تعادل|
توسعه روابط اقتصادی با یاری سیاست خارجی در شرایط خروج امریکا از برجام یک ضرورت است. از این‌رو توجه بیشتر به بازار کشورهای هدف در راستای توسعه صادرات غیرنفتی یک الزام به شمار می‌آید که برای رسیدن به این مهم باید موانع صادرات را از میان برداشت. اما «عراق» که از گذشته یکی از سه کشور مهم در اهداف صادراتی ایران بوده، ظرفیت صادراتی 20 میلیارد دلاری کالا را برای ایران دارد اما از این ظرفیت تاکنون به درستی استفاده نشده به‌طوری که صادرات غیرنفتی ما به عراق سالانه تنها رقم 6 تا 7 میلیارد دلار است. این در حالی است که فعالان اقتصادی بارها نسبت به خطر حذف بازار عراق هشدار داده‌اند؛ به گفته رییس اتاق مشترک ایران و عراق، عراق درصدد تغییر مسیر به سوی تولید است و می‌خواهد از کشوری واردکننده به کشوری تولید‌کننده تبدیل شود. با این وجود از سوی فعالان اقتصادی همواره این نکته مدنظر است که برای توسعه صادرات به عراق باید بک برنامه تجارت 10 ساله تدوین کرد تا خودمان را برای آینده بازار عراق آماده کنیم. از دیگر سو با وجود بازگشت امنیت و آرامش در بازارهای عراق بعد از خروج داعش از خاک این کشور، رقبای اروپایی نیز به فکر تصاحب بازارهای عراق افتاده‌اند که این نکته می‌تواند فضای رقابتی شدیدی برای صادرکنندگان ایرانی به وجود بیاورد. البته برای دستیابی به بازار صادراتی عراق نیازمند رفع خلأ دیپلماسی در روابط تجاری هستیم. در این خصوص ایجاد مرکز بازاریابی و صادرات کالاهای ایرانی در عراق را می‌توان عملکردی مثبت برای توسعه بازار عراق و رسیدن به اهداف پیش‌رو دانست.
کشور عراق در سال‌های اخیر همواره به عنوان یکی از سه بازار مهم هدف صادراتی ایران به شمار رفته است؛ به‌طوری که عراق پس از کشورهای چین و امارات، در رده سه بازار اول هدف صادراتی ایران از آغاز سال جاری تاکنون قرار دارد. این در حالی است که به اعتقاد فعالان اقتصادی بازار این کشور ظرفیت صادرات سالانه 20میلیارد دلار کالا را برای ایران دارد، اما صادرات غیرنفتی ما به عراق سالانه رقم 6 تا 7میلیارد دلار است. از این رو به گفته فعالان اقتصادی، تدوین برنامه 10ساله، تغییر رویکرد تولید‌کنندگان ایران نسبت به عراق، استفاده از پتانسیل ایجاد زیرساخت‌ها از جمله راه‌های افزایش توسعه همکاری‌های تجاری ایران با عراق است.
اما بر اساس اعلام گمرک، صادرات غیرنفتی ایران به عراق در 3 ماه ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل 10.9درصد رشد داشته است، همچنین عراق با یک میلیارد و 769 میلیون دلار خرید کالای ایرانی در جایگاه سوم عمده‌ترین خریداران کالای ایرانی قرار گرفته است.
طی این مدت، صادرات غیرنفتی ایران به عراق حدود 3 میلیون و 750 هزار تن به ارزش بیش از یک‌میلیارد و 750 میلیون دلار برآورد می‌گردد که بر این اساس عراق به عنوان پیشتازترین مقصد صادراتی کالاهای ایرانی است.
از دیگر سو در شرایطی که کشورمان در آستانه تحریم‌های جدید ناعادلانه امریکا قرار دارد بنابراین توجه بیشتر به بازار کشورهای هدف در راستای توسعه صادرات غیرنفتی یک الزام اساسی است که البته برای رسیدن به این مهم در نخستین قدم باید موانع صادرات را برداشت. به گفته کارشناسان این حوزه محدودیت‌های تعرفه‌یی و غیرتعرفه‌یی برای محصولات ایرانی، تعرفه ترجیحی بین عراق و ترکیه و کشورهای عربی، امنیت شکننده، عدم حمایت از صادرات در ایران متناسب با رقبایی نظیر ترکیه در بازار عراق برخی از چالش‌های صادرات به این کشور است.
فراز و نشیب پیش روی تجار ایرانی
اگرچه برخی نیز معتقدند که تجارت فعلی با عراق در حد مطلوبی قرار دارد، اما با وجود بازگشت امینت و آرامش به این کشور، فرصت برای توسعه مراودات اقتصادی با عراق فراهم شده است.
محمدرضا مودودی قائم‌مقام سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه رابطه تجاری ایران با عراق قابل قبول است، گفت: در سال‌های اخیر با وجود اینکه شرایط عراق یک شرایط ثابتی نبوده، اما تجارت ایران با عراق از روند ثابتی برخوردار بوده است. هر چند در 3سال گذشته تجارت کشور ترکیه با عراق به یک‌سوم کاهش یافت. او افزود: پتاسیل تجارت با عراق به ویژه بعد از جنگ‌های داخلی و فروکش کردن داعش در این کشور بسیار بالاست و با توجه به اینکه ایران به سبب قدرت منطقه‌یی خود برای بازگشت آرامش به این کشور بسیار تلاش کرد، اکنون وقت آن رسیده است، ما از فرصت‌های اقتصادی این کشور استفاده کنیم. در همین رابطه، قائم‌مقام سازمان توسعه تجارت بیان کرد: این کشور در ساخت و ساز و توسعه زیرساخت‌ها پتانسیل بسیاری بالایی برای فعالیت اقتصادی ایران دارد.
اما فعالان بخش خصوصی بر این باورند عراق درصدد تغییر رویکرد اقتصادی خود از واردکننده به تولید‌کننده است در عین حال رقبای اروپایی نیز برای تصاحب بازارهای این کشور بیکار ننشسته‌اند. به گفته یحیی آل‌اسحاق رییس اتاق مشترک ایران و عراق، عراق درصدد تغییر مسیر به سوی تولید است و به دنبال این است که از کشوری واردکننده به کشوری تولید‌کننده تبدیل شود، بنابراین اگر میان تولید‌کنندگان ایرانی نسبت به عراق تغییر رویکردی صورت نگیرد، توفیقی در افزایش سهم ایران در بازار عراق نخواهیم داشت.
او با بیان اینکه یکی از موانع توسعه روابط تجاری با عراق را نقل و انتقال پول عنوان و اظهار کرد: هدف‌گذاری صادرات 22 میلیارد دلاری به عراق غیرواقعی نیست، اما این نگرانی وجود دارد که با برقراری امنیت در عراق حضور کشورهای اروپایی در عراق افزایش و سهم ایران در بازار این کشور کاهش یابد.
لزوم تدوین برنامه تجارت 10ساله
از دیگر سو سید حمید حسینی دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق نیز با بیان اینکه از تمام پتانسیل صادرات به عراق استفاده نکرده‌ایم، می‌گوید: برای توسعه صادرات به عراق باید بک برنامه تجارت 10 ساله تدوین کرد، تا خودمان را برای آینده بازار عراق آماده کنیم.
البته همچنان روش‌های جدیدی می‌توان برای شناساندن کالای ایرانی در جهت کسب بازارهای عراق می‌توان به کار بست چنانچه به تازگی قرار است برای نخستین بار مرکزی در خاک عراق راه‌اندازی شود تا بتوان از این طریق کالای ایرانی را به بازار و مردم این کشور معرفی کرد.
در این خصوص ناصر بهزاد رایزن بازرگانی ایران در عراق چندی پیش گفته بود که نخستین مرکز بازاریابی و صادرات کالاهای ایرانی در عراق برای گسترش بازارهای صادراتی همزمان با دهه کرامت در بغداد افتتاح خواهد شد. یه گفته او، 21 عنوان اولویت‌دار برای بازار عراق جهت حضور مستقیم تولیدات برتر ایرانی دربخش کالا و خدمات پیش‌بینی شده است. او با اشاره به تقاضاهای واصله از استان‌های مختلف برای معرفی محصولات صادراتی ایران به عراق گفت: این مرکز بستری برای حضور موفق شرکت‌های با برنامه جهت توسعه صادرات به عراق است و انتظار می‌رود هدایت موثری با مدیریت بخش‌های دست‌اندرکار در حوزه صنعت، معدن و تجارت و همکاری تشکل‌های بزرگ صنعتی و بازرگانی ایران برای پشتیبانی و ترغیب صادرات کالای ایرانی انجام پذیرد.
ناصر بهزاد رایزن بازرگانی ایران در عراق گفت: طی دوره سه ماهه سال جاری، 110 رسته کالایی با بیش از 1400 نوع محصول با برندهای مختلف از ایران به عراق صادر شده است که بیشترین کالاهای صادراتی شامل مصنوعات پلاستیکی، کالاهای صنعتی، محصولات زراعی، فرآورده‌های لبنی، محصولات ساختمانی با اولویت کاشی و سرامیک، لوازم پاکیزگی و خانه‌داری، شیرینی و شکلات، رب گوجه‌فرنگی و قطعات خودرو بوده که در
60 رسته با میانگین ارزش20 میلیون دلار برای هر رسته ارزیابی شده است.
