بازار سرمایه در سال 1401 رشدهای امیدبخشی را تجربه کرده است. با این حال اما چند روزی است شاخص‌های کل و هم‌وزن در مسیر کاهشی قرار گرفته و اغلب سهم‌های رشدیافته وارد فاز نزولی شده‌اند. این در حالی است که بخش بزرگی از نمادهای بازار سهام هم‌اکنون از وضعیت مناسب بنیادین و افق سودآوری روشنی برخوردار هستند. در همین حال در آستانه فصل مجامع پیش‌بینی می‌شد که به دلیل انتظار سودسازی بیشتر شرکت‌های بازار، سمت فروشنده‌ها کم‌قدرت‌تر ظاهر شود، اما به نظر می‌رسد بازار هم‌اکنون در فضایی هیجانی سیر می‌کند. این در حالی است که کارشناسان بازار سرمایه تاکید می‌کنند متغیرهای مهم و اثرگذار بر بازار سرمایه سیگنال رشد ارسال می‌کنند و از همین رو پیش‌بینی می‌شود بازار به زودی به مدار صعودی بازگردد. حسین عبدی کارشناس بازار سرمایه عنوان کرده که روند رو به رشد بازار با وجود برخی افت‌ها دست‌کم تا پایان فصل مجامع تداوم خواهد یافت.
از سال ۹۹ تاکنون بازار سرمایه فراز‌و‌نشیب زیادی را پشت‌سر گذاشته است. بسیاری از سهامداران به ویژه تازه‌واردها طی این مسیر خسته و از قطار بورس پیاده شدند. با این حال اما به نظر می‌رسد فاز نزولی بازار در سال جدید پایان یافته و بورس به تدریج در مسیر صعودی قرار می‌گیرد. در این میان گفته می‌شود شرکت‌های صادرات‌محور به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی و برخی گروه‌های ریالی به دلیل تورم داخلی مورد توجه سرمایه‌گذاران خواهند بود و می‌توانند به مقصدی برای سرمایه‌های سرگردان بدل شوند. به دلیل تداوم جنگ میان روسیه و اوکراین همچنین پیش‌بینی می‌شود قیمت‌های جهانی کالاهای اساسی و انرژی همچنان افزایشی باشد و بر همین اساس افق سودآوری بلندمدتی برای برخی گروه‌های متاثر از این تحولات ترسیم می‌شود.
با این حال می‌توان متغیر مهم جنگ روسیه و اوکراین را به عنوان یک ریسک هم تلقی کرد، چراکه در صورت پایان یافتن جنگ احتمال کاهش قیمت‌ها در مدتی کوتاه وجود خواهد داشت که می‌تواند محاسبات سرمایه‌گذاران را بر هم بزند. در همین حال نوسانات نرخ ارز نیز به عنوان ابهام بزرگ دیگری برای شرکت‌های صادرات‌محور قلمداد می‌شود. بر همین اساس گفته می‌شود شرکت‌های صادرات‌محور بیشتر مورد توجه سرمایه‌گذاران میان‌مدت یا کوتاه‌مدت خواهند بود و این شرکت‌های ریالی هستند که می‌توانند با بهره‌گیری از اهرم تورم داخلی و افزایش نرخ فروش محصولات، نظر سرمایه‌گذاران را به سمت خود جلب کنند.
افزایش نرخ ارز در پایان سال ۹۶ و افزایش قیمت در سال‌های ۹۷ تا ۹۹، موجب ظهور ارز ترجیحی برای حمایت از اقشار کم‌توان جامعه شد تا با استفاده از این سیاست، بازار داخلی این کالاها کنترل و کاهش رفاه مردم جبران شود.
ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات دارو و کالاهای اساسی مانند گندم، جو، برنج، گوشت قرمز و سفید، روغن نباتی و تخم‌مرغ که مورد نیاز مردم است، اختصاص پیدا کرد تا این کالاها با هزینه کمتری به کشور وارد شود و در اختیار مردم قرار گیرد. با وجود مخالفت کارشناسان و اقتصاددانان، ارز ۴,۲۰۰ تومانی از مرداد ۹۷ برای واردات ۲۵ کالا در دستور کار دولت وقت قرار گرفت. با وجود حذف برخی از کالاها مانند گوشت از تخصیص این ارز، اما تصمیم به حذف کلی آن گرفته نشد تا هزینه زیادی به دولت تحمیل شود.
اما معایب این سیاست چیست؟ توزیع رانت، بازصادرات، صادرات پنهان، ایجاد خلل در صادرات برخی از صنایع، از بین بردن بهره‌وری، افزایش تقاضای کالاهای یارانه‌ای و خلق پایه پولی از دیگر معایب این سیاست است. تخصیص ارز ۴۲۰۰ موجب شد تا تعداد واردکنندگان بعد از تصمیم بر اجرای این سیاست، افزایش چشمگیری پیدا کند و باعث افزایش تقاضای این افراد در خصوص اخذ ارز ترجیحی برای واردات شود. علت این افزایش تقاضا نیز مشخص بود و دلیلی جز رانت نداشت؛ به این صورت که تولیدکنندگان، مواد اولیه خود را با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌کردند و کالای تولید شده را به نرخ بازار آزاد به فروش می‌رساندند.
تفاوت قیمت ارز دولتی و بازار آزاد موجب شد تا کالاهای تولید داخل مزیت صادراتی پیدا کنند. به عنوان مثال می‌توان اشباع بودن بازارهای افغانستان از برندهای روغن ایرانی مطرح کرد اما به دلیل سود زیادی که صادرات این کالاها به کشورهای همسایه داشت، حذف و جلوگیری کامل از قاچاق این کالاها تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسید.
نکته منفی دیگر تخصیص ارز ترجیحی آن است که برخی از صنایع به واسطه بازاریابی موفق شدند که مشتریان زیادی در کشورهای همسایه جذب کنند اما با توجه به اینکه صادرات کالاهایی که ارز ترجیحی دریافت کردند، ممنوع اعلام شد. بازار این گروه از تولیدکنندگان و صادرکنندگان را بین برد. برای نمونه این کالاها می‌توان به صادرات کره گیاهی به عراق اشاره کرد. کاهش بهره‌وری، یکی دیگر از مصائب این سیاست است که از دو طریق ایجاد می‌کند. اولین مورد آن است که به دلیل رانت زیاد ایجاد شده، انگیزه تولید کاهش پیدا می‌کند و مورد دیگر آن است که با پرداخت این ارز، تعادل در چرخه تولید از بین می‌رود. سود یک شبه‌ای که این ارز برای برخی ایجاد می‌کرد، موجب شد تا تعداد بسیاری از واردکنندگان برای دریافت ارز ترجیحی بزرگ‌نمایی کرده و با دریافت هرچه بیشتر این ارز، از اختلاف قیمت میان ارز دولتی و آزاد سوءاستفاده کنند. یکی از فواید حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، کاهش کسری بودجه است. با حذف ارز ترجیحی دیگر دولت مجبور به استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول نیست. در این صورت بخشی از هزینه‌های دولت کاهش پیدا خواهد کرد که در نهایت کاهش کسری بودجه دولت را به همراه خواهد داشت.
توجه سرمایه‌گذاران به شرکت‌های بزرگ
حسین عبدی کارشناس بازار سرمایه با اشاره به افت و خیزهای اخیر معاملات بورس اظهار کرد: هرچند تاکنون برآیند معاملات مثبت و توجه بیشتر سهامداران به سمت شرکت‌های کوچک و متوسط بود، اما روند بازار سرمایه در چند روز گذشته تحت تاثیر عوامل مختلف با افت و خیزهایی همراه شد. وی اظهار کرد: اکنون بازار در انتظار گزارش‌های دورهای و سالانه شرکت‌هاست و برآورد مثبت از این گزارش‌ها باعث شد تا شرکت‌های بزرگ مورد توجه قرار بگیرند. عبدی با تاکید بر اینکه این امر باعث افزایش اقبال سرمایه‌گذاران به سمت بازار سرمایه شد، گفت: از سوی دیگر با توجه به قیمت نفت، افزایش قیمت ارز به عنوان نکته‌ای مهم در بازار و رابطه مثبت آن با شاخص کل باعث شد تا در کل بازار تجربه خوبی را از خود در چند روز گذشته ثبت کند.
این کارشناس بازار سرمایه به عوامل تاثیرگذار در بازگشت رشد به شاخص بورس اشاره کرد و در گفت‌وگو با ایرنا افزود: علت این اتفاق به انتظار بازار از گزارش شرکت‌ها برمی‌گردد، همچنین افزایش انتظارات تورمی که در نهایت منجر به صعود نرخ ارز شد، زمینه‌ساز بهبود وضعیت شرکت‌های صادراتی و ارزمحور بود. وی اظهار کرد: شرکت‌های کوچک و متوسط هم با توجه به افت زیادی که در گذشته تجربه کرده بودند، بهانه‌ای را برای جبران بخشی از این افت پیدا کردند.
رشد بازار تا پایان فصل مجامع
عبدی، روند معاملات بورس را مورد پیش‌بینی قرار داد و گفت: به نظر می‌رسد این روند بتواند تا فصل مجامع ادامه‌دار باشد. این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان‌کرد: هر چند انتشار برخی از گزارش‌ها نشان از آن داشت که روند بازار در سهام برخی از شرکت‌ها نباید بیش از اندازه صعودی باشد، اما شرکت‌های کوچک‌تر ادامه‌دهنده مسیر فعلی خود هستند و روند بازار تحت تاثیر چنین اتفاقی تا فصل مجامع صعودی خواهد بود. وی با بیان اینکه تا آن زمان شاهد برخی از افت و خیزها در این بازار خواهیم بود، افزود: بازار با توجه به انتظارات تورمی و نیز افزایش نرخ ارز، رشد پایداری را تجربه خواهد کرد.
عبدی به سهامداران توصیه کرد و گفت: زمانی که سهامداران برای سرمایه‌گذاری وارد بازار سرمایه شدند باید نسبت به ریسک‌های بازار آگاه باشند. این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: بازار در سال‌های ٩٢ و ٩٩ توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرد، اما سهامداران باید این موضوع را مدنظر قرار دهند که ممکن است مفروضات تحلیلی بازار با کوچک‌ترین اخباری تغییر کند. وی اظهار داشت: ما ابهاماتی را در داده‌های اقتصادی مرتبط با گزارش شرکت‌ها، خوراک بسیاری از شرکت‌ها، مواد اولیه و وضعیت عمومی شرکت‌ها خواهیم داشت که ممکن است در دوره‌هایی روند بازار را با چالش همراه کند. عبدی ادامه داد: با توجه به وجود چنین مسائلی سهامداران باید به‌طور حتم از مشورت با متخصصان حاضر در بازار مانند شرکت‌های سبدگردان کمک بگیرند و وارد شرکت‌هایی شوند که سود قطعی دارند و این سود قابل تقسیم باشد.
حذف ارز ترجیحی به نفع اقتصاد
ابراهیم غلامی، مدیرعامل شرکت کشت و صنعت شریف آباد اظهار کرد: مجموعه کشت و صنعت شریف آباد یکی از مجموعه‌های قدیمی است که در سال ۵۵ تاسیس شد و جزو مجموعه باسابقه کشور در حوزه کشاورزی و دامداری تلقی می‌شود، این شرکت تحت تاثیر فعالیت‌های خود توسعه پیدا کرد و به سازمان اقتصادی کوثر واگذار شد.
وی با بیان اینکه این شرکت در سه حوزه کشاورزی و تولید نهاده دام، دامداری و دامپروری و محصولات لبنی در فعالیت است، افزود: با داشتن هشت هزار و ۵۰۰ راس دام سنگین یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های دامداری و دامپروری در کشور هستیم.
غلامی با بیان اینکه مقدار تولید شیر این شرکت ۵۳ هزار و ۳۶۶ تن در سال است، خاطرنشان کرد: اغلب محصولات ما در حوزه صادرات قرار دارد و بخش زیادی از تولید پنیر این مجموعه به کشور قزاقستان صادر می‌شود، همچنین به دنبال قراردادی هم برای صادرات کره و خامه به روسیه هستیم.
ایجاد استانداردهای لازم در شرکت‌ها برای پذیرش در بورس
مدیرعامل شرکت کشت و صنعت شریف آباد به ورود این شرکت بزرگ کشت و صنعت به بازار سرمایه اشاره کرد و ادامه داد: این مجموعه در تاریخ یکم اسفندماه ۹۷ در گروه زراعت و خدمات وابسته با نماد زشریف وارد فرابورس شد. شرکت‌هایی که به دنبال ورود سهام خود در بازار سرمایه هستند باید دارای استانداردهای لازم برای پذیرش در بورس باشند که این شرکت بزرگ فعال در حوزه کشاورزی و دامپروری نیز به بلوغ لازم از نظر سرمایه و بازدهی رسید و اجازه ورود به بازار سرمایه را گرفت. غلامی ادامه داد: تا قبل از برگزاری مجمع، ارزش هر سهم این شرکت ۲۳۸ تومان بود اما این نماد بعد از مجمع و در زمان بازگشایی به دلیل برنامه‌های ارایه شده در مجمع و نیز اقبال سهامداران خرد با رشد ۱۸ درصدی همراه شد. هر سهم این شرکت به ۴۶۵ تومان رسید که ارزش آن در فاصله‌ای کوتاه به ۲ برابر رسید.
واریز سود این شرکت از طریق سجام
مدیرعامل شرکت کشت و صنعت شریف آباد به واریز سود این شرکت از طریق سجام تاکید کرد و ادامه داد: هنوز واریز سود به زمان سررسید نرسیده است، اما بر اساس الزام سازمان بورس، تکلیف داریم تا سود سهامداران را از طریق سامانه سجام واریز کنیم. از این اقدام به‌طور حتم استقبال خواهیم کرد، زیرا این اتفاق باعث افزایش اعتماد سهامداران به سهام شرکت‌های بورسی می‌شود.
غلامی گفت: اگر قرار باشد سیر فعالیت شرکت را مورد رصد قرار دهیم می‌توان به چنین مساله‌ای اشاره کرد که سهام این شرکت طی سال‌های متوالی رشد داشته است اما در ۲ سال گذشته که بازار سرمایه دچار نوسان شد، روند معاملات سهام این شرکت هم تحت تاثیر قرار گرفت. نوسانات منفی که گاهی در بازار ایجاد می‌شود عمومی است و شامل همه شرکت‌ها می‌شود. برنامه و رویکردهایی که در دولت جدید برای این مجموعه در نظر گرفته شده است نسبت به دورهای گذشته قابل‌ملاحظه نیست که تحت تاثیر این اتفاق جهش زیادی را در سودآوری کل شرکت، ارزش سهام و بازدهی آن شاهد خواهیم بود.
حذف ارز ترجیحی به نفع اقتصاد کشور است
وی به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی اشاره کرده و ادامه داد: از مدت‌ها قبل، از همه شرکت‌ها خواستار تحلیل بحث حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی شدیم و این مساله را قبل از اعلام حذف ارز ترجیحی مورد بررسی قرار دادیم. با توجه به اتفاقی که برای ارز ترجیحی رخ داده اما زیرساخت‌هایی را دولت پیش‌بینی کرده که نیازمند صبر است، زیرا این اتفاق به عنوان یک جراحی بزرگ در اقتصاد کشور تلقی می‌شود که اثربخشی آن نیازمند زمان است. این تصمیم دولت سیزدهم به‌طور حتم به نفع کشور است، اما اثر آن برای شرکت‌ها نیازمند تدبیر و مدیریت است.
غلامی اظهار داشت: تحلیلی‌های خود را در این زمینه و در راستای ایجاد شفافیت در سامانه کدال منتشر کردیم و جزو نخستین شرکت‌هایی بودیم که این اقدام را برای اطلاع‌رسانی سهامداران به اجرا رساندیم. در کل نسبت استفاده ما از نهاده‌های دولتی ۶۵ درصد به ۳۵ درصد بوده است و حتی برای مدتی این عدد ۶۰ درصد به ۴۰ درصد بود که ۶۵ درصد از نهاده‌های دولتی و ۳۵ درصد از بازار آزاد استفاده می‌کردیم.
وی با بیان اینکه بعد از حذف ارز ترجیحی اعلام شد بازار یارانه قطع می‌شود و نهاده‌های به‌صورت آزاد در اختیار افراد قرار می‌گیرد، گفت: سه نهاده اصلی سویا، ذرت و جو جزو نهاده‌های وارداتی بودند، بنابراین قبل از حذف ترجیحی اقداماتی را انجام دادیم تا دیگر از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی متضرر نشویم که این اقدام را می‌توان به عنوان رمز موفقیت فعالیت این شرکت معرفی کرد. در سال ۹۷-۹۸ با توجه به وجود بحران آب در کشور تولید جو سه هزار و ۸۸۰ تن بود، این عدد در سال زراعی ۹۸-۹۹ به عدد ۶ هزار و ۸۴۰ تن، در سال زراعی ۹۹-۱۴۰۰ به عدد ۶ هزار و ۹۵۶ تن رسید. مدیرعامل شرکت کشت و صنعت شریف آباد افزود: همچنین در سال ۱۴۰۱ با توجه به وجود بحران و نیز کمبود آب در منطقه قزوین که ۳۰ درصد سازمان آب قزوین سهمیه آب را کاهش داد رشد خوبی را داشتیم و حدود هشت هزار و ۲۱۷ تن جو علوفه‌ای برداشت کردیم که این اتفاق کمک زیادی را در سودآوری شرکت‌ها خواهد داشت. تا سال گذشته نیاز علوفه‌ای را از طریق واسطه تهیه می‌کردیم، در حالی که امسال با توجه به مدیریت منابع به‌صورت مستقیم با کشاورزان قرارداد بستیم و از طریق پرداخت نقدی به کشاورزان، علوفه موردنیاز را خریداری کردیم که این اتفاق مورد استقبال کشاورزان قرار گرفت و نیز موجب صرفه‌جویی برای این شرکت شد.
جنگ روسیه و اوکراین و تاثیر آن در حوزه محصولات کشاورزی
مدیرعامل شرکت کشت و صنعت شریف آباد به جنگ روسیه و اوکراین و تاثیر آن در حوزه محصولات کشاورزی اشاره کرد و گفت: با توجه به فضایی که از ابتدای انقلاب تجربه کرده‌ایم شاهد آزمون‌های مختلفی بودیم و این امر باعث شد تا دیگر اتفاقی رخ ندهد که کشور را غافلگیر کند. نکته مهم در این زمینه، مساله امنیت غذایی است که به این اتفاق در کشور باید به عنوان یک فرصت و تهدید نگاه کرد. همه دولت‌ها و کشورها با این بحران مواجه بودند؛ بنابراین مجموعه‌ها باید تدابیر لازم را داشته باشند تا تهدیدها را تبدیل به فرصت کنند. وی ادامه داد: امکانات و منابع موجود در کشور با افزایش همراه بوده است، اما مساله مهم در این زمینه زیرساخت و استفاده درست از منابعی است که در اختیار داریم که تحت تاثیر چنین مساله‌ای امیدواریم به سمت خوداتکایی پیش برویم. سال گذشته رهبر معظم انقلاب به خودکفایی در امنیت غذایی به‌خصوص در حوزه گندم تاکید داشتند و اعلام کرده بودند که اولویت ما کاشت گندم است، این در حالی است که کسی پیش‌بینی جنگ روسیه و اوکراین را نکرده بود. پاشنه آشیل بنگاه‌های تولیدی، سرمایه در گردش است که با خرید به‌موقع منابع قادر به مدیریت این بحران بودیم.
برش
تخصیص ارز ۴۲۰۰تومانی موجب شد تا تعداد واردکنندگان بعد از تصمیم بر اجرای این سیاست، افزایش چشمگیری پیدا کند و باعث افزایش تقاضای این افراد در خصوص اخذ ارز ترجیحی برای واردات شود. علت این افزایش تقاضا نیز مشخص بود و دلیلی جز رانت نداشت؛ به این صورت که تولیدکنندگان، مواد اولیه خود را با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌کردند و کالای تولید شده را به نرخ بازار آزاد به فروش می‌رساندند.
سود یک‌شبه‌ای که این ارز برای برخی ایجاد می‌کرد، موجب شد تا تعداد بسیاری از واردکنندگان برای دریافت ارز ترجیحی بزرگ‌نمایی کرده و با دریافت هرچه بیشتر این ارز، از اختلاف قیمت میان ارز دولتی و آزاد سوءاستفاده کنند.
