پنج شرکت اپل، مایکروسافت، آمازون، فیس‌بوک و گوگل به تنهایی دارای وزن ۲۲/۵ درصدی در شاخص S&P500 هستند. این در حالی است که شرکت‌های دیجیتال دیگری نیز در این شاخص حضور دارند. رشد شرکت‌های دیجیتال در عرصه جهانی در حدی است که پیش‌بینی شده در کمتر از سه سال آتی، بیش از نیمی از تولید ناخالص دنیا، حاصل از اقتصاد دیجیتال خواهد بود. به گفته حمید اسکندری کارشناس بازار سرمایه اما متاسفانه در حال حاضر هیچ‌یک از ده شرکت بزرگ بورس اوراق بهادار تهران مربوط به حوزه دیجیتال نیست. این امر نشان از وجود فرصت رشد و حضور فعال این شرکت‌ها در بازار سرمایه دارد.
اقتصاددانان بر این باورند که در عصر کشاورزی، داشتن زمین و سرباز مبنای قدرت بود. پس از پایان این دوره، عصر صنعتی آغاز شد. در این عصر با رشد فناوری و تجمیع سرمایه، شرکت‌های بزرگ صنعتی ظاهر شدند. در این دوره کشورهایی که دارای صنایع بزرگ نفتی، خودرو، فولاد و امثال آن بودند، توانستند در اقتصاد دنیا جایگاه بالایی را از آن خود کنند و صاحب قدرت شوند. با توسعه فناوری‌های نوین به ویژه فناوری‌های دیجیتال، کسب‌وکارها از شکل سنتی خود فاصله گرفتند و نوع جدیدی از آنها شکل گرفت. به عبارت دیگر با توسعه فناوری‌های دیجیتال، دوران اقتصاد صنعتی به پایان رسید و عصر پساصنعتی یا عصر دیجیتال آغاز شد. در این دوره شرکت‌های دیجیتال متعددی در حوزه‌های مختلف تاسیس شدند و همچنین بخشی از کسبوکارهای موجود نیز با تغییر شکل به دیجیتال تبدیل شدند. شرکت‌های دیجیتال توانستند رشد بالایی را ثبت کنند و سهم قابل‌توجهی از اقتصاد را به خود اختصاص دهند. در عصر دیجیتال دسترسی به اینترنت، دارای نقش کلیدی در توسعه کسبوکارهای دیجیتال است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۱ میلادی حدود ۵/۱ میلیارد گوشی هوشمند در دنیا به فروش رفته است. در این سال ضریب نفوذ اینترنت در دنیا حدود ۶۲ درصد بود. پیش‌بینی می‌شود فروش گوشی‌های هوشمند در سال‌های آتی نیز با رشد همراه باشد و در سال ۲۰۲۵ میلادی به ۶۴/۱ میلیارد عدد برسد. در این سال ضریب نفوذ اینترنت در دنیا نیز با رشد ۹ درصدی به ۷۱ درصد خواهد رسید. برای درک بهتر این موضوع، روند فروش گوشی هوشمند و ضریب نفوذ آن در دنیا در شکل زیر ترسیم شده است.
جهان در سیطره اقتصاد دیجیتال
به گفته اسکندری، کارشناس بازار سرمایه گسترش استفاده از گوشی‌های هوشمند منجر به افزایش ضریب نفوذ اینترنت نیز شده است. مطابق آمار در سال ۲۰۲۰ میلادی ۵۹ درصد از مردم دنیا با استفاده از این گوشی‌ها و ۲ درصد با استفاده از سایر تجهیزات به اینترنت متصل بودند. بنابراین در این سال، ضریب نفوذ اینترنت در دنیا ۶۱ درصد بود. پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۲۵ ضریب نفوذ اینترنت در دنیا به ۷۲ درصد برسد که ۷۱ درصد آن مربوط به اینترنت گوشی‌های هوشمند است. برای درک بهتر چگونگی رشد ضریب نفوذ اینترنت در دنیا، شکل زیر پیش‌بینی روش‌های اتصال به اینترنت در سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۳۰ را نشان داده است. همانطور که اشاره شد، در دهه گذشته شاهد رشد چشمگیر شرکت‌های دیجیتال بوده‌ایم. برای درک بهتر میزان رشد آنها، می‌توان به روند تغییر بزرگ‌ترین شرکت‌های دنیا اشاره کرد. در سال ۲۰۰۶ تنها یکی از ۵ شرکت بزرگ دنیا، دیجیتال بود، اما در سال ۲۰۲۱ از ۵ شرکت بزرگ، فقط یک شرکت غیردیجیتال (آرامکو عربستان) در این فهرست جای داشت. شکل زیر فهرست شرکت‌های بزرگ دنیا در مقاطع زمانی مختلف را نشان داده است. در این شکل، شرکت‌هایی که با رنگ آبی مشخص شده‌اند، شرکت‌های دیجیتال هستند. از سال ۲۰۱۷ حداقل چهار شرکت از ۵ شرکت بزرگ دنیا، شرکت‌های دیجیتال بوده‌اند. در سال ۲۰۲۱ میلادی، شرکت اپل بزرگ‌ترین شرکت دنیا بوده و مایکروسافت، آرامکو، آمازون و گوگل رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص دادند. این شرکت‌ها توانستند درآمدهای بسیار بالایی نیز کسب کنند.
. به عنوان نمونه، درآمد دلاری هر دقیقه فعالیت برخی از شرکت‌های دیجیتال در شکل زیر نشان داده شده است. شرکت آمازون در سال ۲۰۲۱ در هر دقیقه ۸۳۷ هزار دلار درآمد داشته و توانسته در مجموع در این سال درآمدی حدود ۴۴۰ میلیارد دلار کسب کند. شرکت فیلمساز نت فیلیکس نیز در این سال درآمدی حدود ۲۹ میلیارد دلار داشته است. به علت درآمد بالای این شرکت‌ها، ارزش بازاری آنها نیز بسیار بزرگ است و عملکرد آنها دارای اثر زیادی بر بازارهای مالی است. به عنوان نمونه پنج شرکت اپل، مایکروسافت، آمازون، فیس‌بوک و گوگل به تنهایی دارای وزن ۵/۲۲ درصدی در شاخص S&P500 هستند. این در حالی است که شرکت‌های دیجیتال دیگری نیز در این شاخص حضور دارند. رشد شرکت‌های دیجیتال در عرصه جهانی در حدی است که پیش‌بینی شده در کمتر از سه سال آتی، بیش از نیمی از تولید ناخالص دنیا، حاصل اقتصاد دیجیتال خواهد بود.
پتانسیل‌های ایران برای رشد شرکت‌ها
اسکندری عنوان می‌کند در ایران نیز بر اساس آخرین آمار منتشره وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در پایان سال ۱۴۰۰ ضریب نفوذ تلفن همراه به ۱۶۶ درصد و ضریب نفوذ اینترنت پرسرعت به ۱۱۴ درصد رسیده است. او بر این باور است که این امر نشان‌دهنده دسترسی مناسب عموم مردم کشور به اینترنت پرسرعت است. از سوی دیگر شاهد حضور موفق کسبوکارهای دیجیتال در ایران در حوزه‌های مختلف از جمله خرده‌فروشی آنلاین، تولید و انتشار محتوا، درخواست خودرو، اعطای وام اینترنتی، خرید آنلاین بلیت سفرهای هوایی و زمینی، مسیریاب‌های آنلاین، صدور انواع بیمه‌‌نامه آنلاین، فروش کالا، تهیه دارو، خدمات پزشکی آنلاین، بازی‌های اینترنتی و غیره هستیم. با وجود تلاش موفقیت‌آمیز بخش خصوصی در توسعه اقتصاد دیجیتال کشور، هنوز شرکت‌های دیجیتال در بازار سرمایه حضوری پررنگ ندارند. به گفته این کارشناس بازار سرمایه بازار سرمایه ایران می‌تواند با تامین مالی به رشد و توسعه کسبوکارهای دیجیتال کمک بسزایی کند. در این راستا شرکت بورس اوراق بهادار تهران با همراهی سازمان بورس و اوراق بهادار تلاش دارند تا زمینه حضور این شرکت‌ها در بازار را تسهیل کنند. از جمله مشکلات اصلی حضور این شرکت‌ها در بازار، وجود موانع قانونی است که سازمان بورس نیز با همکاری بورس تهران در حال تدوین مقررات جدید برای پذیرش شرکت‌های دیجیتال در بازار هستند. امید است با ورود این شرکت‌ها به بازار، شاهد رشد همزمان کسبوکارهای دیجیتال، افزایش تنوع فرصت‌های سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصاد دیجیتال کشور باشیم.
