مسائل سیاسی و اقتصادی ایران همیشه مانند اکثر کشورها بر همدیگر تاثیر داشت اما در ماه‌های اخیر این اثرات بسیار بیشتر شده است. به ادعای بسیاری از دولتمردان، اتفاقات بازار ارز به دلیل مسائل سیاسی است هر چند که این اتفاقات سیاسی تشدید‌کننده دلایل اقتصادی آن است. از سوی دیگر دولت برای کنترل شرایط تصمیماتی گرفته که مستقیما بر تجارت خارجی کشور اثر گذاشته است. از طرفی تصمیم‌گیری‌های دولت تحت تاثیر سیاست‌های خارجی کشورهای دیگر به ویژه ایالات متحده قرار دارد و درخصوص بسیاری از تصمیمات دولت منتظر مشخص شدن سیاست‌های ترامپ است. در حقیقت سیاست خارجی ایران با یک واسطه به نام ارز مستقیما بر تجارت خارجی کشور اثر گذاشته و یک حالت بلاتکلیفی برای تجار ایجاد کرده است. با وجود این اگر دولت سناریوهای مختلف را از پیش تعیین می‌کرد و در اختیار فعالان اقتصادی می‌گذاشت، فعالان اقتصادی به جای تعلیق در تجارت خارجی بنا به سناریوها تصمیمات لازم را اتخاذ می‌کردند.
نسخه روسی
قدیر قیافه، عضو هیات‌مدیره کنفدراسیون صادرات و عضو هیات انجمن سنگ آهن ایران در این خصوص می‌گوید: به نظر من هر اتفاقی که بیفتد هیچ تغییری در شرایط کشور رخ نداده و ممکن است اتفاقات بسیار کوچکی همچون تغییر شرایط نقل و انتقالات مالی با کشورهای اروپایی رخ دهد و احتمالا مبادلات مالی کمی سخت‌تر از اکنون شود. وی افزود: نباید فراموش کرد که ملت ایران تحت سخت‌ترین شرایط تحریم بوده‌اند و در این سال‌ها به روش‌های زیادی برای دور زدن تحریم‌ها و استقلال اقتصادی دست یافته‌اند.
قیافه تصریح کرد: دستاوردها و تجربیات ما در حوزه شکست تحریم‌ها تا حدی پیش رفته که روسیه هم‌اکنون از تجربیات ما برای مقابله با تحریم‌های خود بهره می‌برد.
عضو هیات‌مدیره کنفدراسیون صادرات گفت: باید توجه داشته باشیم که هر اتفاقی بیفتد هیچ تاثیری بر ادامه روند اقتصادی و سیاسی کشور نخواهد داشت زیرا دولت و نظام جمهوری اسلامی ایران سیاست‌های مناسبی برای مقابله با هر شرایطی اتخاذ می‌کنند.
وی تاکید کرد: اکنون شاهدیم که برخی افراد و گروه‌ها در رسانه‌های عمومی همچنین فضای مجازی به دنبال سیاه‌نمایی شرایط موجود هستند و برخی از سر بی‌اطلاعاتی و کم سوادی این اخبار منفی را بازنشر می‌کنند.
عضو انجمن سنگ آهن ایران اضافه کرد: به نظر می‌رسد دولت در صورتی که با مردم صادقانه در این قضیه برخورد کند و از تجربیات و مشورت بخش خصوصی بهره ببرد، می‌تواند به راحتی از شرایط کنونی عبور کرده و کشور را به سلامتی از این مرحله بگذراند. وی اظهار کرد: هرچند گذر از این شرایط نیاز به همدلی و اتحاد بین تمام قوا، دولت، مجلس شورای اسلامی و مردم دارد و با توجه به آرای عمومی و تجارب همه بخش‌ها می‌توان امیدوار بود که تغییرات در برجام تاثیری بر مسائل اقتصادی و بین‌المللی کشور نگذارد.
قدیر قیافه تصریح کرد: نکته دیگر این است که نگرانی در جامعه از ارز حاصل از صادرات وجود دارد و این موضوع موجب شده تا صادر‌کنندگان که تحت تاثیر قیمت ارز در داخل و خارج کشور هستند دچار نگرانی از حوادثی که در مورد برجام اتفاق می‌افتد، باشند.
کارشناس تجارت یادآور شد: در صورتی که دولت بتواند قیمت ارز را کنترل کرده و به بازار اسکناس‌های خارجی ثبات تزریق کند، می‌توان امیدوار بود که این نگرانی نیز به راحتی برطرف شود. قدیر قیافه اظهار کرد: از آنجا که اقتصاد ما مستقل از کشورهایی همچون امریکاست تاثیرات تصمیم‌گیری ترامپ بر مسائل داخلی ایران بسیار ضعیف بوده و این نظرات کارشناسی و سیاست‌گذاری‌های مسوولان داخلی کشور است که می‌تواند تاثیر مستقیم بر بازار و شرایط اقتصادی داخلی کشور بگذارد.
وی تصریح کرد: اگر وضعیت ارزی کشور در شرایط کنونی است به دلیل اقدامات نادرستی همچون تزریق ارز مصنوعی به بازار برای کنترل قیمت دلار بوده در نتیجه این موضوع موجب ایجاد تقاضای کاذب در بازار داخلی شده است.
عضو انجمن سنگ آهن ایران در پایان تاکید کرد: به نظر می‌رسد بهترین راهکار دولت، مردم و سیاست‌گذاران کشور برای کاهش تنش در چند هفته آینده، کنترل نرخ ارز و نظارت دقیق در بازار کشور باشد.
مساله ارز و تعلیق شرایط
طبیعتا اثر اولیه هر تصمیمی بر بازارهای پولی بسیار سریع‌تر از بازارهای کالایی خود را نشان می‌دهد. اثر اتفاقات سیاسی نیز مستقیما بر نرخ ارز اثر خود را نشان داد و با توجه به تنش‌هایی که تهدیدهای ترامپ ایجاد کرد، بازار ارز ایران که پتانسیل ایجاد بحران را داشت دچار مشکلات جدی‌تری شد. اما در این میان تصمیمات دولت مزید انتقال این مشکلات به بخش تجارت بود. احمد حاتمی‌یزد، کارشناس بازار پولی می‌گوید گرچه نرخ ارز توسط دولت یکسان‌سازی شده اما هنوز کسی نمی‌داند قرار است دولت چه اقداماتی برای حفظ این تصمیم خود انجام دهد و به همین واسطه همه چیز برای مصرف‌کنندگان ارز مبهم است و نرخ‌های متفرقه برای ارز نیز با اثرپذیری از این وضعیت و بدون هیچ منطق اقتصادی بالا و پایین می‌شوند.
احمد حاتمی‌یزد معتقد است: وقتی فعالان اقتصادی می‌توانند برای فعالیت‌های اقتصاد خود برنامه‌ریزی کنند که بدانند دلار 4200تومانی یک واقعیت مطلق است و عملیاتی می‌شود درحالی که هنوز اطلاعاتی از مبادلات ارزی بر مبنای نرخ‌های مصوب منتشر نشده و فرضا کسی نمی‌داند چه میزان ال‌سی با نرخ دولتی باز شده است.
حاتمی‌یزد می‌افزاید: از سوی دیگر تا 22 اردیبهشت و فرا رسیدن زمان اعلام موضع رییس‌جمهور امریکا در مورد برجام نیز نوعی از ابهام، یاس و بلاتکلیفی بر فضای اقتصادی کشور به ویژه در حوزه ارز حاکم است که فعالیت بسیاری از فعالان اقتصادی را به تعویق انداخته است.
او با اشاره به اینکه با وجود مصوبه دولت برای یکسان‌سازی نرخ ارز هنوز نرخ‌های متفرقه و بالایی برای ارزهای رایج وجود دارد، تصریح می‌کند: تصمیم‌گیری برای کار روی این نرخ‌ها تقریبا غیرممکن است؛ چراکه نه بازار کشش دارد و نه اقتصادی می‌تواند با این نرخ‌ها بچرخد هر چند احتمالا با استقبال برخی از صادراتچی‌ها مواجه می‌شود. کارشناس ارشد مسائل بانکی و ارزی با اعتقاد به اینکه احتمالا پس از اعلام موضع ترامپ، وضع موجود ادامه می‌یابد، اظهار می‌کند: برجام معاهده‌یی بین دو نفر نیست که به راحتی و با یک بله یا خیر تمام شود بلکه قراردادی پیچیده بین 6 قدرت جهانی و ایران است و اگر یک کشور از آن خارج شود، دیگر کشورها باید برای نحوه تداوم آن تصمیم بگیرند و عادی شدن وضعیت اقتصاد سیاسی ایران به این مساله بستگی دارد که این تصمیم‌گیری چقدر به طول بینجامد.
دولت نیازمند کنترل جو روانی
همچنین حسین محمودی‌اصل، کارشناس اقتصادی می‌گوید تنش‌های کنونی موجود در جامعه به بحث‌های روانی مربوط است و زمانی بحث‌های روانی تشدید می‌شود که مردم سوابق ذهنی گذشته را در خود مرور می‌کنند و در نتیجه به دلیل عدم ثبات در برخی برهه‌های تاریخی، تشنج و نگرانی در جامعه تشدید می‌شود.
وی اضافه کرد: در گذشته نیز مشکلات در حوزه ارز وجود داشت اما همیشه دولت توانسته با منابع ارزی خود همه فعالیت‌های اقتصادی را پوشش دهد و به نظر می‌رسد نباید در این حوزه نگرانی برای مردم وجود داشته باشد.
محمودی‌اصل تصریح کرد: اما اکنون با پیش آمدن بحث برجام همه رسانه‌های خارجی متحد شدند که جنگ روانی علیه دولت و ملت ایران به راه بیندازند و افکار مردم را متشنج کنند.این کارشناس اقتصادی یادآور شد: اکنون زمان آن رسیده که همه مردم و مسوولان دست در دست هم دهند و تلاش کنند تا جایی که ممکن است جو جامعه را به آرامش نزدیک کنند.
وی تاکید کرد: معمولا افرادی که جزو ذی‌نفعان به حساب می‌آیند یا دارای کالا و ارز دپو شده، هستند اقدام به التهاب دانسته بازار ارز می‌کنند تا از این راه سود بیشتری را عاید خود کنند.
محمودی‌اصل ادامه داد: ملتهب کردن بازار در نتیجه تبلیغات منفی یا حتی از طریق دهان به دهان شدن در فضای مجازی اتفاق می‌افتد و همین موضوع به شایعات دامن زده و اوضاع را بدتر می‌کند.
کارشناس اقتصادی تاکید کرد: ما در سال 91 تجربه شروع تحریم‌های بسیار سختی را داشتیم و علاوه بر آن چندین قطعنامه مختلف علیه کشورمان در سازمان ملل متحد مطرح شد و جو روانی اروپا و بیشتر کشورهای جهان علیه ایران بود.
وی اضافه کرد: اما اکنون شرایط اصلا قابل مقایسه با آن سال نیست و هیچ قطعنامه‌یی در سازمان ملل متحد علیه ایران تصویب نشده و اروپا نیز نشان داده که در موضوع تحریم‌های جدید علیه ایران با امریکا همسو نبوده و در صورتی که برجام به هم بخورد احتمالا کشورهای اروپایی به بسیاری از تعهدات خود در قبال ایران عمل خواهند کرد.
کارشناس اقتصادی تصریح کرد: در صورتی که برجام پاره شود این امریکاست که در جهان منزوی شده و افکار عمومی جهانی را علیه خود تحریک کرده است زیرا ایران نشان داد که به مفاد برجام پایبند بوده و به هیچ‌وجه تمایلی به بر هم زدن این توافقنامه ندارد. وی ابراز کرد: متاسفانه برخی افراد در داخل کشور با ایجاد شرایط روانی، جو جامعه را منفی می‌کنند و برخی شبکه‌های خارجی به این موضوع دامن می‌زنند تا بتوانند بازار داخلی را ملتهب کنند. کارشناس اقتصادی تصریح کرد: اکنون سودجویان در تلاشند تا قیمت‌گذاری ارز را در بازارهای زیرزمینی انجام داده و با این اقدام به تغییر قیمت‌ها دامن بزنند.
محمودی‌اصل تصریح کرد: خوشبختانه به نظر می‌رسد، دولت توانایی کامل و 100درصدی مدیریت بازار و تثبیت قیمت ارز در شرایط کنونی را دارد و تقاضای مازاد بازار هم عدد سنگینی نیست که بتواند بازار را دچار مشکل کند.
وی بیان کرد: عده‌یی در تلاشند تا دلارها را دپو کرده و قیمت بازار را تحت تاثیر قرار دهند تا بتوانند قیمت ارز را بالا ببرند.
کارشناس اقتصادی ادامه داد: با توجه به سابقه عملکرد اقتصادی کشور، ما 97میلیارد دلار درآمد ارزی از حوزه نفت، میعانات و کالاهای دیگر داریم و کل نیاز کشور 54 میلیارد دلار برای واردات است و 12.5میلیارد دلار در قاچاق هزینه می‌شود بنابراین کمبود ارزی برای تامین سایر امور کشور که حدود 20میلیارد دلار است، نداریم و اگر مواردی همچون ارز مسافرتی یا ارز مورد نیاز بیماران به وجود آید دولت می‌تواند همه موارد را به راحتی پوشش دهد.
محمودی‌اصل تاکید کرد: در صورتی که امریکا از برجام خارج شود، فروش نفت برای ما سخت‌تر شده و میزان صادراتمان پایین‌تر خواهد آمد اما کنار گذاشتن برجام توسط امریکا موجب بالا رفتن قیمت نفت در جهان شده و همین موضوع سبب می‌شود تا بتوانیم کمبود صادرات را جبران کنیم.
