جهانگیری: علامت منفی به بورس داده نشود
اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور ۴بهمن ماه سال جاری در نامه‌ای به محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رییس‌جمهور، دستور داد شیوه‌نامه عرضه و تقاضای زنجیره فولاد به گونه‌ای بازنگری و اصلاح شود که هیچ علامت منفی به بازار سهام داده نشود. دستور جهانگیری برای اصلاح شیوه‌نامه فولاد پس از آن صادر شد که محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۲۸ آبان ماه در نامه‌ای به جهانگیری خواستار بازنگری در شیوه‌نامه مذکور شده بود. شریعتمداری در نامه خود به جهانگیری نوشته بود: با توجه به سهم ۱۵ درصدی صنعت فولاد در بازار سرمایه، شیوه‌نامه تنظیم بازار فولاد علاوه بر کاهش صادرات این صنعت، باعث آسیب جدی به سرمایه و اعتماد مردم و ناامنی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خواهد شد. وزارت کار و شرکت‌های تابعه آن، سهم ۲۰ درصدی از معادن و صنایع فولادی کشور دارند و نظرات آنها در تدوین شیوه‌نامه اخذ نشده است. شیوه نامه تنظیم بازار فولاد با هماهنگی وزارتخانه‌های صمت، کار و اقتصاد و مشارکت شرکت‌های بزرگ فولادی و تشکل‌های این زنجیره به گونه‌ای اصلاح شود که مشخص، شفاف، صریح و بدون امکان اعمال سلایق شخصی و غیرکارشناسی باشد و از ایجاد رانت توسط برخی افراد که مصداق واضح این موضوع هستند، جلوگیری گردد. گفتنی است؛ ۲۸ آبان ماه امسال شیوه نامه فولاد از سوی معاون اقتصادی رییس‌جمهور ابلاغ شد که یکی از مهم‌ترین بندهای آن، تعیین قیمت‌های پایه شمش، اسلب، ورق گرم و سرد و میلگرد به ۸۰ درصد نرخ CIS بود که منجر به انتقادات زیادی از شرکت‌های فولادی، فعالان بازار سهام و مسوولان بورس کالا شده بود چرا که معتقد بودند اینگونه قیمت‌گذاری دستوری منجر به تضعیف صنعت فولاد خواهد شد.
مشکل اصلی بازار فولاد انحصار و عدم شفافیت است
رضا محتشمی‌پور قائم‌مقام بورس کالای ایران در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: مشکل اصلی ما این است که فولادی‌ها در بورس کالا عرضه کافی انجام نمی‌دهند که اگر این عرضه انجام شود قطعاً قیمت متعادل خواهد شد. تولید کلی کشور در حوزه محصولات فولادی حدود 30 میلیون تن و نیاز داخلی حدود 15 میلیون تن است؛ بنابراین تأکید اصلی برای تنظیم بهینه بازار فولاد این است که وزارت صمت با فراهم کردن مقدمات افزایش عرضه در بورس کالا، بازار محصولات فولادی را تنظیم کند نه با ورود یک‌طرفه به فرآیند قیمت‌گذاری. وی درباره مشکل اصلی بازار فولاد گفت: اقتصاد ایران در حوزه بازار فولاد با مشکل انحصار و محدودیت عرضه‌کننده مواجه است. وقتی بازار رقابتی باشد، نباید برای آن شرط و شروط تعیین کرد و مولفه‌های رقابت را از بین برد؛ اما بازیگران بازار فولاد در بالادست محدودند، در این صورت باید ابزاری برای مدیریت قدرت انحصار وجود داشته باشد. در حالتی که عرضه‌کنندگان محدود باشند اگر یکی از آنها از گردونه تولید یا عرضه خارج شود یا تمایل به بهم زدن نظم بازار و قیمت‌سازی داشته باشد به راحتی بازار بهم می‌ریزد؛ در این صورت حاکمیت باید نقص بازار را برطرف کند. باید دقت کرد برای ایفای نقش تنظیم‌گری توسط دولت به چه چیزی نیاز داریم؛ مشخصا پاسخ آن «اطلاعات» است. اما معضل دیگر بازار فولاد، نبود اطلاعات دقیق است. ساده‌ترین اطلاعات مثل میزان تولید یا صادرات شرکت‌ها هم در دسترس نیست و اغلب آمارها برآوردی یا حداکثر خوداظهاری است. بورس‌های کالایی بهترین بستر برای تولید بهنگام اطلاعات تجاری هستند، شاید به‌جرات بشود گفت که مهم‌ترین انگیزه حاکمیتی ارجاع معاملات برخی کالاها به بورس همین عامل است. محتشمی‌پور ادامه داد: در این زمینه سامانه بهین یاب وزارت صمت باید این کار را انجام دهد اما نواقصی دارد. این سامانه در گروه پتروشیمی فعال‌تر بوده و در بازار فولاد ضعیف است. ما بصورت سیستمی به بهین یاب متصلیم در حوزه پتروشیمی، در مواردی که تایید صلاحیت خریدار نیاز است وزارت صنعت این تاییدیه‌ها را در سیستم اعلام می‌کند اما در بازار فولاد حتی این تاییدیه‌ها هم به صورت دستی و از طریق فکس تایید انجام می‌شود، حالا دیگر اطلاعات تولید که بماند که دسترسی به آنها وجود ندارد. در صنعت پتروشیمی شفافیت بسیار بیشتر است و بر پایه سامانه‌های اطلاعاتی وزارت نفت تولید و فروش شرکت‌ها به دقت معلوم است امیدواریم این شفافیت در حوزه فولاد نیز برقرار شود تا امکان ساماندهی این بازار فراهم شود. این مقام مسوول درخصوص انحصار شرکت‌های پایین‌دستی گفت: به‌طور معمول در زنجیره تولید از بالا به پایین که حرکت می‌کنیم انحصار کاهش می‌یابد، به عنوان مثال در تولید شمش چند شرکت اول تقریبا همه بازار هستند؛ اما وقتی به میلگرد می‌رسیم تعداد شرکت‌ها به نزدیک صد شرکت می‌رسد البته انحصار به معنای یک نفر بودن نیست بلکه بیشتر بحث موثر بودن است. مثلا وقتی در یک بازار چهل و یک شرکت داشته باشیم که یک شرکت 80 درصد بازار را در اختیار داشته باشد و 40 شرکت دیگر نیز 20 درصد مابقی را، شاخص‌های سنجش انحصار می‌گوید باز انحصار شدیدی حاکم است البته اگر قرار باشد یک کالایی مدیریت شود باید علاوه بر ظرفیت تولید، میزان نیاز داخلی و مصرف نیز احصا شده باشد. وی تاکید کرد: سیاست‌گذاران برای مدیریت بازار نهایی محصولات و رسیدن کالا به قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده نهایی به این نتیجه رسیدند که تمام زنجیره تولید در بورس کالا عرضه شود. امروز محصولات میانی زنجیره فولاد در بورس کالا عرضه می‌شود؛ اگر کل زنجیره در بورس کالا عرضه شود، قطعا دستاورد آن، شفافیت در زنجیره تولید است. البته این اتفاق جدیدی نیست و در مصوبات قبلی نیز تاکید شده بود و نیاز به مصوبه جدید نداشت.
