روز جاری برای نخستین‌بار ۱۵۰۰ تن پلی وینیل کلراید (پی‌وی‌سی) S۶۵ شرکت پتروشیمی غدیر در قالب قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالای ایران عرضه می‌شود که به همین بهانه نظرات کارشناسان و مدیران بازار سرمایه و صنعت پتروشیمی را در خصوص مزایای قرارداد کشف پریمیوم مرور می‌کنیم؛ تاکنون قرارداد کشف پریمیوم در صنایع پالایشی و برای مبادله قیر و وکیوم باتوم استفاده‌شده که این‌بار نوبت به یک محصول پتروشیمی رسیده است.جواد جهرمی، معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای ایران در خصوص عرضه ۱۵۰۰ تن پی‌وی‌سی به‌صورت قرارداد کشف پریمیوم، گفت: قراردادهای کشف پریمیوم می‌تواند عاملی برای بهبود برنامه‌ریزی تولید پتروشیمی‌ها و صنایع تکمیلی باشد و این واحدها را از نوسانات لحظه‌ای بازار مصون دارد. قراردادهای کشف پریمیوم برای بالادست دستاورد مهمی مانند برنامه‌ریزی برای تولید را به همراه خواهد داشت و صنایع پایین‌دستی نیز با توجه به قراردادهایی که برای فروش داشته و برنامه‌ریزی تولید کرده‌اند، می‌توانند مواد اولیه خود را به‌صورت بلندمدت خریداری کنند.
کارشناسان بازار چه می‌گویند؟
سیروان امینی، عضو هیات‌مدیره کارگزاری خبرگان سهام در این زمینه معتقد است: امکان برنامه‌ریزی تولید، پوشش ریسک ناشی از نوسان احتمالی قیمت‌ها، تأمین مالی و حل مشکل کمبود نقدینگی و درنهایت نظارت دقیق و شفافیت معاملاتی ازجمله مزایای استفاده از قرارداد کشف پریمیوم است. قرارداد کشف پریمیوم می‌تواند برای کالاهای اساسی مختلف در بورس کالای ایران اجرایی شود و برای مثال علاوه بر قیر و وکیوم باتوم، سنگ‌آهن می‌تواند گزینه مناسبی برای ورود به این قراردادها باشد؛ استقبال شرکت‌ها ازاین‌دست ابزارهای مالی می‌تواند به رونق تولید کمک ویژه‌ای کند.سارا مکتبی، کارشناس بازار سرمایه بابیان اینکه معاملات کشف پریمیوم برای محدود کردن ریسک قراردادهای بلندمدت برای خریدار و فروشنده کاربرد مطلوبی دارد، گفت: این قرارداد در مواقع بحرانی به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اطمینان خاطر می‌دهد و نوعی تضمین را برای معامله گران محصول فراهم می‌کند. در این قرارداد فروشنده اطمینان پیدا می‌کند که تقاضای موردنیاز برای محصولش وجود دارد و می‌تواند برای آینده برنامه‌ریزی کند و خریدار نیز از ضمانت لازم برای تحویل محصول موردنیاز خود برخوردار می‌شود بنابراین می‌توان گفت این قرارداد بابت ریسک‌هایی که قابل پیش‌بینی نیست منعقد می‌شود.ساناز صمدی، تحلیلگر بازار سرمایه نیز معتقد است: قرارداد کشف پریمیوم در بورس کالا، راهکاری مفید برای هج کردن ریسک‌های متحمل بر مصرف‌کننده و تولیدکننده یک کالای خاص است در شرایطی که قیمت کالاها وابسته به بازارهای جهانی با نوسانات شدید ناشی از بروز هر التهابی است، ابزارهای مالی نوین می‌توانند به تولیدکننده یا مصرف‌کننده کالاها در پوشش ریسک‌های ناشی از این نوسانات کمک کند. ضمن اینکه به کمک این ابزارها خریدار و فروشنده آن کالا می‌توانند با اطمینان بیشتری نسبت به برنامه‌ریزی برای تولید آتی خود اقدام کنند.مهدی بیات منش، کارشناس بازارهای کالایی می‌گوید: معاملات کشف پریمیوم که اولین تجربه جهانی استفاده از آن نیز به بورس فلزات لندن برمی‌گردد، راهکاری برای پوشش ریسک‌های مربوط به نوسانات قیمتی و حذف سفته‌بازان از این بازار است. مخاطب اصلی این قراردادها خریدار و فروشنده واقعی هستند که می‌توانند خود را در مقابل ریسک ناشی از نوسان قیمت‌ها پوشش دهند که این موضوع به نفع بخش تولید است.مهدی مهدوی، یکی دیگر از کارشناسان بازارهای کالایی درباره قرارداد کشف پریمیوم گفت: از طریق قراردادهای بلندمدت امکان بیمه خریدار و فروشنده کالا در مقابل التهابات احتمالی در آینده بازارها فراهم می‌شود. یک مزیت اصلی اینگونه قراردادها نسبت به سایر قراردادها در آن است که در قرارداد کشف پریمیوم خریدار از رسیدن کالا و تأمین به‌موقع مواد اولیه اطمینان خاطر دارد. حال‌آنکه در قراردادی مثل سلف، خریدار باید از وضعیت مالی خوبی برخوردار باشد تا جنس موردنظر را پیش‌خرید کند. در این روش همچنین امکان تضمین قیمت برای خریدار وجود دارد و راهکاری برای حل مشکل نقدینگی تولیدکنندگان است و می‌توان از تأمین اعتبارات مالی بانک‌ها هم استفاده کرد.علی بخشنده، کارشناس بازارهای کالایی با اشاره به اینکه ابزارهای معاملات سلف، نسیه و کشف پریمیوم ازجمله ابزارهایی است که می‌توان در بورس کالا جهت پوشش ریسک نوسان قیمت به‌کاربرده شوند، به بیان تعریفی از معاملات کشف پریمیوم پرداخت و گفت: کشف پریمیوم قراردادی است که قیمت انجام معامله بر اساس یک قیمت شاخص به‌علاوه یا کسر عددی موسوم به پریمیوم روی کالاهایی که قیمت آنها به‌شدت متأثر از قیمت جهانی است، برای تحویل در تاریخ‌های مشخص منعقد می‌گردد. قطعاً در بازار نزولی خریدار با خیال راحت به خرید خود ادامه می‌دهد و در بازار صعودی نیز فروشنده موجودی انبار محصول خود را با فرض رشد قیمت‌ها در آینده، احتکار نخواهد کرد، چراکه ریسک هر دو طرف پوشش داده خواهد شد.محمدرضا اسلامی، تحلیلگر بازارهای کالایی معتقد است این نوع قراردادها یک مدل تعهد دوجانبه محسوب می‌شود که بر اساس فرمولی توافقی در میان‌مدت یا بلندمدت در خصوص قیمت نهایی کالا در زمان تحویل معین شکل می‌گیرد. تضمین ایفای تعهدات طرفین، تسریع در فرآیند تحویل کالا از انبارهای مختلف و ایجاد فضای شفاف و رقابتی برای خریداران و فروشندگان ازجمله مهم‌ترین مزایای این روش معاملاتی است. همچنین امکان تعریف تسویه چندمرحله‌ای بر روی قراردادهای کشف پریمیوم و امکان برنامه‌ریزی مدون تأمین مواد اولیه برای صنایع پایین‌دستی نیز از دیگر مزایای این ابزار معاملاتی است.
کشف پریمیوم به زبانی ساده
کشف پریمیوم، قراردادی است که بر مبنای یک تعهد دوطرفه که در بازار فیزیکی شکل‌گرفته و معامله می‌شود و به‌موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را بر اساس قیمت نهایی (قیمت مبنا به‌علاوه مابه‌التفاوت توافق‌شده) معامله کنند. خریدار بخشی از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسویه مابقی وجه متعاقباً و بر اساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌شود. مکانیزم این قرارداد به‌گونه‌ای است که در ابتدای انجام توافق، طرفین باید قسمتی از ارزش حدودی معامله را نزد اتاق پایاپای به عنوان وجه‌الضمان تودیع کنند. در این قرارداد، ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻣﺒﻠﻎ ﻳﺎ درﺻﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ برای ﻣﺤﺎسبه ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻳﺎ از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﻛﺴﺮ می‌شود و قیمت مبنا ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن تعیین‌شده در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ، از سوی ﻣﺮﺟﻊ موردقبول ﺑﻮرس اﻋﻼم می‌شود.
