مچینگ؛ اصلی‌ترین معضل عرضه محصولات
زهرا رجبی، کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه اصلی‌ترین معضل به عرضه بخشی از محصولات فولادی خارج از فولاد در قالب مچینگ یا عرضه‌های فیزیکی در بازار آزاد مربوط است بیان داشت: هر چند که نظر کارشناسان فولادی و مسوولان وزارت صمت بر عرضه همه زنجیره‌های صنعت فولاد در بورس کالاست ولی به خاطر شرایط کلان اقتصادی کشور از جمله شوک‌های ارزی، نرخ ارزهای چندگانه، عدم ثبات در سیاست‌گذاری‌ها و عدم سرمایه‌گذاری‌های جدید برای مدرن کردن تکنولوژی‌های تولید و نرخ بهره‌های بالا، این مهم تاکنون بطور کامل انجام نشده است. این موضوع موجب تشدید تضاد منافع تولید‌کننده‌های زنجیره‌های فولاد می‌شود و این تضاد، منجر به قیمت‌های دستوری در بورس کالا و گاها ابطال معاملات شده است.
حتی امسال، این اختلافات و اعتراض‌ها باعث کاهش صادرات هم شده است. همچنین در طول چند ماه گذشته که نرخ نیمایی با نرخ آزاد آن فاصله زیادی داشته است (شمش براساس نرخ نیمایی ارز در بورس کالا قیمت‌گذاری شده است)، عرضه‌کنندگان شمش بر این عقیده‌اند که تولیدکنندگان نورد، محصولات خود را که با شمش نیمایی خریداری شده از بورس کالا تولید کرده‌اند را بطور کامل در بورس کالا عرضه نکرده‌اند و درصدی را در بازار آزاد به فروش رسانده‌اند. از طرف دیگر، نوردی‌ها اعتراض دارند با توجه به درصد وابستگی پایین شمش به واردات (کمتر از ۵ درصد) نباید با قیمت‌های جهانی متناسب با ارز گران در بورس عرضه شود. یا نمونه دیگر از مشکلات شرکت‌ها مانند فولاد مبارکه، عرضه محصولات به شیوه مچینگ است که در این شیوه اغلب شرکتهای پایین دستی زنجیره از جمله تولیدکنندگان لوازم خانگی به صورت اعتباری از فولاد مبارکه خرید می‌کنند اما معضل بزرگ در این شیوه فروش، شناسایی دقیق خریداران است. به عبارتی تولیدکنندگان واقعی در سیستم مچینگ که خارج از بورس کالاست، دشوار است و رانت را برای مشتریان غیرواقعی ایجاد می‌کند. در واقع به نظر می‌رسد مشتریان مچینگ هم باید در سیستم بهین یاب وزارت صمت ثبت نام کنند اما ظاهرا نظارت درستی بر این مشتریان نیست که در این حوزه عرضه کامل در تالار اصلی بورس کالا باید مدنظر قرار گیرد. در پایان اینکه هرجا که از شفافیت در بازارها کاسته می‌شود، مشکل بزرگ‌تر شده و رانت بزرگی هم به وجود می‌آید. نتیجه آن است که سهامداران شرکتهای فولادی بزرگ، مثل فولاد مبارکه و فولاد خوزستان که ۵۰ میلیون سهامدار سهام عدالت هم جزو آنها هستند از سود واقعی محروم می‌شوند و باید با تدابیر دولت و عمل به وعده عرضه کل فولاد کشور در بورس کالا به اجحاف در حق سهامداران پایان داد.
حذف عرضه فولاد به شیوه مچینگ
با وجود توصیه‌های مکرر کارشناسان صنعت فولاد و تصمیم ستاد هماهنگی اقتصادی مبنی بر عرضه کلیه محصولات تولیدکنندگان فولاد در بورس کالا، همچنان در این حوزه کارشکنی‌هایی صورت می‌گیرد؛ تا جایی‌که اصرار بر استمرار عرضه فولاد به شیوه مچینگ و غیبت سبد محصولات کلیه تولیدکنندگان فولاد در بورس کالا، منجر به شکل‌گیری بازار ثانویه و التهاب قیمت‌ها در بازار آزاد شده است.
در همین زمینه، شهرستانی، عضو انجمن فولاد در گفت‌وگو با مهر با انتقاد از شکاف عمیق بین قیمت بورس کالا با بازار آزاد می‌گوید: عرضه فولاد به شیوه مچینگ باید کاملاً حذف شود و کلیه محصولات فولادی تنها در بورس کالا عرضه شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد، توام با الزام کلیه فولادسازان به عرضه محصولاتشان در بورس کالا، توقف فوری عرضه فولاد به شیوه مچینگ می‌تواند کارکرد بورس کالا را به عنوان تنها بازار معاملات فولادی کشور تقویت کند. از طرفی، پرهیز از مداخلات قیمتی ستاد تنظیم بازار در بورس و بازنگری در سهمیه فولاد واحدهای صنعتی منجر به کشف قیمت واقعی، رصد معاملات در این بازار شفاف و کاهش عطش بازار خواهد شد؛ تجربه نشان داده ابطال معاملات بورس کالا به بهانه عبور از سقف قیمتی ستاد تنظیم بازار، نه تنها قیمت‌ها را در بازار سیاه افزایش داده، بلکه بهانه‌ای برای عرضه دست و پا شکسته برخی از تولیدکنندگان در بورس کالا شده است. گزارش‌ها حاکی است، کماکان برخی رانت‌خواران و سودجویان به دلیل انتفاع از وضع آشفته کنونی در بازار فولاد، بورس کالا را برای سامان‌دهی بازار فولاد ناکارآمد جلوه می‌دهند تا با عرضه ناقص محصولات تولیدی در این بازار رقابتی، جریان معاملات در تاریک‌خانه‌هایی نظیر بازار آزاد و مچینگ به قوت خود باقی بماند. بر این اساس، باید منتظر سیاست‌گذاری‌های مدیران جدید وزارت صمت برای بهبود بازار فولاد ماند. بازاری که آوازه رشد چشمگیرش در شرایط کرونایی، در انجمن جهانی تولیدکنندگان فولاد پیچیده، اما کماکان برای تأمین کالا به میزان مورد نیاز صنایع پایین‌دستی با قیمت مناسب درمانده است!
