مدیران سازمان بورس، از اجرای دستورالعمل فروش تعهدی اوراق بهادار در بورس تهران و فرابورس ایران تا پایان اسفندماه خبر داده‌اند. دستورالعمل یا ابزاری که به گفته کارشناسان و فعالان بازار سرمایه بر کارایی بازار سهام می‌افزاید. اجرای مدل اصلی فروش استقراضی دارای اشکالات شرعی بود که پس از جایگزینی رابطه استقراض و پرداخت نرخ بهره با وکالت و همچنین تغییر سازوکار فروش استقراضی به فروش تعهدی، معرفی شد.
به گزارش سنا، افسانه اروجی، معاون بازار فرابورس، در این باره می‌گوید: در مدل متعارف فروش استقراضی، متقاضی در ازای پرداخت نرخ بهره مشخص، سهام را از دارنده قرض می‌گیرد و متعهد می‌شود که سهم را بازگرداند اما مطابق الزامات شرعی، رابطه استقراض و پرداخت نرخ بهره دارای اشکال است. بنابراین با انجام پژوهش‌های مختلف، در نهایت «وکالت» به عنوان رابطه جایگزین تعریف و سازوکار پیشنهادی با نام «فروش تعهدی» معرفی شد.وی همچنین از راه‌اندازی سامانه جدیدی در اجرای فروش تعهدی خبر می‌دهد و می‌افزاید: در «سامانه تامین» مالک، مشخصات قرارداد خود را برای فروش تعهدی وارد می‌کند تا متقاضی فروش به وکالت از مالک، اوراق بهادار را به نام او به فروش برساند. فروشنده موظف است در سررسید یا پیش از آن به تشخیص خود یا درخواست مالک سهام را خریداری کند و بازگرداند که برای چنین شرایطی، حالات مختلف تسویه در دستورالعمل پیش‌بینی شده است.
معاون بازار فرابورس، بازار سرمایه را از جمله بازارهای پویا در اقتصاد می‌داند و می‌گوید: بازار پویا تصویر متحرکی از متغیرهای اقتصادی است که باید متناسب با متغیرهای حاکم بر اقتصاد، صعود و افول کند، از این‌رو، بازار سهام نیز باید متناسب با وضعیت کنونی از ابزار مناسب برای کسب سود بیشتر برخوردار باشد تا سرمایه‌گذاران و فعالان بازار با استفاده از این ابزارها بتوانند مطابق پیش‌بینی و انتظارات‌شان به حداکثر سودآوری و منافع دست یابند.
به گفته اروجی، فروش استقراضی (تعهدی) از جمله ابزارهایی است که در شرایط کاهش قیمت‌ها در بازارهای سرمایه جهان کاربرد دارد و نبود آن در بازار سرمایه ایران نیز احساس می‌شد، بر همین اساس، پس از انجام برخی پژوهش‌ها روی فروش استقراضی، مکانیسم فروش تعهدی در سازمان بورس به تصویب رسید. معاون بازار فرابورس در توضیح بیشتر مکانیسم فروش تعهدی یا بازار دوطرفه، اظهار می‌کند: کارکرد فروش استقراضی بدین صورت است که فروشنده با توجه به انتظاراتی که نسبت به کاهش قیمت دارد، اوراق بهادار مورد نظر خود را از دارنده سهام استقراض می‌کند و در زمان دیگری برحسب اعلام درخواست‌کننده یا تشخیص خود، سهام را بازخرید می‌کند و به دارنده سهام بازمی‌گرداند.
اروجی تصریح می‌کند: وجوه حاصل از فروش اوراق نیز در این نوع معامله، در حساب مالک قرار می‌گیرد اما حق برداشت ندارد و می‌تواند وجوه مذکور را در گزینه‌هایی مانند صندوق‌های قابل معامله در بورس که درآمد ثابت دارند، سرمایه‌گذاری کند.معاون بازار فرابورس، همچنین این ابزار را دارای ریسک‌های مختص به خود می‌داند و می‌افزاید: فروش تعهدی هم مانند ابزارهای دیگر همراه با ریسک‌های مختص به خود است. یکی از ریسک‌های این ابزار، احتمال افزایش قیمت سهام پس از فروش و تحمیل ریسک به متقاضی است که باید در نظر گرفته شود.به‌گفته اروجی، برای پوشش ریسک در فروش تعهدی، متقاضی موظف است تضامین اعلام شده را پرداخت کند، البته برای افزایش جذابیت این امکان وجود دارد که بخشی از سود ناشی از سرمایه‌گذاری به متقاضی نیز پرداخت شود. وی در پاسخ به این پرسش که این نوع فروش چه تاثیری بر بازار سرمایه از دو بعد کلان و خرد دارد، اظهار می‌کند: فروش تعهدی می‌تواند در چند سطح و مرحله، بازار سرمایه را منتفع کند. انتفاع در سطح کلان شامل افزایش کارایی و بهبود نقدشوندگی بازار، پوشش ریسک ناشی از کاهش قیمت سهام، ایجاد تعادل در بازار از جنبه ارزش، ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا و افزایش معاملات سهام با ایجاد انتظارات دوطرفه و استفاده برای فعالیت بازارگردانی سهام است.معاون بازار فرابورس، با اشاره به مزیت‌های فروش تعهدی در سطح معاملات خُرد، می‌گوید: مزیت فروش تعهدی در سطح خرد، از یک‌سو شامل کسب انتفاع از کاهش قیمت‌ها برای سرمایه‌گذاران می‌شود و از سوی دیگر، برای آن دسته از دارندگان سهام که تمایل به فروش ندارند نیز کسب سود می‌کند و آنها هم می‌توانند با استفاده از این ابزار منتفع شوند.
