رقیه ندایی|
در آخرین روز دی ماه بود که حسن قالیباف اصل، استعفای خود را از سمت ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار به وزیر امور اقتصاد و دارایی اعلام کرد و پس از آن شاهد یک روند متعادل چند روزه بودیم اما؛ پس از معرفی رییس جدید این مجموعه روند بازار تغییر کرد و بسیاری از فعالین بازار نسبت به این انتخاب اعتراض داشتند.
در سال جاری سازمان بورس سه سکاندار بر خود دیده و هر یک به گونه‌ای سعی داشتند با دانش تخصصی خود وضعیت بورس را سامان بخشند اما؛ جدیدترین رییس سازمان بورس تجربه خاصی در حوزه بورس ندارد و این عامل باعث شده که بسیاری از فعالین بورسی نسبت به این انتخاب معترض باشند. حتی بسیاری از کارشناسان و فعالین بورسی انتخاب رییس جدید سازمان بورس را یک نوع دستور می‌دانند و براین نظرند بازار روزهای خوشی تجربه نخواهد کرد.
طی هفته‌های گذشته هر مقام و مسوولی تا حد ممکن در بورس دخالت کرد برای مثال؛ سخنگوی دولت گفته بود که نگاه دولت به بورس، همواره حمایتی بوده و اوضاع و احوال بورس را نتیجه سیاست‌های نسنجیده و اظهارنظرهای افراد غیرمرتبط و خارج از دولت دانست و پیش از آن هم اسحاق جهانگیری اعلام کرده بود که هیچ علامت منفی به بورس داده نشود و وزیر کشور هم گفته بود که همه ما به دنبال آن هستیم که مردم در آرامش، امنیت، نشاط سیاسی و اجتماعی و شرایط مطلوبی باشند.
افزایش واکنش‌ها نسبت به بورس
مصطفی آقامیرسلیم، یکی از نماینده‌های مجلس شورای اسلامی به سیاست‌های اقتصادی دولت و به‌طور ویژه در حوزه بورس بود انتقادهایی کردند و سرآمد همه آنها نامه این نماینده مجلس بود که متن آن در توییتر و دیگر فضاهای مجازی منتشر شد. وی در نامه‌ای خطاب به وزیر اقتصاد درباره وضعیت بورس هشدار داده و روند نزولی این بازار را ناشی از مدیریت ضعیف دانسته است. میرسلیم همچنین وضعیت بورس را اسفناک معرفی کرده و به وعده‌های مسوولان و افرادی که او آنها را متولیان امر خوانده بود اشاره کرده و نوشته است که بورس «به‌صورت روزافزون با افت شاخص و از دست دادن ارزش روبه‌رو بوده» و خسارت‌های عظیم مادی و معنوی در سطح ملی داشته است.
محسن علیزاده، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در توییتر خود از مغایرت‌های قانونی انتخاب رییس سازمان بورس نوشت و اعلام کرد که این موضوع «در دستور کارجلسه فوق‌العاده کمیسیون اقتصادی مجلس قرار گرفت.» اما؛ نوشته او بدون واکنش نبود، جدا از اینکه خیلی از فعالین در کامنت‌ها از دخالت نماینده‌های مجلس در حوزه بورس انتقاد کردند. در این بین یکی دیگر از افرادی که در توییت جداگانه‌ای درخصوص علیزاده نوشت حسین سلاح‌ورزی بود. او با اسم بردن از این نماینده مجلس در نوشته خود بیان کرد که مصاحبه این عضو ناظر مجلس «مبنی بر عدم حمایت قاطع شورای عالی بورس از رییس جدید سازمان موجب ایجاد نگرانی‌هایی در طیف وسیعی از فعالان بازار شده است، باید عرض کنم فرمایشات ایشان دقیق نبوده و آقای دهقان با اکثریت قاطع آرا (تنها یک رای مخالف) به این سمت برگزیده شدند.» صحبت از رییس جدید سازمان به همین جا ختم نشد و خیلی‌ها درباره عملکرد، برنامه‌ها، سابقه و نکات مثبت و منفی فرد جدید نوشتند.
یکی از مهم‌ترین و پربازدید‌ترین توییت‌ها در که مورد توجه سهامداران و فعالین بورسیی قرار گرفت، مطلب حسین سلاح‌ورزی بود. این فعال اقتصادی در صفحه خود نوشت: «در برنامه مفصلی که رییس جدید سازمان بورس امروز ارایه دادند نکات قابل‌توجهی وجود داشت، از جمله: توسعه مشارکت ذی‌نفعان و مشورت‌پذیری در هدایت بازار و راه‌اندازی کانون سهامداران خرد و ایجاد تریبون رسمی برای آنها.» وقتی توییت او منتشر شد. پیمان مولوی، یکی از فعالین حوزه اقتصادی در کامنت‌ها ابراز امیدواری کرد که «برنامه‌های ارایه شده انشایی نباشد.» این نوشته کنایه‌ای به موضوعی بود که خیلی‌ها دیروز در شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های تلگرامی فعالان حوزه بورس می‌نوشتند که رییس جدید با نفوذ وزیر اقتصاد و دخالت دولت انتخاب شده است، البته این کامنت، مولوی بسیار پسندیده شد و فعالین بازار با، بانشر این مطلب صحبت‌های بسیاری در این خصوص کردند.یکی دیگر از افرادی که توییت این فعال اقتصادی را بازنشر کرد، داود سوری بود و وی با بازنشر توییت سلاح ورزی خطاب به او نوشت: «آقای دکتر ببخشید ولی مشخصا این دو شعار به جز انشای خوب به چه درد می‌خورد و چه مشکلی را حل می‌کند؟» در بحث راه‌اندازی کانون سهامداران خرد و ایجاد تریبون رسمی برای آنها که سلاح ورزی آن را جزو برنامه‌های مدیر جدید معرفی کرده بود، مجید رضا حریری، رییس اتاق بازرگانی و صنایع ایران و چین در صفحه شخصی خود نوشت: «چرا دنبال نمونه نهادی مانند کانون سهامداران خرد در اقتصادهای دیگر می‌گردید؟» و این سوال‌ها را مطرح کرد که «کدام بخش از اقتصاد ما شبیهی در دنیا دارد که این داشته باشد؟ تجارت؟ بانکداری؟ تولید؟» محمد رضا فرهادی پور هم در همین رابطه نوشت: «هدایت بازار یعنی مداخله در بازار؛ یعنی سیگنال دادن به بازار؛ یعنی نقض ایفای نقش ناظر منصف؛ بورس ایران مقررات‌زدایی (مثل حذف دامنه نوسان) می‌خواهد نه مقررات‌گذاری؛ تشکیل هر کانونی یعنی رانت‌زایی برای یک گروه ذی‌نفع خاص. دست از سر بازار‌بردارید.» در کنار این بحث‌ها اما مدیر جدید هوادارانی هم داشت و البته خیلی از افراد هم درباره این مساله می‌نوشتند که دیگر وقت دعوا و بحث نیست و باید اجازه دهیم آرامش به حوزه بورس بازگردد و به فکر جلوگیری از ضرر مردم در این حوزه بود.» شاهین چراغی نیز در صفحه خود نوشت: «حالا پس ازانتخاب ریاست سازمان نیازمندآرامش در بازار سرمایه برای جلوگیری ازضرر بیشترمردم هستیم، دکتر قالیباف انصافا تمام توان خود را صادقانه به کاربست و فشارهای زیادی را متحمل شد، ضمن تبریک وآرزوی موفقیت برای دکتر دهقان، انتظار می‌رود دولت و مجلس و ارکان بازارسرمایه درجهت تقویت ایشان هم صداشوند.»
فضای مجازی
و ریاست جدید سازمان بورس
در صفحات مجازی کامنت‌های زیادی در خصوص ریاست سازمان بورس دیده می‌شود و بسیاری از فعالین بورسی بر این نظرند که این فرد توانایی ایجاد تغییر در بورس را ندارد و تنها به صورت دستوری در این جایگاه حاضر شده است. به‌طور عام نمی‌توان گفت که علی دهقان‌دهنوی توانایی در حوزه ریاست بورس ندارد چراکه؛ وی دارای یک رزومه درخشان است، همچنین تحصیلات این مدیر تازه در حوزه اقتصادی است که گمان می‌رود بتواند تغییراتی در وضعیت بورس ایجاد کند. اما نکته اصلی اینجاست که تنها چند روزکوتاه از آغاز مدیریت دهقان‌دهنوی در بورس می‌گذرد و هنوز برنامه جامعی برای اعتماد‌سازی همگانی در بورس ندارد و انتظار می‌رود این مدیر، موضوع اعتماد‌سازی مردم نسبت به بازار سرمایه را در اولویت خود قرار دهد تا وضعیت بازار به تعادلی نسبی برسد.بسیاری از فعالین بازار سرمایه با بازنشر توییت‌های انتقادی درخصوص این موضوع می‌نوشتند که مدل مالی صندوق پس‌انداز یکم بانک مسکن توسط دهنوی طراحی شده یا از پیشنهاد صندوق‌های تعویض رهن و اجاره و راه‌اندازی ابزار ریپو در بازار بدهی، توسط او صحبت می‌کردند. یکی دیگر از توییت‌هایی که این فعالین مطرح می‌کردند و درباره آن می‌نوشتند این بود که دهقان دهنوی یک انتخاب خیلی ریسکی بوده است اما؛ این افراد به این موضوع هم می‌پرداختند که او سابقه تحصیل و تدریس مشخصی دارد. اما در کنار تمام این توضیحات نکته‌ای که خیلی‌ها درباره آن نوشته بودند تعجبشان از آرای شورای عالی بورس بود. به اعتقاد این افراد در ظاهر همه از دخالت دولت شکایت دارند و طرفدار استقلال بازار سرمایه هستند ولی در عمل طور دیگری رفتار می‌کنند و اجازه دخالت در فرآیندهای تصمیم‌گیری در بازار سرمایه را می‌دهند.
دخالت‌های غیرحرفه‌ای در بورس
با این حال و اوضاع دژپسند، وزیر اقتصاد در مراسم معارفه رییس سازمان بورس اظهار داشت: بازارسرمایه نیروی مهمی را از دست می‌دهد و اگر اقدامات غیرحرفه‌ای عده‌ای وجود نداشت، می‌توانستیم حسن قالیباف را به ادامه حضور در ریاست این سازمان قانع کنیم؛ البته من به ایشان حق می‌دهم، زیرا اظهارنظرهای غیرحرفه‌ای زیادی در این فضا وجود داشت. شرایط ایجاد شده در بازار به قدری سخت بود که قالیباف اول استعفا را به رسانه و بعد به شورای بورس داد.
وزیر اقتصاد در ادامه با اشاره به موفقیت‌های حسن قالیباف طی ۱۰ ماه ریاستش اظهار کرد: طی ۱۰ ماه گذشته اقداماتی از جمله احراز هویت آنلاین در بازارسرمایه، افزایش قدرت نقد شوندگی و افزایش بازارگردانی همه نشان از مدیریت صحیح در این حوزه دارد. بازارسرمایه امروز بازاری ۵۹میلیونی است و در این بازار مراقبت‌ها باید متفاوت باشد. در حال حاضر بازارسرمایه مقداری متلاطم است، بنابراین باید در مسیر تعادل بخشی بازار تمهیداتی را بیندیشیم. امروز در نقدشوندگی بازار سرمایه احساس رضایت وجود دارد و در بحث پذیرش شرکت‌ها در بورس نیز، زمان پذیرش بعد از دریافت مدارک، حدود یک ماه است.
وی افزود: بازارگردانی در شرکت‌ها در مدت ۲ ماه به اندازه ۱۰ سال افزایش پیدا کرده که این اقدامات بیانگر مدیریت دکتر قالیباف است. در ۱۰ ماه امسال تامین مالی در بورس به ۵۰۰ هزارمیلیارد تومان رسید. وقتی تقاضا در بازار به فزونی می‌رسد یکی از راهکارها برای جلوگیری از حباب، عرضه سهام است و در زمانی که شاخص به هر دلیلی روند معکوس پیدا کرده، باید ایثارگری کرد و با تقاضا مانع از ریزش‌های تند و نگران‌کننده شد. امروزه بورس بازاری ۵۰۰ هزار نفری نیست و بازاری ۵۰ میلیونی است و در این بازار مراقبت‌ها باید بیشتر شود.وزیر امور اقتصادی و دارایی با اشاره به اینکه پذیرش مستقیم در بورس بد نیست، اما باید برای استفاده از روش غیرمستقیم فرهنگسازی کرد، گفت: بازار سرمایه نامتعادل است و باید در مسیر متعادل قرار گیرد. سودآوری شرکت‌ها در ۹ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳ برابر شده که نشان از پویایی بازار سرمایه است. بازار سرمایه برای دولت و سازمان بورس نیست بلکه برای همه کشور است. اتفاق خوبی قرار است در بازار سرمایه صورت گیرد، مقدمات حضور یک شرکت با ارزش ۱۵۰ هزار میلیارد تومان در بورس فراهم شده است. مسیر تعادل بخشی بازار سخت است، اما محال نیست، چون بورس، سرمایه انسانی عظیمی دارد. وی در خصوص رییس جدید سازمان بورس گفت: دهقان دهنوی علاوه بر شخصیت علمی و دانشگاهی در عرصه سیاست‌گذاری و اجرا سابقه طولانی دارد و همیشه سعی کرده عمل و تئوری را با یکدیگر پیش ببرد. ایشان در فضای کسب و کار و در تمامی حوزه‌های معاونت اقتصادی به خوبی درخشیده و نشان داده است که صلاحیت اجرایی زیادی دارد. همچنین در زمینه سیاست‌گذاری و مقررات نویسی بازارسرمایه تجربه طولانی دارد. این صحبت‌های آقای دژپسند خبر از وضعیت بسیار مطلوب بازار سرمایه طی ۱۰ ماهه گذشته می‌دهد و هیچ وضعیت ناگواری در بازار سرمایه وجود نداشته است. درست است دانش اقتصادی و سیاست‌گذاری در حوزه مدیریت بسیار مهم است اما؛ سوال اصلی اینجاست که یک مدیر می‌تواند بدون تجربه سکاندار اقیانوس متلاطم بورس باشد و این بازار را به آرامش برساند؟ طی چندماهه اخیر با دخالت‌های مکرر مسوولان مختلف متوجه شدیم که بازارسرمایه متولی خاصی ندارد و هر مقام و مسوولی بخواهد می‌تواند درخصوص بورس اظهارنظر یا دخالت کند. وزیر اقتصاد نیز واکنش چندانی به این دخالت‌ها نشان داده و تنها قالیباف اصل از مسوولان تقاضا می‌کرد که در این بازار دخالت نکنند حال که معاون وزیر اقتصاد به ریاست سازمان بورس رسیده آیا وزارت اقتصاد به عنوان متولی جلوی تمامی دخالت‌ها در بورس را می‌گیرد یا شاهد وضعیت ناگوارتری خواهیم بود؟ این وزیر می‌گوید که دخالت‌های غیر حرفه‌ای، مانع تعادل بورس شد اما؛ مشکل اصلی اینجاست که وزیر اقتصاد هیچ مانعی برای عدم دخالت غیر حرفه‌ای ندارد و تنها چندباری به این موضوع اشاره کرده. حال وقت آن نرسیده که دژپسند به فکر بازار سرمایه باشد و این بازار را با کمک رییس سازمان بورس از تمامی مشکلات پاک کند؟ درست است که تنها چندماه به پایان این دولت باقی مانده ولی دولت نباید طی این چندماه بورس را به تعادل رسانده و سرمایه‌های از دست رفته سهامداران را باز گرداند؟ اغلب سهامداران طی این مدت زیان بسیار عمده‌ای متحمل شده‌اند و تنها به فکر بازگشت زیان سرمایه‌های خود هستند و وزارت اقتصاد و سازمان بورس با کمی بیشتر به فکر سهامداران و زیان‌های عمده باشد.
