاچاق به دلیل نوسانات ارز»، «پرداخت مابه‌التفاوت کالاهای وارداتی»، «صدور بخشنامه‌های متعدد و متناقض از سوی دستگاه‌های ذیربط»، «محتاط بودن بدنه کارشناسی در وزارتخانه‌ها»، «عدم تصمیم‌گیری به موقع» و «نگرانی از استمرار رکود در صنعت کشور» از جمله مشکلات این صنعت است. به گفته حبیب‌الله انصاری، صنعت لوازم خانگی، یکی از رشته‌های شتاب‌دهنده توسعه اقتصادی همه کشورهاست؛ به این دلیل که با عموم مردم در ارتباط است و بطور مستقیم تامین‌کننده و بهبوددهنده سطح رفاه جامعه است. این صنعت همچنین مواد اولیه مهم صنایع بالادستی نظیر فولاد، مس و آلومینیوم را مورد استفاده قرار می‌دهد و از این نظر نیز برای توسعه صنایع بالادستی حایز اهمیت است.
از آنسو، سخنگوی اتحادیه تولیدکنندگان لوازم خانگی نیز در گفت‌وگویی که با ایلنا داشته است، با بیان اینکه تولید و جنس لوازم خانگی در بازار هست اما خریدار نیست، گفته بود: با کم شدن قدرت خرید مردم از سه هفته پیش در یک رکود تورمی قرارگرفته‌ایم، امروزه تولید هست اما خریدار نیست و تولیدکننده در یک بن بست قرار گرفته است. به گفته حمیدرضا غزنوی، اگر بخواهیم وضعیت امروز را با سال گذشته مقایسه کنیم، فروش ما حداقل 30 درصد کمتر شده است و مردم دیگر کمتر سراغ به روز کردن لوازم منزل خود می‌روند. اگر وضعیت به اینگونه ادامه داشته باشد ما به سمت رکود ساختاری می‌رویم. رکودی که بسیار قدرتمند است و دیرتر اصلاح می‌شود و بنیان صنعت را از ریشه خراب می‌کند.
بنابه اظهارات غزنوی، اکنون وضعیت به گونه‌ای شده که دیگر هیچ گونه سرمایه‌گذاری و طرح توسعه‌ای در این صنعت اقتصادی نیست و ادامه این روند باعث می‌شود که واحدهای تولیدی این صنعت مجبور شوند فعالیت خود را متوقف کنند. برای حفظ اشتغال، تولیدکننده نباید بیش از این در رکود باقی بماند. سخنگوی اتحادیه تولیدکنندگان لوازم خانگی همچنین در مورد طرح پیش‌فروش لوازم خانگی و آخرین وضعیت آن هم اینگونه می‌گوید: زمانی که بازار دچار التهاب شده بود و زمینه کالا در بازار کم بود، در برخی کالاها همچون یخچال، لباسشویی شاهد شکل‌گیری بازار سیاه بودیم که بر این اساس طرح پیش‌فروش اجرایی شد. در طی این مدت شرکت‌هایی که تعهد داشتند بدون مشکل خاصی کالاهای خود را تحویل دادند. اما از مهرماه قیمت‌ها واقعی شد و عرضه از تقاضا پیشی گرفت. بنابراین هم‌اکنون بازار به ثبات رسیده است و دیگر التهابی نداریم.
