رقیه ندایی|
در حالی که قرار بود روز چهارشبنه دور تازه‌ای از عرضه خودرو در بورس کالا انجام و طی آن دو خودروی دیگنیتی و فیدلیتی گروه بهمن به متقاضیان فروخته شود، بورس کالا طی اطلاعیه‌ای خبر از تعلیق عرضه بورسی خودرو و ایجاد ابهامات قانونی از سوی وزارت صمت داد.
پیش از این نیز در آستانه نخستین مرحله از عرضه بورسی خودرو، مدیرکل نظارت بر کالاهای فلزی و معدنی سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در نامه‌ای به مدیرعامل بورسکالا خواستار توقف این روند شده بود؛ درخواستی که البته از سوی بورس کالا نادیده گرفته شد و بدین‌ترتیب خودروی کارا به عنوان نخستین خودروی بورسی در فاصله قیمتی ملموس با نرخ بازار آزاد، به مشتریان فروخته شد؛ روندی که نشان داد بازار شفاف بورس کالا تا چه میزان می‌تواند در تنظیم بازار خودرو و کوتاه کردن دست دلالان موفق عمل کند.
حالا اما به نظر می‌رسد مافیای خودرو دوباره دست به کار شده و با نفوذ در وزارت صمت توانسته است حرف خود را به کرسی بنشاند تا بدین‌ترتیب عرضه خودرو در بورس کالا تا بررسی و تصمیم‌گیری نهایی در شورای عالی بورس، تعلیق شود.
گفتنی است قرار بود دو خودروی دیگنیتی و فیدلیتی با قیمت پایه حدود ۸۰۰ میلیون تومانی در بورس کالا عرضه شوند که دست کم ۴۰۰ میلیون تومان با نرخ دلالان در بازار آزاد فاصله داشته است! اقدام وزارت صمت در حالی رخ داده که طی روزهای گذشته، حاشیه‌های زیادی نیز درباره روند قرعه‌کشی خودرو ایجاد شده است.
آمارها نشان می‌دهد که ۷۵۰۰ نفر برای خرید خودرو در بورس درخواست داده بودند، از این تعداد ۱۳۰۰ نفر ثبت نام کرده بودند یعنی نفری حدودا ۳۰۰ میلیون تومان پرداخت کرده بودند. ۴۰۰ میلیارد تومان پول مردم برای خرید خودرو حبس شد، در مملکتی که ۵۰ درصد تورم رسمی و ۱۵۰ درصد تورم واقعی دارد!
عرضه دو خودروی پرطرفدار در بورس کالا که قرار بود روز گذشته انجام شود، با نامه‌ای از سوی وزارت صمت تعلیق و به رفع ابهام در شورای عالی بورس موکول شد. روز سه‌شنبه هفته اخیر مدیر بازرسی و امور اعضای بورس کالای ایران در نامه‌ای به شرکت‌های کارگزاری اعلام کرد که با وجود آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای انجام معاملات خودرو در بورس کالا با توجه به نامه معاونت صنایع حمل و نقل وزارت صمت مبنی بر مصوبات شصت و سومین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، عرضه خودرو در بورس کالا تعلیق می‌شود.
در متن نامه محمد نوروزپور مدیر بازرسی و امور اعضای بورس کالای ایران آمده است: «با توجه به نامه روز سه‌شنبه هفدهم خردادماه معاونت صنایع حملونقل وزارت صمت که پایان وقت اداری به بورس کالا ارسال شد، مبنی بر مصوبات شصت و سومین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی و با توجه به ابهامات حقوقی درخصوص امکان تسری مصوبه مذکور به عرضه خودرو در بورس کالا، موضوع جهت اتخاذ تصمیم به شورای عالی بورس و اوراق بهادار ارجاع شد.»
در ادامه این نامه ضمن عذرخواهی از تمامی ذی‌نفعان آمده است: علی‌رغم آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم جهت انجام معاملات خودرو در بورس کالا، شبکه کارگزاری و تولیدکنندگان خودرو تا زمان ابهام توسط شورای عالی بورس، عرضه در بورس کالا تعلیق می‌شود. گفتنی است قرار بود روز گذشته دو خودروی دیگنیتی و فیدلیتی با فاصله قیمتی ۴۰۰ میلیونی از بازار آزاد کشف قیمت و عرضه شوند؛ این فاصله قیمتی خود گویای چرایی توقف این عرضه‌ها در بورس کالاست!
البته نباید فراموش کرد که بورس کالا یکی از شفاف‌ترین بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری است. برای نمونه عرضه سیمان در بورس کالا تمامی حواشی قیمتی و رانت این محصول را کاهش داد و توانست سیمان را به تعادل قیمتی برساند. درحال حاضر قرار است برق و گاز بسیاری از صنایع قطع شود و به احتمال قوی تمامی محصولات این صنایع در بازار آزاد و بورس گران شود اما بورس کالا جلوی رانت را می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد این گرانی‌ها به زیان خریداران تمام شود.
مخالفت با شفاف‌سازی بازار خودرو
به گفته جواد فلاحیان، کارشناس بازار سرمایه این تعلیق به معنای مخالفت با شفافیت در بازار خودرو، افزایش رانت و افزایش سود دلالان است. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است با تعلیق عرضه خودرو در بورس کالا، این محصول با قیمت واقعی به دست مردم نخواهد رسید. از سوی دیگر سود نجومی عاید دلالان می‌شود و در واقع می‌توان گفت این عدم عرضه یک سیگنال برای دلالان و صاحبان نمایشگاه‌های معاملات خودرو دانست.
فلاحیان با مثالی وضعیت عرضه خودرو در بورس کالا را توضیح می‌دهد: در زمان عرضه سیمان در بورس کالا دلال‌ها مخالفت کردند و به نوعی جلوی این عرضه را گرفتند. اما اکنون معاملات سیمان قیمت شفاف و مشخصی دارد و به نوعی با قیمت واقعی معامله می‌شود.
نکته مهم اینجاست که این دو خودرویی که قرار بود امروز عرضه شود. مشمول قیمت‌گذاری سازمان حمایت از مصرف‌کننده نیستند و این خودروها به صورت مستقیم به فروش می‌رسند. با این تعلیق به نوعی جلوی عرضه تمامی خودروها گرفته شد تا ریشه را از دم قطع کنند که مبادا یک روزی ماشین‌های قیمت‌گذاری مشخص وارد بورس کالا شوند.
سود مافیای خودرو به خطر افتاد
در سال‌های اخیر مافیای خودرو توانست کنار دست تصمیم‌گیران، تولیدکنندگان، وارد‌کنندگان و عرضه‌کنندگان خودرو قرار بگیرد و بر همین اساس از مسیر کارخانه تا بازار سود هنگفتی به جیب بزنند. این روند زیان بالایی به گروه‌های خودروسازی و خریداران تحمیل کرد.
یعنی گاهی گروه‌های خودروسازی چند 10 میلیونی روی یک خودرو داشتند و خریداران نیز به همین ترتیب زیان کردند.
عرضه خودرو در بورس کالا، می‌توانست اولین قدم در مسیر رویای حذف قیمت‌گذاری دستوری در بازار خودرو باشد اما وزارت صمت در همان ابتدا، مانع بزرگی را در این مسیر قرار داد.
تصدی‌گری وزارت صمت در بازار خودرو در سال‌های اخیر، جز عقب ماندگی صنعت خودرو، زیان‌های نجومی خودروسازان و نارضایتی شدید مردم از خودروها نداشته است. حالا هم با وجود موفقیت بورس کالا در عرضه خودرو‌های کارا که در اردیبهشت ماه امسال اتفاق افتاد، وزارت صمت باز هم حاضر نیست کمی از موضع خود درباره تصدی‌گری در بازار خودرو عقب‌نشینی کند.
توجه به این نکته نیز مهم است که منوچهر منطقی، معاونت صنایع حمل و نقل وزارت صمت در نامه‌ای به بورس کالا و با استناد به مصوبه شصت و سومین نشست شورای هماهنگی اقتصادی، عرضه خودرو در بورس کالا را متوقف اعلام کرد وی در زمان دولت محمود احمدی‌نژاد مدیرعامل ایران خودرو بود در حال حاضر یکی از معاونان سید رضا فاطمی امین، وزیر صمت دولت سیزدهم است.
سامانه‌ای جدید برای قرعه کشی!
برخی اخبار رسیده که می‌تواندتا حدودی بتواند علت توقف معاملات خودرو در بورس کالا را توجیه کند. شنیده‌ها حاکی از آن است که وزارت صمت قصد دارد سامانه جدیدی برای قرعه کشی و تخصیص خودرو راه‌اندازی کند.
با این حساب، ممنوعیت معاملات در بورس کالا، می‌تواند مقدمه‌ای برای آغاز فعالیت این سامانه باشد. از عجایب توقف عرضه خودرو در بورس می‌توان به این نکته اشاره کرد که این اقدام به استناد مصوبه‌ای بوده که هشت ماه پیش به تصویب رسیده است. آن هم پس از اینکه یک مرحله عرضه خودرو در بورس با موفقیت انجام شده است!
به نظر می‌رسد این تصمیمات ناگهانی و شبانه، به یک روال عادی در مدیریت وزارت صمت تبدیل شده و مختص به بحث خودرو هم نیست. همانطور که سیف‌الله امیری، مدیرکل دفتر صنایع معدنی وزارت صمت، به تازگی اعلام کرده بود که هر لحظه ممکن است برای محصولات معدنی عوارض جدید اعلام شود.
بعید است که مسوولان وزارت صمت به این موضوع آگاه نباشند که این تصمیمات ناگهانی، آسیبی جدی به سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران وارد می‌کند و یک فعال اقتصادی در ایران، همیشه در معرض خطرت احتمالی این تصمیمات است. با این وجود، نه تنها اقدامی در جهت بهبود این اوضاع انجام نمی‌شود، بلکه شمار آنها روز به روز افزایش یافته و مدیران وزارت صراحتا این موضوع را تایید می‌کنند.
از سوی دیگر به محض اعلام این خبر و جدی شدن عرضه خودرو در بورس کالا حسن‌الله‌یاری مدیرکل نظارت بر کالاهای فلزی و معدنی سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در نامه‌ای به حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالا، درخواست کرد این عرضه‌ها متوقف شوند.
او با اشاره به چهاردهمین جلسه ستاد تنظیم بازار کشور در خصوص کالاهای مشمول قیمت‌گذاری و قیمت‌گذاری خودرو توسط ستاد تنظیم بازار، خواستار آن شده بود که در راستای هماهنگی با وزارت صمت و اقدامات نظارتی، از عرضه خودرو در بورس کالا جلوگیری شود و هرگونه اقدامی در این خصوص صرفا با هماهنگی و استعلام از دفتر صنایع خودروی معاونت صنایع حملونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت گیرد؛ درخواستی که البته از سوی بورس کالا بدون پاسخ ماند و بورس کالا توانست نخستین مرحله از عرضه‌های خود را به ثمر بنشاند. بر این اساس تالار خودرو بورس کالای ایران روز چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت‌ماه میزبان دادوستد ۱۰۳ دستگاه خودرو کارا بود.
در این معاملات کارا تک‌کابین با قیمت ۲۹۱ میلیون و ۲۵۷ هزار و ۷۷۲ تومان و کارا دوکابین نیز با قیمت ۳۰۱ میلیون و ۵۹۶ هزار و ۳۰۴ تومان به فروش رسید. فاصله قیمتی مشهود میان عرضه و فروش کارا در بورس کالا و بازار آزاد موجب کاهش قیمت کارا در بازار شد؛ روندی که نشان داد بورس کالا تا چه میزان می‌تواند در تنظیم بازار خودرو موثر عمل کند. موفقیتی که البته از سوی مافیای خودرو تهدیدی بزرگ به شمار می‌رفت و نتیجه تلاش‌های آنان اکنون در تعلیق عرضه بورسی خودرو نمایان شده است.
با وجود این حواشی باید گفت عرضه خودرو در بورس کالا به زیان مافیا تمام می‌شود. از سوی دیگر اخبار رسیده خبر از می‌گوید که وزارت صمت در پی راه‌اندازی سامانه جدیدی است یعنی گردش مردم به دور خود! سوال اصلی که وزارت صمت اینجاست که چرا اجازه عرضه خودرو در بورس کالا داده نشد؟ چرا نامه محرنامه برای جلوگیری از این عرضه زده شد و چرا وضعیت مردم برای وزارت صمت اهمیتی ندارد؟
عرضه خودرو در انتظار تایید
پس لغو عرضه و در روزهای که بورس تعطیل بود سید جواد جهرمی، معاون عملیات و نظارت بر بازاربورس کالای ایران در گفت‌وگو با برنامه پیگیری شبکه خبر، ضمن عذرخواهی از مردم و کسانی که در فرآیند عرضه دو خودرو در بورس کالا شرکت کرده بودند، در تشریح دلایل توقف این فرآیند از سوی وزارت صمت گفت: نامه‌هایی که از سمت وزارت صمت برای بورس کالا ارسال شده بود وجاهت قانونی لازم را نداشت.
وی افزود: ما طبق دستورالعمل‌های بازار سرمایه ماده 36 قانون احکام دایمی و ماده 18 توسعه ابزارها، کالا‌ها را در بورس کالا پذیرش کردیم و همانطور که در نامه‌ای که وزارت صمت اعلام کرده درباره کالای مشمول قیمت‌گذاری تاکنون مصوبه‌ای درخصوص اینکه کالاهای خودرو‌های کم پرتیراژ مشمول قیمت‌گذاری هستند ارایه نشده بود.
اگر این موارد از سوی وزارت صمت به عرضه‌کننده قبلا اعلام می‌شد که خودرو‌های مشمول قیمت‌گذاری کدام هستند قاعدتا در همان ابتدای پذیرش می‌توانستیم جلوی عرضه را بگیریم.
معاون عملیات و نظارت بورس کالا با اشاره به عرضه خودروی شاهین که پذیرش شد گفت: این موضوع به خودروسازی سایپا اعلام نشد و سایر خودروسازان هم در مورد خودرو‌هایی که مشمول قیمت‌گذاری هستند مصوبه‌ای به ما اعلام نکردند.
جهرمی با اشاره به نامه روز سه شنبه وزارت صمت که به استناد مصوبه سران قوا به بورس کالا ارسال کرد گفت: جایگاه قانونی مصوبات سران قوا از مقررات و مصوبات قبلی وزارت که ابلاغ کرده بود بالاتر بود، چون طبق نامه‌های قبلی قوانین حاکم بر بورس کالا طبق قانون مقررات مصوب مجلس است و ما نمی‌توانستیم اجرا کنیم.
اما موردی که روز سه شنبه به ما اعلام شد و مصوبه شورای هماهنگی سران قوا بود و طبق آن اقدامات حقوقی پیش آمد و ما باید براساس آن مصوبه عمل می‌کردیم و برای رفع ابهام باید شورای عالی بورس تصمیم‌گیری می‌کرد.
این مسوول با تاکید بر اینکه این مصوبه از آبان ماه سال گذشته تاکنون ابلاغ نشده است گفت: نه وزارت اقتصاد و نه سایر دستگاه‌های متولی در این زمینه اقداماتی انجام ندادند. حتی بورس کالا از وزارت صمت شفاهی هم پیگیری کرد و خواستیم مصوبات قانونی که اعلام می‌کنند را ارسال کنند.
وی تاکید کرد: اگر که مصوبه‌ای که از آبان ماه دست دوستان وزارت صنعت بوده و به دستگاه‌های متولی ابلاغ و حدود اختیارات مشخص می‌شد، قاعدتا این مشکلات پیش نمی‌آمد. نکته مهمی که الان وجود دارد این است که باتوجه به شورا‌های متعددی که در کشور شکل می‌گیرد و در حوزه‌هایی تصمیم‌گیری می‌کنند که بعضی حدود و اختیارات این تصمیم‌گیری مشخص نیست، لذا ستاد اقتصادی دولت و سایر دستگاه‌ها که متولی هستند باید در این مورد رسیدگی کنند.
معاون عملیات و نظارت بورس کالا درباره واریز پول خریداران هم گفت: تمام پول‌ها در حساب خود افراد مسدود می‌شود و در معاملات بورس کالا این طور نیست که پول به حساب بورس یا خودروساز یا جای دیگری واریز شود، زیرا در ابتدای معاملات حساب وکالتی که افراد دارند به نام خودشان است و پول در حساب خودشان است. همان دیروز که معاملات انجام نشد، پول آزاد است و می‌توانند از حسابشان برداشت کنند، زیرا شفافیت در بورس کالا به گونه‌ای است که همه فرآیند‌ها هم خریدار می‌داند که چه طور عمل کند و هم عرضه‌کننده و اگر دیروز معاملات انجام می‌شد و موفق به خرید می‌شدند پول به حساب خودرو ساز واریز می‌شد.
جهرمی در پایان درباره تداوم عرضه خودرو در بورس کالا هم گفت: در صورتی که شورای عالی بورس به عنوان نهاد مقررات گذار بازار سرمایه بررسی را انجام بدهند و به این نتیجه برسند که بورس کالا می‌تواند عرضه خودرو را برگزار کند قطعا شاهد عرضه خواهیم بود.
اعتراض فعالان فضای مجازی
یک کاربر فضای مجازی نوشت: «یه کالای که در بورس عرضه میشه بر اساس تقاضا و عرضه قیمت‌گذاری می‌شود. بهمن از اول هم خودروهاشو هفتصد هشتصد قیمت داد در حالی که می‌تونست بالای یک میلیارد قیمت بزنه گفت منصفانه»
پیام الیاس‌کردی نیز نوشت: «در شبی که شهر خوابیده بود، مافیا به صنعت خودرو شلیک کرد و موفق شد عرضه خودرو رو تو بورس کالا تعلیق کنه!»
جواد فلاحیان نیز نوشت: «منوچهر منطقی مدیرعامل ایران‌خودرو در زمان احمدی‌نژاد و معاون وزیر صمت دولت رییسی عرضه خودرو در بورس کالا را لغو کرد. شما پیدا کنید پرتقال فروش را»
کابران دیگری نیز نوشتند: «عرضه خودروی فیلدیتی و دیگنیتی که قرار بود در بورس کالا انجام شود؛ لغو شد! چه مافیایی است در این صنعت خودرو که ابر و باد و مه و خورشید و فلک آماده انجام این کار بودند اما کل داستان رفت رو هوا. از خدا بی‌خبرها! مردم ۳۰ درصد پیش‌پرداخت داده بودند!!»
«تعلیق عرضه خودرو در بورس کالا، نشون میده برندگان واقعی لاتاری خودرو چه کسانی هستند و رانت قیمت‌گذاری دستوری، نصیب چه کسانی میشه! شفافیت، هرگز به نفع مافیا نبوده...»
«جلوی عرضه فیدیلیتی و دیگنیتی تو بورس کالا گرفته شد، از دوستان وزارت صمت چند تا سوال دارم. چرا از ورود خودرو به بورسکالا می‌ترسید؟ چون فرآیند فروش شفافه؟ چون سامانه فروش یکپارچه‌تون دیگه کار نمی‌کنه؟ مردم اینجا ملیجک شمان؟ خسته نباشید آقا منطقی»
«عمق فساد و قدرت مافیای خودرو با لغو عرضه خودرو در بورس کالا نمایان شد»
