فردا انتخابات هیات مدیره کنفدراسیون صادرات ایران برگزار خواهد شد؟
همیشه انتخابات در نهادهای مختلف از ماه‌ها قبل آغاز می‌شود. رای‌دهندگان و مردم عادی تنها روزهای منتهی به انتخابات را می‌بینند درحالی که جریان انتخابات معمولا در چندین ماه قبل و در چندین فاز آغاز می‌شود. طرف‌های درگیر در مقابل همدیگر مانند شطرنج‌بازان ماهر مهره‌ها را به حرکت درمی‌آورند و در مرحله نهایی است که همه متوجه نتیجه می‌شوند. انتخابات اتاق بازرگانی نیز عملا آغاز شده است. گروه‌ها تلاش دارند پایگاه رای مناسبی برای خود ایجاد کنند و به نهادها به چشم پایگاه رای نگاه می‌شود. هنوز برای بسیاری نحوه پیوستن گروه‌ها به یکدیگر روشن نیست اما در طرح‌های پایلوتی که توسط گروه‌ها اجرایی می‌شود، می‌توان روش‌ها و هدف‌ها را دریافت. یکی از این پایلوت‌ها انتخابات هیات‌مدیره کنفدراسیون صادرات بود.
تشکل‌ها در دوره هشتم
در دوره هشتم اتاق بازرگانی مساله تشکل‌ها از اهمیت زیادی برخوردار شد. در ابتدای دوره محسن جلال‌پور، رییس وقت اتاق ایران طرح قدیمی خود که موسوم به تشکل تشکل‌ها بود را در دستور کار قرار داد و بسیاری از تشکل‌های بالادستی در همین دوره ایجاد شدند. هدف از این طرح ایجاد یک ساختار هرمی از تشکل‌ها بود که در قاعده هرم تشکل‌ها در میانه هرم فدراسیون‌ها و کنفدراسیون‌ها و در راس هرم اتاق ایران قرار داشت.
هر چند این طرح با رفتن جلال‌پور نیمه‌کاره باقی ماند و این ساختار هیچگاه کامل نشد اما گروه برنده انتخابات اتاق تهران در دوره هشتم بسیاری از افراد نزدیک به خود را با هدف کنترل تشکل‌ها در راس این تشکل‌ها به ویژه فدراسیون‌ها و کنفدراسیون‌ها قرار داد. با این وجود یک چالش اساسی همیشه باقی ماند. تشکل‌ها قرار است چکیده‌یی از بزرگان صنف مربوط به تشکل باشند اما زمانی که انتخاب رییس تشکل‌ها به شکل حزبی صورت می‌گیرد، مساله پذیرش این افراد توسط هم‌صنفان به یک چالش بدل می‌شود. این اتفاق در تشکل‌های مختلف رخ داد. برای مثال در کنفدراسیون صادرات این بحث از سوی بسیاری از صادرکنندگان مطرح بود که هیات‌مدیره از صادرکنندگان مطرح انتخاب نشده‌اند. در تشکل‌های دیگر نیز این بحث به صورت بحران‌های به روز نکرده درحال شکل‌گیری است. آیا چند درصد از صادرکنندگان بزرگ اصولا کنفدراسیون صادرات را می‌شناسند؟ کنفدراسیون در طول این دوره چقدر توانسته است در سیاست‌های صادراتی اثرگذار باشد. در طول 3سال گذشته چه تعداد از تشکل‌های صادراتی به کنفدراسیون اضافه شده و چند تشکل صادراتی از سیستم حذف یا قهر کرده و دیگر تمایلی به حضور در آن ندارند.
بحران ارزی
ماجرای کنفدراسیون صادرات عملا به خاطر اتفاقات ارزی کشور از اهمیت زیادی برخوردار شد. 21 فروردین 97 معاون اول رییس‌جمهور از تصمیمات جدی دولت برای کنترل بازار ارز خبر داد. تصمیماتی که عملا نرخ ارز را در یک قیمت مشخص میخکوب می‌کرد و صادرکنندگان را مجبور به بازگشت ارز حاصل از صادرات می‌کرد. این تصمیمات که شباهت زیادی به پیمان سپاری ارزی در دو دهه قبل داشت عملا صادرکنندگان را در تنگنای شدید قرار داد. موضع اولیه نهادهای صادراتی به ویژه کنفدراسیون حمایت از طرح دولت بود هر چند این موضع نیز به مرور دچار تغییر شد.
با این وجود همین موضع اولیه کافی بود که اختلاف میان صادرکنندگان مطرح و کنفدراسیون صادرات بروز پیدا کند. این درحالی بود که انتخابات این کنفدراسیون نیز بسیار نزدیک بود و هیات‌مدیره زمانی با موجی از انتقادات روبه‌رو شد که به فاصله کوتاهی نیاز به رای اعتماد مجدد همان صادرکنندگان داشت. در حقیقت چالش انتخاب حزبی یا انتخاب صنفی که به دلیل مهره‌چینی گروه پیروز در انتخابات اتاق تهران در بسیاری از تشکل‌ها ایجاد شده در کنفدراسیون صادرات به دلیل بحران ارزی بروز پیدا کرد. اتفاقا نتیجه این اختلاف به خوبی حتی از سوی دولت نیز رویت شد و عملا چند صدایی در بحث صادرات به گوش می‌رسید.
بازی به قصد حذف
روش منطقی در چنین شرایطی حل مشکلات از روش مذاکره بود اما این مساله متاسفانه در دستور کار مسوولان فدراسیون قرار نگرفت. یک راه به بازی گرفتن صدای مخالف، شناسایی دلایل مخالفت و سعی در حل اختلافات است و روش دیگر ورود به تقابل مستقیم. از مدت‌ها قبل در اتاق بازرگانی به دلایل شرایط روش دوم مورد تاکید قرار گرفته است و در همین راستا جلسات حل و عقد نیز برگزار شده است اما این اتفاق در انتخابات کنفدراسیون صادرات رخ نداد. سلسله‌یی از تخلفات برای حفظ کرسی‌های ریاست عملا باعث عدم حضور گروه‌های دیگر و تک صدایی کامل در کنفدراسیون صادرات شد. طبیعتا این روش می‌تواند به شکایت رسمی به اتاق ایران بینجامد اما شکایت نیز به نهادی برده می‌شود که تیم برنده دوره هشتم مدیریت آن را عهده‌دار است. در چنین شرایطی انتخابات کنفدراسیون فردا بدون حضور تشکل‌های مطرح صادراتی مانند اتحادیه صادرکنندگان خشکبار، انجمن صادرکنندگان صنایع دستی ایران، اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران، اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران، اتحادیه صادرکنندگان گیاهان دارویی و فرآورده‌های غذایی ایران، صندوق توسعه صادرات زعفران، انجمن صادرکنندگان صنعتی، معدنی و خدمات مهندسی که اجازه حضور در انتخابات را نیافتند و با حضور تشکل‌هایی که اصولا ماهیتی صادراتی ندارند، برگزار خواهد شد.
برنده باید وفاق ایجاد می‌کرد
مسیری که اتاق درحال پیمودن آن است با توجه به شرایط اقتصادی کشور به هیچ وجه به نقطه مطلوبی نخواهد رسید. فشارهای اقتصادی و سیاسی به کشور هر روز بیشتر خواهد شد و دشمنان ایران نشان داده‌اند که قرار است، عرصه بیش از هر زمان بر ایران تنگ شود در چنین شرایطی همه نهادهای داخلی باید خود را برای یک حرکت واحد آماده کنند. اتاق بازرگانی پس از برقراری مجدد تحریم نقش بسیار مهمی را عهده‌دار خواهد شد. طبیعی است که در این شرایط نیاز به حفظ همه نیروها در کنار هم ضروری است. با این وجود پایلوت‌های اولیه نشان می‌دهد که برنامه به گونه‌یی چیده شده است که به جای همدلی منافع گروهی و حزبی در دستور کار قرار گیرد. در چنین شرایطی نمی‌توان چندان به آینده اتاق بازرگانی امیدوار بود. کاهش اختلافات همیشه از سمت تیم پیروز اتفاق می‌افتد اما به نظر نمی‌رسد، تیم پیروز دوره هشتم پس از 3سال متوجه اهمیت این موضوع باشد. متاسفانه این اصل در اتاق بازرگانی فراموش شده که برنده باید وفاق ایجاد می‌کرد. درحالی که شاهد بیشتر شدن تفرقه در تمام ارکان‌های این نهاد بخش خصوصی هستیم به جای اینکه به مشکلات اقتصادی و رفع موانع فکر کنیم تنها درصدد گرفتن تشکل‌ها، اتاق‌های مشترک و حضور در جلسات مسوولان هستیم. بررسی‌های کارشناسی در آینده بیشتر صورت خواهد گرفت و باید پرسید با این وضعیت به کجا می‌رویم. در صورت ادامه این مسیر آینده روشنی در انتظار اتاق بازرگانی و تشکل‌های بخش خصوصی نخواهد بود.
