گروه بازار سرمایه|
بازار سرمایه سه روز است که تغییر مسیر داده و شاهد رشد میانگین قیمت سهام در تالار شیشه‌‌ای هستیم؛ بااین‌حال یک موضوع هنوز تغییری نکرده است، ارزش معاملات خرد سهام در سطوح پایینی قرار دارد و فضایی رکودی بر بازار سهام حاکم است. به‌این‌ترتیب باوجود ثبت رشد بیش از 1.6درصدی شاخص کل طی دادوستدهای روز چهارشنبه بورس تهران اما ارزش معاملات خرد سهام به محدوده سه هزار میلیارد رسید. عدم قطعیت در فضای سیاسی و اقتصاد کشوری غلبه کرده و یکی از عوامل ریزش بورس به‌حساب می‌آید البته نباید مشکلات خود بورس را نادیده گرفت برای مثال بازارگردانها یکی از مهم‌ترین متهمان اصلاح بورس هستند. یکی از مواردی که کارشناسان بازار سهام بر آن تأکید می‌کنند، ضعف بازارگردانها است. یکی از وظایف اصلی بازارگردانان بورس، حفظ بازار روان و منظم بوده، به نظر می‌رسد اعمال محدودیت‌‌‌هایی ازجمله حجم‌مبنا و محدودیت در دامنه نوسان جایگزین بازارگردانها در بازار سرمایه ایران شده‌‌اند. این موضوع باعث می‌شود تا در زمان بروز اتفاقات تأثیرگذار بر بازار به دلیل یک‌طرفه بودن، شاخص‌‌ها و حجم معاملات در مسیر یکسانی قرارگرفته و هم‌زمان با رکود بازار شاهد کاهش حجم معاملات نیز باشیم. به عقیده کارشناسان یکی از مشکلات مهم بازار در شرایط امروز قیمت‌گذاری دستوری بوده، درست است قیمت‌گذاری دستوری لغو شده اما هنوز در اغلب حوزه‌ها قابل‌مشاهده است.
قیمت‌گذاری دستوری مشکل اساسی بورس
این موضوع طی ماه‌ها و سال‌های گذشته مشکلات زیادی را برای صنایع مختلف ازجمله معادن، فلزات، پتروشیمی، پالایشی، دارو‌سازی، خودرو‌سازی و بسیاری دیگر از صنایع به وجود آورده و می‌توان گفت بسیاری از شرکت‌های بورس چه درزمینه دریافت مواد اولیه و چه درزمینه فروش محصولاتشان به‌نوعی با مشکلات متنوعی درزمینه قیمت‌گذاری مواجه بوده‌اند. تداوم این سیاست به یکی از چالش‌های پایدار بازار سرمایه تبدیل‌شده و سهامداران را مجبور به رصد مداوم اطلاعات مربوط به قیمت‌گذاری دستوری که اثر عمیقی بر درآمد شرکت‌های بورس دارد کرده است. بر همین اساس کارشناس اقتصادی به دولت پیشنهاد می‌دهد که به‌جای اجرای سیاست‌های موقت مانند تزریق مالی مستقیم، مشکل قیمت‌گذاری دستوری شرکت‌های بورس را حل کند. میرفیض فلاح، یک عضو شورای بورس در این باره می‌گوید: زمانی که قیمت‌ها از طریق بازار تعیین می‌شوند، بی‌تردید قیمت‌ها واقعی خواهند بود. ازاین‌رو لازم است دولت با جدیت بر این موضوع تأکید داشته باشد و کالاهایی که از قابلیت قیمت‌گذاری در بازار برخوردارند را به مکانیسم بازار سپرده و به این وسیله حضور واسطه‌ها را به حداقل برساند. به گفته او قیمت‌گذاری دستوری اغلب خود منجر به ایجاد رانت می‌شود و معمولاً گروه‌های ویژه‌ای از این رانت منتفع می‌شوند که می‌تواند مسیر اقتصاد را منحرف کند. امیر تقی‌خان تجریشی، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه هم در این باره می‌گوید: با حذف قیمت‌گذاری دستوری علاوه بر کوتاه شدن دست دلالان و رانت جویان، برای تحلیلگران و سرمایه‌گذاران امکان پیش‌بینی درست از وضعیت شرکت‌ها فراهم می‌شود. از طرف دیگر خود شرکت‌ها نیز بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا وارد فرآیند رقابت شده و درآمدها و هزینه‌ها به نحوی ارایه می‌شوند که در صورت‌های مالی، عملکرد واقعی را نشان دهند. امیرعلی امیر باقری، یک تحلیلگر بازار سرمایه نیز درباره ضرورت حذف قیمت‌گذاری دستوری برای بهبود عملکرد بازار سرمایه می‌گوید: قیمت‌گذاری دستوری طی چند دهه در ایران امتحان شده و نشان داده چه ضربات سنگینی را می‌تواند وارد کند. او تأکید می‌کند: زمانی که قیمت برخی از کالاهای اساسی و نهاده‌های تولیدی به‌طور دستوری کنترل شوند، زنجیره تأمین قیمت فرآورده‌ها و کالاهای نهایی نیز با دنباله‌روی از این فرمول، کنترل می‌شوند و علی‌الظاهر با این اقدام تورم مهار خواهد شد؛ اما این موضوع زمینه ایجاد رانت را فراهم می‌کند. در حقیقت رفاهی که باید برای جامعه ایجاد شود به جیب عده‌ای اندک سرازیر خواهد شد؛ بنابراین قیمت‌گذاری دستوری در عمل و حتی در تئوری‌های مدرن اقتصادی امری کنار گذاشته‌شده است.
پرداخت سود سهام
یکی از قدیمی‌ترین مشکلات سهامداران در بازار پرداخت سود سالانه است. پیش از شیوع ویروس کرونا قرار بود سالانه و مجامع از طریق سجام پرداخت شود اما؛ بخش عمده‌ای از شرکت‌ها از این کار سرباز کردند تا اینکه چندی پیش مجلس و رییس سازمان بورس وارد این موضوع شده و مجید عشقی گفت: پیرو مذاکراتی که در جلسه با رییس محترم کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی صورت گرفت، توزیع سود نقدی شرکت‌ها از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) با اولویت بالا در دستور کار قرارگرفته است. پیرو همین موضوع در آینده نزدیک مشکلات توزیع سود شرکت‌های بورسی از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) به‌طور کامل مرتفع خواهد شد. یک کارشناس بازار سرمایه در این خصوص در صفحه مجازی خود نوشت: باید شرایط پرداخت به‌موقع سود سهامداران فراهم شود حتی بهتر است سامانه سجام سود سهام را به‌حساب سهامدار نزد کارگزار واریز کند. به گفته او پیشنهاد دیگر این است که همه شرکت‌های بورس یک‌چهارم سود سالانه خود را از طریق سامانه سجام به‌حساب سهامداران واریز کنند و تأخیر در انتقال سود سهام جرم انگاری شود. مبارزه بارانت یکی دیگر از مسائل مهم بازار سرمایه است و بهتر است قانون سوت زنی به سرعت در مجلس تصویب‌شده و ابتدا در بازار سرمایه و سپس بانک‌ها اجرا شود. همچنین سازمان ثبت‌احوال فهرست اقوام درجه‌یک و 2 مدیران و کارشناسان صندوق‌های سرمایه‌گذاری و نهاد‌های مالی را در اختیار ناظر بازار قرار دهد تا اگر یکی از مدیران این نهاد‌های مالی تخلف مالی مرتکب شد شناسایی و مجازات شود. حل مشکلاتی ازاین‌دست می‌تواند منجر به بهبود عملکرد بازار سرمایه شود. میرفیض فلاح شمس، نیز در گفت‌وگوی اخیر خود به جلسه گذشته وزیر اقتصاد با مدیران هلدینگ‌ها و نیز سهامداران حقوقی اشاره کرد و گفته: وزیر در جلسه دیروز برنامه مدونی برای حمایت از بازار ارایه کرد که به نظر می‌رسد با توجه به حمایت انجام‌شده، ثبات و اعتماد به بازار برگردد و روند هیجانی و کاهشی کنار رود؛ البته باید توجه شود که منظور از بهبود اوضاع بازار، رشد افسارگسیخته قیمت‌ها همانند سال٩٩ نیست بلکه حاکم شدن فضایی منطقی توأم با چشم‌انداز مثبت نسبت به عملکرد خوب شرکت‌هاست. عضو شورای عالی بورس به روند فعلی معاملات بورس اشاره کرد و گفت: وجود برخی از ابهامات در شرایط فعلی بورس سبب خروج معاملات بازار از حالت تحلیل‌شده است، به‌طوری‌که در وضعیت فعلی نسبت P/E سهام بسیاری از شرکت‌ها پایین آمده که این امر موجب ارزندگی سهام آنها برای سرمایه‌گذاری شده است. وی خاطرنشان کرد: اکنون P/E بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری به کمتر از 5 و بانک‌ها به 4 رسیده است، همچنین برخی از بانک‌ها به سودآوری و وضعیت بسیاری خوبی برای سرمایه‌گذاری رسیده‌اند و به‌طور حتم این فرصت از نگاه سرمایه‌گذاران دور نمی‌ماند. فلاح شمس بابیان اینکه روند کاهشی بازار باوجود ارزندگی قیمت بسیاری از سهام شرکت‌ها نشان‌دهنده وجود ترس در بین سهامداران است، گفت: وجود این ترس در بازار ناشی از شایعات و ابهاماتی است که منتشر می‌شود، در این میان برخی به دنبال دامن زدن به این شایعات به نفع خود هستند که این موضوع در رکود بازار اثرگذار بوده است. این عضو شورای عالی بورس در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه بورس تا پایان سال می‌تواند بیشترین بازدهی را نسبت به بازارهای رقیب در اختیار سهامداران قرار دهد یا خیر، گفت: در این زمینه نمی‌توان به‌طورقطع اظهارنظر کرد اما در صورت حمایت‌های لازم از این بازار به همراه فرهنگ‌سازی درست در بین مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس، روند معاملات تا پایان سال به دلیل وجود رکود در بازارهای موازی مثبت و معقول و مورد رضایت سرمایه‌گذاران خواهد بود. به‌هرحال قیمت‌گذاری دستوری و موضوع پرداخت سود تأثیر بسزایی روی معاملات بازار دارد. بخش عمده‌ای از سهامداران بورسی از این بازار خارج‌شده‌اند و تنها یک عده سهامدار با امید سود بیشتر و حل شدن مشکلات مانده‌اند. عدم توجه به این موضوع مهم می‌تواند در بلند مدت تأثیر بسزایی در معاملات داشته باشد. قیمت‌گذاری دستوری روی نرخ سهامی بورس تأثیر دارد و از سوی دیگرپرداخت نشدن درست سود نیز‌انگیزه سهامداران برای سرمایه‌گذاری بلندمدت می‌گیرد.
