گروه بورس|مسعود کریمی|
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در آخرین اظهارنظر خود در خصوص نحوه مواجهه سازمان بورس با ریسک‌ها مواردی از جمله پایش ریسک سیستماتیک یا ریسک فراگیر را به عنوان برنامه‌های اصلی این سازمان مطرح کرده است. از طرفی، شاپور محمدی معتقد است که هم‌اکنون ریسک خاصی که بتوان در این بازار به عنوان ریسک عمده‌ای از آن نام برد، وجود ندارد. در همین حال، این مهم در میان فعالان بازار سهام واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت. برخی از سهامداران معتقدند که بازار نسبت به کوچک‌ترین اتفاقات سیاسی یا اقتصادی چه در داخل کشور و چه در سطح بین‌الملل واکنش‌های زیادی را از خود نشان می‌دهد که این مهم نشان از ریسک بالای معاملاتی در بازار سهام دارد. اما از سوی دیگر کارشناسان بازار سرمایه معتقدند که بهبود هر چه سریع‌تر زیرساختهای معاملاتی از جمله هسته معاملات، نیازی ضروری برای این روز‌های بازار سهام کشور محسوب می‌شود چرا که بروز هر نوع اخلالی در این سیستم می‌تواند منجر به ضرر و زیان‌‌های هنگفت برای قشر سرمایه‌گذار شود. افزون بر این، دیگر صاحب‌نظران بازار بر این باورند که معاملات آپشن می‌تواند ریسک بازار و به نوعی ریسک سرمایه‌گذاری را با کاهش چشم‌گیری همراه کند. معاملات آپشن حدود 2 سالی می‌شود که در بازار سهام راه‌اندازی شده اما مورد استقبال قابل توجهی قرار نگرفته است. به عنوان مثال درخصوص سازوکار این نوع معاملات می‌توان گفت در صورتی که سرمایه‌گذار در اسفند ماه سال 1397معتقد است که بازار در سهام یک شرکت مشخص طی خرداد ماه سال 1398با افزایش 30درصدی همراه می‌شود. بر این اساس، با سرمایه اندک نیز می‌تواند اقدام به معاملات آپشن کند تا بتواند در خرداد ماه سال آینده به رقم مشخص شده برسد. بنابراین اگر بازار سهام در زمان معین شده به رقم مشخص شده رسید سرمایه‌گذار می‌تواند اوراق تبعی را اعمال و پس از آن اقدام به دریافت سود کند اما در صورتی که بازار به رقم مشخص شده نرسید سرمایه‌گذار این اختیار را دارد که اوراق را اعمال نکند و میزان ضرر ناچیزی را متحمل شود. بر این اساس، توسعه و تعمیق معاملات آپشن در کنار به‌روز‌رسانی سیستم معاملات بازار سهام می‌توانند به عنوان راهکاری برای پایش ریسک سیستماتیک یا ریسک فراگیر در بازار سرمایه لحاظ شوند و این مهم نقش بسزایی در جهت به تعادل رساندن خیلی از سهم‌ها خواهد داشت.
اولویتی به نام زیرساخت معاملات
در این ارتباط، حامد ستاک مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان در خصوص ریسک‌های بازار سهام و راهکار‌‌های پایش ریسک در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: بطور معمول ریسک در 2 نوع تقسیم‌بندی می‌شود. نخست ریسک سیستماتیک که غیر قابل کاهش از طریق ابزار‌های بازار سرمایه است و دیگری ریسک غیر سیستماتیک که در روش‌های متفاوتی همانند تنوع بخشی یا سایر روش‌ها می‌توان اقدام به کاهش آن کرد. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است، به ریسک سیستماتیک می‌توان ریسک هسته معاملات را نیز اضافه کرد. همچنین طی چند مدت اخیر اتفاقاتی که در خصوص زیرساختهای بازار سرمایه افتاد را نیز می‌توان به عنوان ریسک سیستماتیک در نظر گرفت.
وی خاطرنشان کرد: اولویت اصلی برای نهاد ناظر می‌تواند این مهم باشد که زیرساختهای مناسبی را برای فعالان بازار سرمایه اعم از ناشران، سرمایه‌گذاران و... فراهم کند. یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌ها به موضوع سیستم معاملات بازمی‌گردد زیرا بطور مستقیم نظارت این مهم به واسطه نهاد ناظر صورت می‌گیرد.
به گفته مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان، شرکت‌هایی که ارایه‌کنندگان این خدمات هستند به نوعی درآمدشان از طریق کارمزد‌هایی است که تمام فعالان بازار سرمایه در زمینه‌های مختلف فعالیت خود از جمله خرید و فروش، گرفتن مجوز‌‌های متفاوت و... به آنها پرداخت می‌کنند. بطور مثال فعالان بازار اقدام به پرداخت یک‌سری کارمزد‌هایی می‌کنند که عناوین متفاوتی دارند که بخشی از آن صرف زیرساختهای بازار سرمایه می‌شود. این تحلیلگر بازار سرمایه ابراز داشت: طی چند وقت اخیر هر زمانی که بازار سرمایه حجم خاصی را به خود اختصاص داد و در بازه‌هایی که چه در جهت صعودی و چه در جهت نزولی پتانسیل‌های خود را خواست به نمایش بگذارد، زیرساخت‌ها و در راس آن سیستم معاملاتی با این موضوع همراه نبوده است و به نوعی موجب آزرده خاطری فعالان بازار سرمایه شد. بنابراین می‌توان بر این مهم تاکید کرد که این موضوع به یک ریسک سیستماتیک تبدیل شده است.
حامد ستاک عنوان کرد: پیش‌تر نیز بازار نسبت به موضوع سامانه معاملاتی واکنش‌‌هایی را نشان داد که در نهایت هم شاهد تغییر روند کلیت معاملات در پی این امر بودیم. در همین حال، بهترین کار در این شرایط مهیا کردن زیرساخت‌ها است تا فعالان بازار سرمایه بتوانند تصمیمات منطقی خود را در جهت سرمایه‌گذاری به درستی اتخاذ کنند. این کارشناس بازار سرمایه در خصوص اینکه گفته می‌شود ریسک عمده‌ای در بازار وجود ندارد نیز بیان کرد: اگر ریسک‌ها را با توجه به بازار سرمایه در نظر بگیریم می‌توان به این مهم رسید که ریسک عمده‌ای وجود ندارد و ریسک‌ها طی سالیان به نوعی شناخته شد‌ه‌اند.
پوشش ریسک بازار از طریق معاملات آپشن
از سویی دیگر، علی پروین مدیر تحلیل کارگزاری پارس ایده بنیان در خصوص ریسک‌های بازار سهام و راهکار‌‌های پایش ریسک در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: در حال حاضر معامله‌گران فعال بورس بیش از اندازه به اخبار واکنش نشان می‌دهند و با توجه به اینکه برخی از اخبار منتشر شده به نفع بازار سرمایه کشور است اما متاسفانه مشاهده می‌شود که رفتار بازیگران بازار سهام به نوعی در جهت مخالف این موضوع قرار دارد. وی خاطرنشان کرد: دلار از محدوده 9800 تومان تا 13800 تومان افزایش حدود 40 درصدی را به ثبت رسانده است و بسیاری از شرکت‌ها که فروش‌های صادراتی یا دلار محور دارند با رشد ارزش جایگزینی همراه شدند. در همین حال، فعالان بازار سهام بر این باورند که تورم در بازار بورس اثر‌گذاری مستقیم و مثبتی دارد این در حالی است که بازار همانند خرداد ماه هنوز واکنش خاصی را به این موضوع نشان نداده است.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: در خرداد ماه سال جاری دلار حدود 7000 تومان بود و بازار بورس تا حدودی بی‌رمق به تداوم فعالیت خود می‌پرداخت و مدتی پس از این مهم بازار متوجه ضرورت رشد و سقف‌شکنی جدید معاملاتی شد. علی پروین معتقد است به هر میزانی که ریسک‌ها باعث کاهش ارزش پولی ملی شوند در نقطه مقابل می‌توانند به نفع بازار سرمایه باشند. مدیر تحلیل کارگزاری پارس ایده بنیان در خصوص ضرورت‌های پایش ریسک نیز تصریح کرد: در صورتی که معاملات آپشن مورد توجه بیشتری در بازار قرار بگیرند بطور قطع ریسک‌های بازار می‌توانند به صورت آپشن پوشش داده شوند. بطوری که سرمایه‌گذاران می‌توانند معاملات خود را به صورت آپشن انجام دهند. بنابراین در صورتی که نظر مثبتی دارند با سرمایه‌ای کمتر اقدام به خرید سهمی با معاملات آپشن کنند و در صورتی که سررسید اعمال شد سرمایه‌گذار می‌تواند سود خود را برداشت کند اما در صورتی سهام به قیمت در نظر گرفته شده نرسید نیز سرمایه‌گذار می‌تواند با قیمت کمتر از بازار خارج شود. این تحلیلگر بازار سرمایه تصریح کرد: یکی از پیامد‌های فراگیر شدن معاملات آپشن در بازار سهام یقینا کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار خواهد بود زیرا تا مادامی که اختیار خرید در بازار وجود دارد اختیار فروش هم پا برجاست و به نوعی بازار می‌تواند به صورت 2 طرفه شدن حرکت کند. وی با اشاره به اظهارنظر رییس سازمان بورس نیز بیان کرد: اینکه گفته می‌شود ریسک عمده‌ای در بازار وجود ندارد درست است.
