گروه بازار سرمایه |
اگرچه قیمت نفت در بازار جهانی روز گذشته روندی کاهشی را طی می‌کرد، اما طی هفته‌های اخیر نمودار طلای سیاه عموما صعودی بوده است، به نحوی که در ادامه مسیر رو به رشدی که از نیمه‌های آذرماه آغاز شده بود، قیمت نفت از ۶۵ دلار برای هر بشکه به بالای 93 دلار در روزهای گذشته هم رسیده بود.
این افزایش نرخ البته شامل سبد نفتی اوپک نیز شد و قیمت آن را در محدوده ۹۲ دلار تثبیت کرده بود. حالا اگرچه در پی اخبار توافق احتمالی ایران و طرف‌های برجام، قیمت نفت اندکی با کاهش مواجه شده، اما تحلیلگران بازار نفت، افت ویژه‌ای را در سال جاری میلادی برای این کالای راهبردی پیش‌بینی نمی‌کنند؛ روندی که البته می‌تواند در صورت حصول توافق، برای اقتصاد ایران افق روشنی را ترسیم کند. در این بین بازار سرمایه نیز نسبت به پیامدهای قرار گرفتن نفت در مسیر صعودی خوش‌بین بوده است. با این حال اما کارشناسان بر این عقیده هستند که افزایش نرخ نفت در بازارهای بین‌المللی اثر دوگانه‌ای بر صنایع بورسی خواهد داشت، به‌طوری که دسته‌ای را با رشد و دست دیگری را با کاهش حاشیه سود به دلیل افزایش هزینه تولید مواجه خواهد کرد. اما یک موضوع قابل اهمیت وجود دارد اینکه هرگونه افزایش درآمدهای دولت و تامین منابع مالی در اقتصاد ایران می‌تواند موجب کاهش فشار بر بازار سرمایه شود و به صورت دومینووار، اثر مثبت خود را بر بورس و صنایع آشکار کند. نمی‌توان از اهمیت بازارهای مالی در اقتصاد کشورها چشم پوشید. در ایران نیز اگرچه بورس به عنوان بازار تامین سرمایه برای تولید ۵۴ سال قدمت دارد، اما طی دو تا سه سال گذشته از جایگاه ویژه‌تری برخوردار شده و مورد توجه سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها قرار گرفته است. در این میان این بازار به دلیل تنوع صنایع همواره از متغیرهای زیادی اثر پذیرفته است. یکی از این متغیرها، قیمت نفت در بازارهای بین‌المللی است. به ویژه آنکه بخش بزرگی از ارزش بازار سرمایه ایران در دست گروه فرآورده‌های نفتی است و این شرکت‌های بزرگ به عنوان لیدرهای بازار سهام نیز شناخته می‌شوند. از همین رو هرگونه تغییر با اهمیت در نرخ‌های جهانی نفت می‌تواند اثر خود را به‌طور مستقیم بر قیمت سهام این گروه نشان دهد. با این حال اما آن‌گونه که صاحب‌نظران بازار سرمایه عنوان می‌کنند، نوسانات قیمت نفت اثر مستقیم سری‌ای بر عملکرد شرکت‌ها از منظر بنیادین نخواهد داشت؛ به ویژه آنکه شرکت‌های داخلی که مصرف‌کنندگان بزرگ نفت هستند معمولا خوراک خود را با قیمت تثبیت‌شده‌ای که در داخل کشور مصوب شده است خریداری می‌کنند و از همین منظر اثر افزایش یا کاهش نرخ نفت در بازارهای جهانی به سرعت در عملکرد این شرکت‌ها منعکس نمی‌شود. با این حال اما نمی‌توان نوسانات قیمت نفت بر عملکرد شرکت‌ها را چندان هم بلااثر توصیف کرد. در این میان برخی کارشناسان عنوان کرده‌اند که افزایش نرخ نفت جهانی می‌تواند در برخی صنایع واردات‌محوری که در زنجیره ارزش قرار گرفته‌اند موجب کاهش سودآوری به دلیل افزایش هزینه‌های تولید و ارزش‌افزوده شود. در همین حال در صنایع صادرات‌محور، افزایش جهانی قیمت نفت به صورت دومینووار اثر افزایشی بر قیمت محصولات نهایی آنها خواهد داشت که به ویژه به دلیل ثابت ماندن یا دست‌کم نوسان اندک نرخ داخلی خوراک این شرکت‌ها، رشد سودآوری را برای آنها به ارمغان خواهد آورد. البته باید گفت که این روند علت و معلولی همواره با طی یک بازه زمانی میان‌مدت خود را نشان خواهد داد و از همین رو اثر نوسانات نرخ نفت در بازار جهانی به تدریج در عملکرد صنایع بروز می‌کند.
تاثیر نفت 90 دلاری روی بورس
کاویان عبداللهی، کارشناس بازارهای مالی درباره تاثیر نفت 90 دلاری روی بورس می‌گوید: در مدت اخیر شاهد افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بودیم، قیمت نفت به حدود ۹۰ دلار رسیده بود. بخش عمده‌ای از بودجه دولت توسط فروش نفت تامین می‌شود. افزایش قیمت نفت می‌تواند مقداری از کسری بودجه را پوشش دهد. در مقابل میزان انتشار اوارق در بازار سرمایه کمتر می‌شود، قیمت نفت به تنهایی روی بورس تاثیر می‌گذارد. قیمت نفت به‌طور مستقیم روی کالای مورد معامله در بورس تاثیر می‌گذارد. وی با مثالی توضیح می‌دهد: افزایش قیمت نفت می‌تواند تأثیر زیادی روی صنعت پالایشی بگذارد زیرا در این صنعت نفت با تخفیف تحویل پالایشگاه می‌شود که این تخفیف در صورت گرانتر شدن نفت افزایش پیدا می‌کند، می‌تواند موجب افزایش سود گروه در نهایت رشد صنعت می‌شود. محصولات تولیدی در این پالایشگاه‌ها تأثیر مستقیمی با نفت که ماده اولیه تولید این محصولات است دارند. عبداللهی ادامه می‌دهد: قیمت برخی محصولات پتروشیمی به‌خصوص محصولاتی که کاربرد سوختی دارند همبستگی زیادی باقیمت نفت دارند. با افزایش قیمت نفت قیمت این محصولات پتروشیمی هم افزایش می‌یابد. این افزایش قیمت‌ها منجر به افزایش سودآوری، فروش و بازدهی سهام می‌شود. باتوجه به تأثیرگذاری زیاد این صنایع روی شاخص باید شاهد رشد بازار در بلند مدت باشیم. به‌طورکلی بورس از قیمت نفت تأثیر زیادی می‌گیرد و اصولاً این تأثیر برای بیشتر صنایع به‌صورت مستقیم است و به‌صورت هم‌جهت حرکت خواهند کرد.
تامین مالی دولت با بورس
بورس طی سال‌های گذشته به یکی از ارکان مهم تامین مالی تبدیل شده است. با این تفاوت که بیش از آنکه محلی برای تامین مالی شرکت‌ها و بخش تولید باشد، برای دولت تامین مالی کرده است. تامین مالی کسری بودجه دولت و جبران هزینه ناکارآمدی دولت‌ها طی سال‌های گذشته و سال جاری، بازار سرمایه را بر زمین زده است. به نحوی که اکنون با هیچ‌گونه حمایت و تلاشی یارای برخاستن ندارد. با این حال اما زمزمه‌های توافق، بخشی از بازیگران این بازار را طی هفته‌های اخیر نسبت به آینده خوش‌بین کرده است. اگرچه این خوش‌بینی عموما در تحلیل‌های بنیادین از منظر اثر افزایشی کاهشی نوسانات نرخ ارز و نفت بر رشد یا افت سودآوری شرکت‌ها بررسی شده است اما به نظر می‌رسد خوش‌بینی عمومی بازار نسبت به توافق، به دلیل امیدواری به قطع دست دولت از بورس و کم شدن سایه سنگین کسری‌های نجومی بودجه از بازار سرمایه بوده است. تا پیش از تحریم‌های نفتی ترامپ، دولت‌های ایران بیش از نیمی از بودجه سالانه را بر پایه درآمدهای نفتی تدوین می‌کردند. درآمدهایی که البته بیشتر صرف هزینه‌های جاری و عمومی دولت می‌شد و نتیجه پایدار اقتصادی برجای نمی‌گذاشت. تداوم این روند جاری درآمدها طی سال‌های اخیر دولت‌ها را به عادتی نامطلوب دچار کرده بود تا به محض کسری نقدینگی، برای درآمدهای نفتی کیسه بدوزند. بر همین اساس به دلیل عدم آینده‌نگری در سال‌های گذشته، تحریم‌های نفتی دوران ترامپ و کاهش ملموس درآمدهای نفتی، دولت را ناچار کرد تا مسیرهای تازه‌ای را برای تامین مالی پیدا کند.
در این میان در دسترس‌ترین و راحت‌ترین مسیر برای تامین مالی، بازار سرمایه بود. بورسی که می‌توانست هم پذیرای شرکت‌های دولتی باشد و هم اوراق دولت را جذب کند. بر همین اساس بازار سرمایه طی سه سال گذشته در دام کسری بودجه افتاده است؛ دامی که البته زیان زیادی را به جامعه میلیونی سهامداران تحمیل کرده و مسیر هدایت پول به شرکت‌های تولیدی را مختل کرده است. حالا اما افزایش قیمت نفت به عنوان اصلی‌ترین پایه درآمدی دولت‌ها در ایران، نوید آن را می‌دهد که در سایه افزایش منایع مالی دولت در صورت دستیابی به توافق و رفع تحریم‌ها، سایه دولت از بازار سرمایه برداشته شود. در همین حال افزایش قیمت نفت موجب افزایش درآمدهای ارزی و تعدیل نرخ دلار خواهد شد که این روند نیز در میان و بلندمدت، فشار را از شرکت‌های بازار سرمایه برمی‌دارد. البته نباید این موضوع فراموش شود که دولت در بودجه سال آینده، قیمت نفت را بشکه‌ای ۶۰ دلار تخمین زده و پیش‌بینی کرده است که دست‌کم یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت را در سال آتی عرضه خواهد کرد. این در حالی است که با رفع تحریم‌ها احتمالا ایران می‌تواند به میزان بیشتری نفت عرضه کند و در عین حال از نفت گران‌تری نسبت به آنچه در بودجه تصویب شده است بهره‌مند شود. برخی کارشناسان انرژی رشد قیمت نفت را تا ۱۰۰ دلار هم پیش‌بینی کرده و تاکید کرده نفت در محدوده 90 دلاری باقی می‌ماند.
