بعد از قطعی شدن خروج امریکا از برجام دو انتقاد اساسی متوجه بخش خصوصی ایران شد. انتقاد اول عدم استفاده مناسب از فرصت طلایی برجام بود. انتقاد دوم این بود که فرصت چند ماهه تا شروع دور جدید تحریم‌ها در حال گذر است اما بخش خصوصی که مطمئنا مثل دوران قبل قربانی اصلی مشکلات و تحریم‌ها خواهد بود منفعل عمل می‌کند. با این وجود بالاخره حرکتی مثبت از بخش خصوصی را شاهد هستیم و اتاق تهران روز دوشنبه جلسه‌یی مهم با حضور فعالان بخش خصوصی، معاون اول رییس‌جمهور، وزیر امور خارجه و100سفیر و رایزن بازرگانی کشورهای خارجی برگزار خواهد کرد.
طرف‌های خارجی در جریان واقعیت‌های ایران نیستند
مسعود خوانساری در این مورد گفت: با توجه به تحولات چندماهه گذشته نیاز به تعامل هرچه بیشتر، گسترش روابط و معرفی دقیق پتانسیل‌های اقتصاد ایران به کشورهای اروپایی وجود دارد. ما طی سال‌های گذشته در مورد پتانسیل‌های ایران در داخل کشور حرف‌های زیادی زده‌ایم ولی به نظر می‌رسد که طرف‌های خارجی با جزییات در جریان این واقعیت‌های اقتصاد ایران نیستند. این درحالی است که در مقطع کنونی اقتصاد ایران به‌شدت به همکاری‌های بین‌المللی نیاز دارد.
رییس اتاق تهران ادامه داد: پس از خروج امریکا از برجام، بخش مهمی از روابط اقتصادی ایران باکشورهای اروپایی و شرق آسیا شکل می‌گیرد. اما پیچیدگی‌های روابط اقتصادی، ارتباطات بخش خصوصی کشورهای موردتوجه ایران با اقتصاد امریکا و همچنین محدودیت‌های اعمال‌شده، شرایطی را به وجود آورده که توسعه روابط اقتصادی دوجانبه و چندجانبه با دشواری پیش برود. متاسفانه بخشی از مشکلات هم به محافظه‌کاری کشورهای طرف همکاری با ایران بازمی‌گردد که البته این موضوع هم در چارچوب منطق اقتصادی کشورهای موردنظر قابل ارزیابی و تحلیل است. بخش دیگری از نواقص هم مربوط به رفتارهای داخلی ما در زمینه فضای کسب‌وکار است. اما قطعا شاه بیت آغاز این مسیر تعامل و گفت‌وگوست.
خوانساری ادامه داد: آنچه میان ما و کشورهای طرف همکاری فاصله می‌اندازد تا حدود زیادی وابسته به موضوع عدم شناخت دوطرفه، عدم معرفی پتانسیل‌های ایران یه کشورهای اروپایی، عدم توسعه روابط شرکتی و در یک کلام ارتباطات توسعه‌نیافته است. رییس اتاق تهران تصریح کرد: به همین جهت اتاق تهران روز دوشنبه – امروز - همایشی با حضور معاون اول رییس‌جمهور، وزیر امور خارجه، فعالان بخش خصوصی و سفرای بیش از 100کشور جهان را در تهران برگزار می‌کند. خوانساری افزود: هدف از برگزاری این همایش در قدم اول، آغاز دوره تازه گفت‌وگوهای میان بخش خصوصی ایران و کشورهای موردنظر است. باوجود تمام مکانیزم‌های ارتباطی متاسفانه رابطه پیوسته و نظام‌مندی میان بخش خصوصی ایران، سفرای کشورهای خارجی و درنهایت شرکت‌های بخش خصوصی بین‌المللی وجود ندارد. رابطه اقتصادی ایران و اروپا عموماً در حوزه تجارت یا سرمایه‌گذاری‌های چند کمپانی اروپایی در صنایع بالادستی اقتصاد ایران خلاصه‌شده است. این در حالی است که اقتصاد ایران به جذب سرمایه، همکاری شرکت‌های اروپایی با شرکت‌های ایرانی و ایجاد مکانیزم‌های منطقی برای تبادلات مالی نیاز دارد.
استفاده از ظرفیت‌های اروپا علیه سیاست‌های ترامپ
رییس اتاق تهران بیان داشت: ما اعتقادداریم که در صورت وحدت داخلی، می‌توان از پتانسیل مخالفت کشورهای اروپایی باسیاست‌های ترامپ به نفع اجماع‌سازی جهانی علیه او استفاده کرد. اما باید دقت کرد که در جهت تحقق این هدف نیازمند تعامل هرچه بیشتر با کشورهای موردنظر هستیم. آنچه در سیاست و اقتصاد ما کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد، امکان تعاملات بین‌المللی برای مبارزه علیه یک هدف جهانی است. در حال حاضر اروپا این پتانسیل را دارد. در این شرایط بخش خصوصی ایران از تمام ابزارهای خود در جهت تحقق این هدف استفاده می‌کند. خوانساری با اشاره به همایش تهران افزود: سه ضلع توسعه روابط یعنی دولت، نمایندگان کشورهای هدف و بخش خصوصی در این همایش حضور دارند. ما برای جلب همکاری کشورهای هدف به تضمین و پشتیبانی دولت در ایران، همکاری سفرا برای توسعه روابط در کشورهای مقصد و حضور موثر و فعال بخش خصوصی در جریان مذاکرات نیاز داریم. در این همایش تلاش کرده‌ایم که این سه ضلع کنار هم قرار دهیم و امکان مذاکرات بیشتر را فراهم آوریم.
رییس اتاق تهران بیان داشت: توسعه روابط اقتصادی با کشورهای دیگر جهان درواقع یک ضرورت ملی است. توسعه اقتصاد ایران بدون سرمایه، تکنولوژی روز جهانی و استفاده از فرصت بازارهای بین‌المللی ممکن نیست. ما این خواسته‌ها را داریم و اروپایی‌ها هم می‌دانند که با حضور در ایران به بازار 400 میلیون نفری منطقه دسترسی پیدا می‌کند. مزیت‌های اقتصاد ایران مانند امنیت، زیرساخت‌ها و نیروی کار ارزان و ماهر همچنان پابرجاست ولی باید این اصل را بپذیریم که طی چند سال گذشته موفق به ارتباط موثر با اقتصاد جهانی نشده‌ایم.
خوانساری افزود: بخش خصوصی ایران در کنار دولت آماده است تا دوره جدید فعالیت‌های خود را آغاز کند. امید ما این است که بتوانیم با اجماع‌سازی جهانی و وحدت داخلی از این دوره عبور کنیم.
سهم 0. 6 درصدی ایران از صادرات اروپا
همچنین کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران در جلسه اخیر خود به همین مساله پرداخت. در ابتدای این کمیسیون، محسن بهرامی ارض اقدس، رییس این کمیسیون با اشاره به خروج امریکا از برجام و نیز اهمیت حفظ تجارت ایران با اتحادیه اروپا گفت: اروپا پس از چین و امارات، سومین شریک تجاری ایران تلقی می‌شود و ارزش مراودات تجاری ایران و اروپا از 7.5 میلیارد یورو در سال 2014 به 21 میلیارد یورو در سال 2017 افزایش یافته است. البته سهم ایران از حجم تجارت اروپا به کمتر از 5 درصد می‌رسد.
بهرامی با اشاره به سخنان محمدجواد ظریف، وزیرامورخارجه ایران مبنی بر شکل‌گیری کارگروهی متشکل از بنگاه‌های کوچک و متوسط در اروپا برای بررسی راه‌های تداوم همکاری با ایران، گفت: لازم است در اتاق‌های تهران و ایران نیز چنین کارگروهی تشکیل شود تا راهکارهایی برای توسعه مراودات و نیز تکمیل اقدامات نیمه‌تمام باقیمانده از دوره اجرایی شدن برجام احصا شود.
پس از ارائه این توضیحات، اشرف مرتضایی، کارشناس این کمیسیون، گزارشی از وضعیت مبادلات تجاری ایران و اروپا ارائه کرد. او با بیان اینکه تا قبل از تحریم‌ها اتحادیه اروپا درجایگاه بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران قرار داشته است، ادامه داد: در سال 2017 بیش از یک هزار و 879 میلیارد و 431 میلیون یورو انواع کالا از اتحادیه اروپا به کشورهای مختلف صادر شده است که سهم ایران 0. 6 درصد و سهم امریکا 20 درصد بوده است. امریکا، چین، سویس، روسیه و ترکیه پنج مقصد اصلی صادراتی اتحادیه اروپا هستند. همچنین اتحادیه اروپا در سال 2017 یک هزار و 828 میلیارد و 257 میلیون یورو انواع کالا از کشورهای مختلف وارد کرده که بیشترین سهم واردات آن با رقم 20.2 درصد متعلق به چین و سپس امریکا با سهم 13.8 درصد و روسیه با سهم 7.8 درصد است. سهم ایران از واردات اتحادیه اروپا نیز 0.5 درصد برآورد می‌شود. مرتضایی افزود: تجارت ایران و اتحادیه اروپا در 10سال اخیر از 24.17 میلیارد یورو در سال 2007 با روند نسبتا افزایشی به 27.82 میلیارد یورو در سال 2011 رسید اما با تشدید تحریم‌ها روند نزولی به خود گرفته است، بطوری که این رقم در سال 2014 به کمتر از 7.6 میلیارد یورو رسیده است. مجددا با بهبود روابط حجم تجارت ایران و اتحادیه اروپا به رقم 20.96 میلیارد یورو در سال 2017 رسید. در سال 2017 بیش از 16 درصد حجم تجارت ایران با جهان متعلق به اتحادیه اروپا بوده است. او با بیان اینکه مجموع تجارت کالایی ایران و اتحادیه اروپا در سال 2017 بیش از 23 میلیارد و 602 میلیون دلار بوده است، افزود: این رقم 21 درصد تجارت ایران را تشکیل می‌دهد. حال آنکه شرکای اصلی ایران در اتحادیه اروپا شامل 5 کشور می‌شود که ایتالیا با 24 درصد، فرانسه 18 درصد، آلمان 16 درصد، اسپانیا 10 درصد و هلند 9 درصد در مجموع بیش از 18 میلیارد و 198 میلیون دلار تجارت با ایران داشته‌اند و 77 درصد حجم تجارت اتحادیه اروپا و ایران متعلق به این پنج کشور بوده است. مرتضایی افزود: بر اساس آمار گمرک، ایران در سال 1396، بیش از 13 میلیون و 6 هزار تن انواع کالا به ارزش بیش از 14 میلیارد و 24 میلیون دلار از اتحادیه اروپا وارد کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، 95 درصد وزنی و 48 درصد از لحاظ ارزشی افزایش داشته است. او در ادامه به وضعیت واردات ایران از اتحادیه اروپا در سال 2017 پرداخت و گفت: در سال 2017 بیش از 12 میلیارد و 110 میلیون دلار انواع کالا از اتحادیه اروپا به ایران صادر شده است که این رقم 24 درصد واردات ایران را تشکیل می‌دهد. همچنین صادرات اتحادیه اروپا به امریکا در سال 2017 حدود 418 میلیارد و 853 میلیون دلار و بیش از 34 برابر صادرات به ایران است.
مرتضایی سپس گفت که در سال 2017 بیش از 11 میلیارد و 491 میلیون دلار انواع کالا از ایران به اتحادیه اروپا صادر شده است که این رقم 18 درصد صادرات ایران را تشکیل می‌دهد. حال آنکه واردات اتحادیه اروپا از امریکا در سال 2017 حدود 284 میلیارد و 137 میلیون دلار و بیش از 25 برابر صادرات ایران به اتحادیه اروپا است.
