گروه بورس| مسعود کریمی|
رهبر معظم انقلاب اسلامی سال 1397 را با عنوان «حمایت از کالای ایرانی» نام‌گذاری کردند. بر این اساس، ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران اعم از قوای مجریه، مقننه و قضاییه وظیفه سنگینی را بر عهده دارند و می‌بایست یک حرکت جمعی بین تمام نهاد‌ها‌ی زیر مجموعه این قوا در راستای تحقق این رهنمود صورت بگیرد. بر این اساس، بازار سرمایه کشور که متشکل از 4 بورس، اعم از بورس اوراق بهادار، بورس کالا، فرابورس و بورس انرژی است می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌یی را در این راستا ایفا کند. اما در این بین، نداشتن شناخت و اطلاعات کافی برخی از تصمیم‌گیرندگان اقتصادی در رابطه با سازوکار و ابزار‌های متنوع معاملاتی در بازار سرمایه ایران این روز‌ها به معضل بزرگی در اقتصاد تبدیل شده است. به گونه‌یی که عدم ثبات در برخی از تصمیم‌گیری‌ها در سطح کلان همانند تشکیل بازار ثانویه ارزی و مواردی از این قبیل جدا از درست یا غلط بودن این سیاست می‌تواند هزینه زیادی را به قشر سرمایه‌گذار تحمیل کند. به هر حال، با نگاهی به وضعیت اقتصادی کشور مشاهده می‌شود بازار سرمایه عزمی جدی‌تر نسبت به سایر بازارهای مالی در راستای تحقق شعار سال دارد چرا‌که این بازار به دلیل بهره‌مندی از صنایع و شرکتهای متنوع دارای مزیتهای بی‌شماری است که دولت هم به آن کاملا واقف است و به تازگی محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه کشور از نقش بازار سرمایه در برنامه جامع پیشنهادی مقابله با آثار تحریم‌ها خبر داده است. این موضوع گرچه در حال حاضر، در حد یک پیشنهاد قرار دارد اما می‌تواند روزنه‌یی از امید را در دل خود داشته باشد و بیانگر نگاه ویژه دولت به بورس باشد.
به هر روی، با توجه به اینکه در آستانه تحریم‌های احتمالی و جدید ایالات متحده امریکا قرار داریم نقش بورس در استراتژی ضد تحریم ایران در پسا خروج بسیار پررنگ‌تر از گذشته شده است و یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان بازار سهام چگونگی کاهش فشار احتمالی به اقتصاد کشور از طریق بازار سرمایه است. بر این اساس، تعدیل قوانین دست و پا‌گیر در راستای تعمیق معاملات بازار سهام همانند حذف حجم مبنا و دامنه نوسان که در دستور کار سازمان بورس قرار گرفته است، واگذاری دارایی‌های مازاد دولت به مردم در قالب سهام و املاک از طریق سازمان خصوصی‌سازی، رعایت استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS)، تشکیل حسابی تحت عنوان (Custodian) در راستای تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و... از راهکار‌های تقویت بازار سرمایه و گام‌هایی رو به جلو در راستای رسیدن به چارچوب‌های بین‌المللی محسوب می‌شوند.
از طرفی، با توجه به این موضوع که سازمان بورس و اوراق بهادار همانند بانک مرکزی از ارکان زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی محسوب می‌شود پیشنهاد می‌شود که رییس سازمان بورس و اوراق بهادار همانند عبدالناصر همتی در جلسات هیات دولت حضور مستمر داشته باشد چرا‌که بازار سرمایه ایران با احتساب سهامداران سهام عدالت دربرگیرنده جامعه‌یی بیش از 50 میلیون نفری سهامدار در کل کشور است و حضور یک نماینده از چنین جمعیتی در بدنه اصلی دولت امری ضروری محسوب خواهد شد. بر همین اساس، در صورت تحقق این مهم می‌توان به پررنگ شدن نقش بازار سرمایه در فضای اقتصادی کشور امیدوار بود چرا‌که این بازار نسبت به سایر بازارهای موازی همانند بانک، از مزیتهای زیادی اعم از نرخ پایین تامین مالی شرکتهای بزرگ و بنگاه‌های کوچک و متوسط، بروکراسی اداری ساده، صورت‌‌های مالی شفاف و در دسترس عموم، وجود مشوق‌های مالیاتی برای شرکتهای بورسی، وجود صندوق‌های توسعه و تثبیت بازار در راستای حمایت از روند معاملاتی در شرایط خاص، کاهش هزینه تمام شده برای بنگاه‌ها، نظارت مستمر و دقیق نهاد ناظر در کلیت بازار، برخورد‌های قضایی با ناشران متخلف، تزریق مستقیم نقدینگی به بخش تولید و... بهره‌مند است و به‌طور قطع می‌تواند اهرمی موثر در جهت تحقق شعار «حمایت از کالای ایرانی» محسوب شود.
از همین رو، «تعادل» در گفت‌وگو با شاپور محمدی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، علی صادقین مدرس و پژوهشگر بازار سرمایه و ارشک مسائلی اقتصاددان به 3 محور اصلی اعم از چگونگی ایفای نقش بازار سرمایه در تحقق شعار «حمایت از کالای ایرانی»، نقش بورس در استراتژی ضد تحریم ایران در پساخروج و مزایای تامین مالی از طریق بازار سرمایه پرداخته است که آن را در ادامه می‌خوانید.
استراتژی‌های سازمانی
در همین رابطه، شاپور محمدی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص نقش بورس در استراتژی ضد تحریم ایران در پسا خروج و برنامه بازار سرمایه در راستای کمک به اقتصاد کشور در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: شفافیت و ثبات در بازار 2پارامتر مهم و اثر‌گذار در نظر گرفته می‌شوند. این در حالی است که، صندوق‌های توسعه و تثبیت بازار سرمایه در ثبات بازار طی 2 سال اخیر همانند سال‌های گذشته تلاش قابل ملاحظه‌یی داشته‌اند. دبیر شورای عالی بورس خاطرنشان کرد: سازمان بورس ثبات بخشی به بازار سرمایه و اینکه بازار سهام بتواند از یک سودآوری معقول برخوردار باشد را در دستور کار خود قرار داده است. از سویی دیگر، عرضه‌های اولیه مناسب برای فعالان که بتوانند به صورت موفق در روند معاملاتی خود گام بردارند نیز از دیگر اقدامات در حال پیگیری محسوب می‌شود. به گفته سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار کاهش نرخ تامین مالی، تسهیل و تسریع تامین مالی شرکتهای بورسی برنامه‌یی است که در راستای تقویت شرکت‌ها اجرایی خواهد شد.
شاپور محمدی تاکید کرد: برخی از مشوق‌های مالیاتی و تسهیلاتی که در سازمان بورس در حال پیگیری هستند در نهایت می‌توانند در تقویت شرکتهای بورسی موثر واقع شوند.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار عنوان کرد: با تقویت شرکتهای بورسی به‌طور قطع می‌توان به کلیت اقتصاد کشور کمک کرد.
پتانسیل بورس و ظرفیت خالی بانک
علی صادقین مدرس و پژوهشگر بازار سرمایه در خصوص نقش بازار سرمایه در راستای تحقق شعار «حمایت از کالای ایرانی» در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: در صورتی که بپذیریم تولید نیازمند تامین مالی مستمر و منابع مالی کم هزینه برای بنگاه‌ها توام با بهبود بهره‌وری از منظر شفافیت است مشاهده می‌شود که بازار سرمایه در جذب سرمایه‌های خرد و کلان با هزینه بسیار پایین همگام با افزایش شفافیت و کاهش هزینه تمام شده تمام بنگاه‌های بزرگ نقش بسزایی دارد. بر این اساس، می‌توان بر این نکته تاکید کرد که بازار سرمایه می‌تواند منابع مالی مستمر را برای بنگاه‌ها در جهت توسعه تولید داخل فراهم کند. وی خاطرنشان کرد: در غیر این صورت ظرفیت خالی برای بنگاه‌های داخلی وجود خواهد داشت. از طرفی، در حال حاضر سیستم بانکی نه از توانایی لازم برخوردار است و نه وضعیت و استاندارد روزش اجازه تزریق حجم بالایی از پول را به بنگاه‌های داخلی می‌دهد. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است که بازار سرمایه یک بدیل بسیار کارآمد برای سیستم بازار پول و بانک محسوب می‌شود و در نهایت این بازار با توجه به پتانسیل‌های موجود خود می‌تواند چنین ظرفیت خالی را در تامین منابع مالی در راستای توسعه تولید داخل که شعار سال جاری است را فراهم کند. علی صادقین در خصوص نقش بورس در استراتژی ضد تحریم ایران در پسا خروج نیز بیان کرد: تحریم اثر خود را تا حدودی خواهد گذاشت این در حالی است که برخی از صنایع که به صورت وارداتی هستند به‌طور قطع در تامین نرخ ارز و مواد اولیه دچار مشکل می‌شوند.
این اقتصاددان با اشاره به اینکه در شرایط تحریم و در کنار افزایش انتظارات تورمی چگونه می‌توان جریان نقدینگی را به بخش مولد اقتصاد هدایت کرد و در عین حال از منظر نرخ بازدهی برای افرادی که نقدینگی را در اختیار دارند، جذابیت ایجاد کرد نیز گفت: در شرایط فعلی با توجه به وضعیت کف قیمتی و ارزش جایگزینی شرکتهای موجود بورسی، کانال نقدینگی می‌تواند به سمت بورس اوراق بهادار تغییر جهت دهد. در نتیجه اثرات تورمی و همچنین ورود نقدینگی به بخش سفته بازی به‌طور قطع با کاهش همراه خواهد شد مضاف بر اینکه مستقیما نقدینگی به بخش تولیدی و عمدتا بخش‌های مولد تزریق می‌شود. بر این اساس، بازار سرمایه می‌تواند در نقش یک ضربه گیر در راستای کاهش اثرات تحریمی فعالیت کند. این مدرس و پژوهشگر بازار سرمایه با اشاره به مزایای تامین مالی از کانال بورس نسبت به سایر بازار‌ها نیز عنوان کرد: تامین مالی از کانال بازار سرمایه سهل‌الوصول و بروکراسی اداری آن نسبت به بانک خیلی ساده‌تر است. از طرفی، فرآیند نقل و انتقال نقدینگی در بازار سهام از شفافیت بسیار بالا توام با حسابرسی و در اختیار تمام افراد قرار دارد. وی تاکید کرد: تامین مالی از طریق بازار پول نیاز به پرداخت نرخ بهره و هزینه‌هایی مربوط به کارمزد و... به میزانی بالاتر از بازار سرمایه دارد. بر این اساس، بازار سرمایه با توجه به میزان شفافیت زیاد می‌تواند بدون واسطه و کم هزینه در راستای تامین مالی بنگاه‌ها گام بردارد. علی صادقین تنوع صنایع و اولویت برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را بسیار دسترس و سهل‌الوصول‌تر از بازار پول بیان کرد.
این تحلیلگر بازار سرمایه در واکنش به این موضوع که گفته می‌شود بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌بایست از طریق بانک و فقط بنگاه‌های بزرگ می‌توانند به واسطه بازار سرمایه اقدام به تامین مالی کنند نیز اظهار داشت: الزاما به این شکل نیست. اما ادبیات بنگاه‌های کوچک و متوسط یا SMEها در دنیا به اینگونه است که یک خوشه صنعتی ایجاد می‌شود و شرکتهای بزرگی به عنوان هسته اصلی قرار می‌گیرند. بر این اساس تامین‌کننده مواد اولیه، خدمات و بخش‌های مختلف هسته بزرگ، بنگاه‌های کوچک و متوسط خواهند بود. بنابراین در صورتی که، سیستم بازار پول (بانک) و سیستم بازار سرمایه (بورس) هسته اصلی و به عنوان یک شرکت بزرگ در نظر گرفته شوند در نتیجه شرکتهای کوچک و متوسط می‌توانند در چنین قالبی از هر دو روش اقدام به تامین مالی کنند. گرچه برای سیستم بانک و بازار پول تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط و نظارت بر آنها ساده‌تر خواهد بود.
تفاوت میان حمایت کارا با دخالت
افزون بر این، ارشک مسائلی اقتصاددان و کارشناس بازار سرمایه در خصوص چگونگی «حمایت از کالای ایرانی» از طریق بازار سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار داشت: مسلما زمانی که سرمایه کشور به سمت بورس و سهام سوق پیدا کند شرکت‌ها نیز سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف را در دستور کار خود قرار می‌دهند. بر این اساس بجای اینکه پول به بازار سوداگری و سفته بازی انتقال پیدا کند، در بازارهای تولیدی اعم از صنعت، خدمات، نفت و کشاورزی اختصاص پیدا خواهد کرد که این مهم در آینده مثمر ثمر است و می‌تواند نقش بسزایی را در تحقق شعار «حمایت از کالای ایرانی» ایفا کند. وی تاکید کرد: در حال حاضر حدود یک هزارو 600 هزار میلیارد تومان نقدینگی در کشور وجود دارد. بر این اساس هر اندازه که این میزان از نقدینگی در بازارهای سهام جهت سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف از جمله زیربنایی و رو بنایی صورت بگیرد به‌طور قطع کارآمد خواهد بود. چرا‌که در پی چنین اقدامی در گام نخست بخش تولید شکل مناسبی به خود خواهد گرفت و پس از آن بازارهای سوداگری همانند ارز، طلا و... با کمبود نقدینگی مواجه می‌شوند و در نهایت تورم حاصل از انتظارات مردم به نوعی کاهش پیدا می‌کند. این اقتصاددان معتقد است که سیاست‌گذار باید شرایطی را مهیا کند که همزمان با کاهش عایدی سایر بازار‌ها عایدی بازار سرمایه افزایش پیدا کند تا مبالغ خردی که در سطح جامعه وجود دارند به سمت این بازار سوق پیدا کند و در نهایت عایدی مورد انتظار خرده سرمایه‌گذار محقق شود.
به گفته ارشک مسائلی سرمایه‌گذاری در بورس یکی از راهکار‌های حمایت از کالای ایرانی است اما مصرف‌کنندگان به دنبال مزیتهای اصلی از جمله کارایی و قیمت محصول هستند. بر این اساس، در صورتی که قیمت‌ها در سطح جهانی و کیفیت‌ها پایین‌تر باشند به‌طور قطع کالای داخلی خریداری نخواهد شد. از همین رو، اگر محصول از تکنولوژی روز دنیا با قیمتی کمتر مهیا شود مسلما از کالای ایرانی حمایت می‌شود. وی افزود: جامعه ایران با بازاری 80 میلیونی به واسطه تحریم‌ها می‌تواند شرایط مناسبی را برای تولیدکنندگان فراهم کند اما در عین حال می‌بایست از تکنولوژی‌های روز دنیا به صورت سرمایه‌گذاری‌های مشترک نیز استفاده کرد که علاوه بر بازار داخلی، صادرات نیز بتواند پوشش پیدا کند. بر این اساس، اگر چشم‌انداز مناسبی برای صنایع وجود داشته باشد و شرکت‌ها بتوانند سهمی را در بازار کشور‌های هدف به خود اختصاص دهند به‌طور قطع سرمایه‌های داخلی به سمت تولید قدم می‌گذارد و در نهایت خروجی این مهم به افزایش تولیدات و صادرات صنایع بورسی، کاهش نرخ بیکاری و افزایش رشد اقتصادی کشور منتهی خواهد شد.
این تحلیلگر بازار سرمایه درباره نقش بورس در استراتژی ضد تحریم ایران در پسا خروج نیز گفت: در حال حاضر سرمایه‌گذاری‌ها و واحد‌های تولیدی از نبود نقدینگی رنج می‌برند بر این اساس، بورس می‌تواند منابع مورد نیاز شرکت‌ها را تامین کند. از طرفی، بورس کالای ایران نیز برای کالا‌ها و محصولات داخلی در شرایط تحریم می‌تواند به عنوان قیمت‌گذار بازار‌ها مورد توجه قرار گیرد. در همین حال، شفافیت‌های موجود در بورس می‌تواند شرایطی را ایجاد کند که احتمالا در تحریم‌های پیش‌رو با توجه به اینکه برخی از افراد از تحریم‌ها سود می‌برند به نوعی از مفسده‌های تازه
جلوگیری کند.
به گفته وی، در صورتی که حمایت کارا از طرف نهاد ناظر شکل بگیرد به‌طور قطع موثر واقع خواهد شد اما این نکته را نباید فراموش کرد که حمایت کارا با دخالت تفاوت زیادی دارد. ارشک مسائلی درخصوص مزایای تامین مالی از کانال بورس نسبت به سایر بازارهای موازی از جمله بانک نیز بیان کرد: زمانی که فرآیند تامین مالی از کانال بازار سرمایه صورت می‌گیرد تامین مالی به صورت مستقیم به بخش‌های اصلی که سرمایه‌ها می‌بایست در آنها تجمیع شوند سوق پیدا خواهد کرد و در نهایت، چنین اقدامی به سرمایه‌گذاری و تولید منجر می‌شود. این اقتصاددان با اشاره به دیگر مزیت بازار سرمایه تصریح کرد: سرمایه‌گذاری در بورس به عنوان سرمایه‌گذاری به صورت مستقیم تلقی می‌شود به این معنی که نهاد دیگری همانند بانک وجود ندارد که باعث شود نرخ بهره یا نرخ سود نگهداری پول در آن افزایش پیدا کند.
