در هفته‌ای که گذشت شاهد رویدادها و اظهارنظرهای مختلفی در حوزه بورس کالای ایران بودیم که مهم‌ترین عناوین آنها به رکورد تاریخی ارزش معاملات ماهانه بازار فیزیکی، خروج سیمان از نظام قیمتگذاری دستوری و پایان عصر دستور و ابزار جدید بورس کالا برای حمایت از خریداران اختصاص داشت. طی خرداد ماه سال جاری، ۳ میلیون و ۵۹۳ هزار تن انواع کالا به ارزش بیش از ۴۴۲ هزار میلیارد ریال در بازار فیزیکی بورس کالای ایران مورد دادوستد قرار گرفت که نسبت به اردیبهشت ماه به ترتیب رشد ۲۲ و ۸ درصدی را در حجم و ارزش معاملات تجربه کرد؛ نکته حائز اهمیت معاملات خردادماه، شکسته شدن رکورد ارزش معاملات ماهانه بازار فیزیکی در تاریخ معاملات بورس کالا یعنی از سال ۱۳۸۶ تاکنون است. تالار محصولات صنعتی و معدنی بورس کالای ایران، طی ماه گذشته میزبان معامله یک میلیون و ۸۴۶ هزار تن انواع کالا به ارزش بیش از ۲۵۳ هزار میلیارد ریال بود. در این تالار ۹۷۹ هزار و ۱۷۰ هزار تن انواع فولاد، ۵۵۰ هزار و ۲۸۰ تن سیمان، ۲۶ هزار و ۶۰ تن انواع مس، ۶۹۰ تن کنسانتره مولیبدن، ۱۲۹ تن کنسانتره فلزات گرانبها، ۳۱ هزار و ۲۴۵ تن آلومینیوم، ۱۶۵ هزار تن سنگ آهن، ۳۳ هزار و ۲۰۵ تن روی، ۴۰۰ تن کک، ۶۰ هزار تن آهن اسفنجی، ۲۵۰ تن سرب و ۱۳ کیلوگرم شمش طلا از سوی مشتریان خریداری شد. همچنین در تالار فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی بورس کالای ایران نیز طی خرداد ماه افزون بر یک میلیون و ۷۴۰ هزار تن انواع کالا به ارزش ۱۸۷ هزار میلیارد ریال در دو بخش داخلی و صادراتی معامله شد.
دراین تالار بالغ بر ۴۹۲ هزار و ۳۹۳ تن انواع قیر، ۳۱۹ هزار و ۵۵۰ تن انواع مواد پلیمری، ۱۵۹ هزار و ۴۸۰ تن مواد شیمیایی، ۱۹ هزار و ۸۳۴ تن روغن و ۵۴۰ هزار و ۴۰۰ تن وکیوم باتوم به فروش رسید. از دیگر کالاهای معامله شده در این تالار می‌توان به دادوستد ۴۲ هزار و ۶۳۰ تن گوگرد، ۴۵۰ تن آرگون، ۵۵۰ تن عایق رطوبتی و ۱۵۷ هزار تن لوب کات اشاره کرد. بازار فرعی بورس کالای ایران نیز طی مدت مذکور معامله ۶ هزار و ۳۱۶ تن انواع کالا را تجربه کرد. علیرضا ناصرپور معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران در نشست «معرفی سازوکار اجرایی اوراق خرید دین کالایی و بررسی فرصت‌های تامین مالی از طریق این اوراق» با اشاره به این نکته که اوراق خرید دین کالایی به نوعی تامین مالی مناسب برای خریداران است گفت: در میان ابزارهای مالی فعلی بورس کالای ایران در حوزه تامین مالی که به لحاظ حجم انتشار قابل توجه است، اوراق سلف موازی استاندارد بوده که عمدتا برای تامین مالی عرضه‌کنندگان کاربرد دارد. در همین راستا همواره درخواستی از سوی خریداران کالاها برای تامین مالی این گروه نیز به بورس کالا وجود داشت، لذا بررسی‌ها انجام شد تا ابزار و روش تامین مالی برای خریداران هم طراحی شود که اوراق خرید دین کالایی مطرح و پیشنهاد شد.
این اوراق مبتنی بر کالاهای معامله شده در بورس کالاست و دیون ایجاد شده، لزوما ناشی از معاملات در بورس کالاست و از این رو تا حدودی تسهیلاتی در فرآیند انتشار آن در نظر گرفته شده و فرآیند ثبت این اوراق نیز ساده‌تر دیده شده است. در روند اجرای انتشار اوراق خرید دین، مجوزهایی به صورت عمومی به عرضه‌کننده داده می‌شود تا سقفی از انتشار را در طول سال و به صورت قراردادهای نسیه داشته باشد و در آن امکان تنزیل نیز وجود خواهد داشت. امیرتقی خان تجریشی کارشناس ارشد بازار سرمایه با بیان اینکه عرضه محصولات معدنی در بورس کالا به رقابتی شدن و کشف قیمت بهینه در کل زنجیره فولاد کمک می‌کند، معتقد است ورود محصولات معدنی به بورس کالا در کنار عرضه کل زنجیره تولید فولاد، پایانی بر سال‌ها قیمت‌های دستوری در حلقه‌های مختلف زنجیره است.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان می‌گوید که بورسی شدن سیمان آثار و پیامدهای بسیار مثبتی برای این صنعت به همراه دارد که با توجه به سرعت گرفتن پذیرش شرکت‌ها و عرضه‌ها در بورس کالا و خروج این صنعت از مشمول قیمتگذاری دستوری، این آثار مثبت به زودی بر روند بازار و صنعت نمایان خواهد شد. قیمتگذاری دستوری در هر کالا و صنعتی، آثار و تبعات منفی به همراه دارد و با خروج از تعیین دستوری قیمت‌ها، نه‌فقط تولیدکنندگان، بلکه مصرف‌کنندگان نیز از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند. واحدهای تولیدی سیمان براساس طرح‌های توجیهی خود اقدام به دریافت تسهیلات بانکی و تأمین مالی برای ادامه یا توسعه فعالیت‌های خود می‌کنند و در این طرح‌ها قیمت محصول نیز پیش‌بینی شده است تا براساس آن امکان بازپرداخت اقساط تسهیلات و تولید ممکن شود. از اینرو وقتی قیمت سیمان در بازار شفاف بورس کالا، کشف شود، تولیدکنندگان برای افزایش تولید و به‌روزرسانی خطوط تولید، انگیزه و منابع به دست می‌آورند. از سوی دیگر، با متعادل شدن بازار، مصرف‌کنندگان نیز قادر خواهند بود تا نیاز خود را به‌راحتی و با قیمت منطقی، تأمین کند. حسین مدرس خیابانی، سرپرست سابق وزارت صنعت، معدن و تجارت معتقد است دوران قیمت گذاری دستوری و تثبیتی سپری شده و این سیاست صرفا در دهه ۷۰ که تعداد و تنوع محصولات مورد نیاز خانوارها کم بوده، موضوعیت داشته است. وی اعلام می‌کند: امروز این مفهوم باید در کشور جا بیفتد که وقتی حرف از «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» به میان می‌آید، یکی از بزرگ‌ترین موانع در بحث تولید و چالش‌های پیش رو قیمتگذاری است و این جالب است که ما از مزایای خروج قیمتگذاری دستوری که شاید مصداق بارز آن بورس کالا و قیمت گذاری فولاد و پتروشیمی است، بهره‌مند شده‌‌ایم و این می‌تواند الگویی برای همه کالاها باشد. واقعیت آن است که از وقتی ماده ۹۵ قانون برنامه سوم که من هم در نگارش آن دخیل بودم، ابلاغ شده، شتابی که تولید کالا گرفته قابل مقایسه با دهه قبل از آن نیست؛ چراکه بازار این کالاها در قالب یک فضای رقابتی و شفاف در بورس کالا تجربه شده است و تولید را رونق داده است.
