سینا تقی‌زاده
مشاور کمیسیون زنان خانه صنعت، معدن و تجارت ایران
بر اساس تحلیل بانک جهانی، مجله اکونومیست و بسیاری از تحلیلگران این حوزه، دنیا در حال گذراندن بهترین روزهای اقتصادی است؛ چراکه با توجه به افزایش تولید ناخالص داخلی کشورها و پیش‌بینی رشد اقتصادی حدود ۱/3درصدی دنیا در سال 2018 تجارت بین‌المللی در دوران اوج خود به سر می‌برد. اما متاسفانه سهم ایران از این تجارت تنها 24/0 است که این میزان سهم بسیار ناچیزی از تجارت جهانی است.
با توجه به جمعیت جوان کشور و تعداد بالای تحصیل کرده، متاسفانه با کمبود تولید ناخالص داخلی مواجه هستیم. این مشکل در ایران دلایل مختلفی دارد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به عدم صرفه تولید داخلی نسبت به واردات محصولات مشابه توسط رقبای تجاری و ضعف در تکنولوژی اشاره کرد. با توجه به تمام این مشکلات واحدهای تولیدی بی‌شماری در ایران وجود دارند که هم از بعد تکنولوژی و هم از لحاظ صرفه تولید نسبت محصولات مشابه از ضریب بالایی برخوردار هستند اما آنها نیز برای ورود به بازارهای جهانی با چالش‌های بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند. اما مشکل کجاست؟ اگر در روند سیستم شرکت‌های ایرانی دقیق‌تر شویم، متوجه خواهیم شد که با وجود بسیاری از کشورهای دنیا از جمله کشورهای پیشرفته که از سال ۱۹۸۰ شروع به تشکیل واحد بازاریابی در شرکت‌های تجاری و تولیدی خود کردند، بسیاری از شرکت‌های تولیدی و تجاری ایران یا واحد بازاریابی ندارند یا بسیار سنتی عمل می‌کنند.
شرکت‌های ایرانی بسیار کمی دارای واحد بازاریابی بین‌الملل هستند؛ این در حالی است که به فکر بالا بردن کیفیت برای صادرات محصولات خود به کشورهای همجوار یا آسیایی و اروپایی هستند، اما به نظر می‌رسد، راه نجات اقتصاد کشور در سال آینده فقط صادرات باشد تا تراز تجاری ایران مثبت و افزایش یابد.
جالب است، بدانیم ایران رتبه 28 در تجارت جهانی را از آن خود کرده، هر چند از لحاظ تولید ناخالص ملی هجدمین کشور دنیاست یعنی 10 رتبه اختلاف !
حال در پاسخ به این پرسش که چرا کالاهای ما در بازارهای جهانی با وجود کیفیت و تنوع بالا به فروش نمی‌رسد؟ باید گفت که متاسفانه نظر به ضعف در بخش بازاریابی چه داخلی و چه خارجی ایران با مشکل فروش محصولات مواجه است. در بخش B2B (فروش یک شرکت به شرکت دیگر) مشکل جدی وجود ندارد؛ مانند نفت، گاز و فلزات اما در بخش B2C که شرکت‌ها برای مصرف‌کننده نهایی کالا به فروش می‌رسانند به دلیل عدم شناخت فرد از محصول شرکت تولید‌کننده و در پی آن عدم اطمینان از کالا با مشکل فروش مواجه می‌شویم.
با این حال اینکه راه‌حل چیست؟ باید عنوان کرد که امروزه دوره‌های زیادی از طریق موسسات و دانشگاه‌ها در رشته‌های مختلف از جمله بازاریابی تدریس می‌شود، که بسیاری از آنها کارآمد و بسیاری دیگر قابل بهره‌برداری نیستند. اما روش‌های دیگری نیز وجود دارد که در هیچ دانشگاه یا موسسه‌یی تدریس نمی‌شود و فقط افراد متخصص از طرق مختلف مانند مشاهده بازار، تحقیق بازار یا مقالات به روز دنیا قادر به طراحی و اجرای آن هستند.
در بین تمام روش‌های بازاریابی، بازاریابی دیجیتالی به دلیل مدرن بودن، سریع بودن و هزینه کمتر سرآمد این روش‌هاست و مهم‌تر از آن در حوزه بازاریابی بین‌الملل، برترین و تقریبا تنها راه ورود به بازار B2C بازاریابی دیجیتالی است. شاید نقدهایی وارد شود که انواع دیگری از بازاریابی مانند تبلیغات محیطی یا تلویزیونی نیز از اهمیت بالایی برخوردار هستند، اما با توجه به اهمیت بالای خروج ارز از کشور صرفه اقتصادی برای این روش‌ها وجود نداشته و نهایتا بهترین روش، همان بازاریابی دیجیتالی که انواع مختلفی مانند: بازاریابی شبکه‌های اجتماعی، اتوماسیون‌ها، فروشگاه‌های آنلاین و... هستند. با ورود به بازارهای دیگر از روش مذکور بسیاری از شرکت‌های ایران اعم از حوزه‌های گردشگری صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی نرم‌افزارهای کامپیوتری و موبایل می‌توانند بازار خوبی را در کشورهای همسایه و حتی اروپا و آسیا دور از آن خود کنند و هزینه بسیار اندکی نیز بابت تبلیغات خود پرداخت کنند. اینکه بسیاری از صاحبان کسب و کار با روش‌های سنتی به بازاریابی پرداخته و دایما از شرایط کنونی ناراضی هستند و تقصیر را بر گردن شرایط موجود می‌اندازند باید روشن باشند که در همین شرایط است که بسیاری از استارت‌آپ‌ها و کسب و کارها با رشد بسیار زیاد و عجیبی همراه هستند و آن دلیلی ندارد جز استفاده از روش‌های نوین بازاریابی. تمام صاحبان کسب و کارهای کشور عزیزمان می‌توانند با آموزش بخش بازاریابی یا تشکیل این واحدها در کارخانه‌ها یا شرکت‌های خود و استخدام افراد با تجربه، اقدام به صادرات محصولات خود کرده و موجب ارز آوری شده و سود بسیاری برند. به اعتقاد من تمام محصولات ایران در دنیا مشتری خود دارد اما لازمه آن شناخت و انتخاب درست بازار هدف و همچنین مهم‌تر از آن بهره‌مندی از روش‌های نوین و موثر بازاریابی است.
