کاهش ارزش ارزی 10درصدی بازار بورس در دولت یازدهم و دوازدهم
گروه بورس|سمیرا ابراهیمی|
زمانی که قیمت ارز رو به افزایش می‌گذارد، واکنش‌ها در بازار سرمایه از 2 منظر قابل پیگیری است. منظر اول که حاصل نگاهی بنیادین به بازار است و به این وجه بازار می‌پردازد که به دلیل سهم عمده صنایع درگیر با کالاهای اساسی و نرخ‌پذیری این کالاها از بازارهای جهانی، نوسانات نرخ ارز تاثیرگذاری بالایی در این حوزه دارد. از سوی دیگر نیز تعداد چشمگیری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگی فعال در این بازار حضور دارند که می‌توان گفت به صورت غیر مستقیم با قیمت‌های جهانی محصولات در ارتباط هستند. از جمله این تاثیرپذیران می‌توان به صنایعی همچون صنایع شیمیایی و پتروشیمی با سهم بیش از ۲۰ درصد ارزش بازار و فولاد و سنگ آهن با سهم بیش از 18 درصد بازار و … اشاره کرد که از قیمت‌های جهانی محصولات تبعیت می‌کنند. در واقع هر کالایی که با دلار یا هر ارز دیگری مبادله شود، قیمت آن وابسته به عرضه و تقاضای محصول است و از طرفی دیگر تغییرات ارزش ارز پایه برای معامله نیز بر قیمت آن کالا یا محصول تاثیرگذار است.
نگاهی به مسابقه بورس و دلار از روزی که روحانی آمد
38 هزار و 600 واحد، رقمی بود که از شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در نخستین روز کاری سال 92 نمایان شد. شاخصی که در تلاطم مثبت و منفی خود طی یک سال توانست ارزش بازار بالغ بر 170 هزار میلیارد تومانی این بازار را به 412 هزار میلیارد تومان در پایان همان سال برساند تا در سالی که روحانی نخستین دوره ریاست‌جمهوری خود را به پایان رساند، بازار سرمایه نیز رونق وافی را تجربه کرده باشد. در پایان سال 92 شاخص کل نیز به رقم 79 هزار واحد رسید. در این مقطع زمانی، حدود یک سال از هیجانات بازار ارز و جهش‌های دلار می‌گذشت و به گفته کارشناسان، بازار سرمایه در حال به روز رسانی ارزش خود با دلار بود و جهشی که تا دی ماه 92 در بازار رخ می‌داد، حاصل این کارکرد بورس بود.
اما اکنون که تلاطم بازار ارز، صحبت روز و شب تمام رسانه‌ها و حتی مردم کوچه و خیابان شده و ارزش کل بازار نیز حدود 413 هزار میلیارد تومان است، مقایسه ارزش ثروتی که در بازار خلق شده با نرخ برابری دلار به ریال، خالی از لطف نیست.
در سال 92، نرخ ارز مبادله‌ای 1220 تومان و ارز آزاد حدود 3300 تومان بود. در سال 93 نرخ دلار بازار آزاد به حدود 3400 رسید و ارز مبادله‌ای هم 2400 تومان بود، اما در این سال ارزش کل بورس در روند نزولی خود به 270 هزار میلیارد تومان در انتهای سال رسید. دلیل این کاهش ارزش در این سال را برخی از کارشناسان در آن مقطع افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در آن سال، نزول قیمت سهام این صنعت در تالار شیشه‌یی و انتظار بازار برای مشخص شدن تکلیف مذاکرات هسته‌یی ایران و 1+5 عنوان می‌کردند که مجموعه این عوامل رکودی را بر بازار حاکم کرده بود. اما در سال 94 که با مشخص شدن نتیجه مثبت مذاکرات، کم کم مسیر رونق در بازار ایجاد شد، ارزش معاملات نیز آرام آرام روند افزایشی پیدا کرد. روندی که تا پایان سال 96 ادامه داشت و هرچند روزهای توفانی کمتری را تجربه می‌کرد، اما نشان از خروج رکود در بازار می‌داد. در این سال‌ها نرخ دلار نیز آهسته و پیوسته در حال افزایش بود و تا دی ماه سال 96 که تلاطم بی‌پایان بازار ارز آغاز شد، نرخ ارز حدود 4000 تومان بود. نظر به این نکته نیز ضروری است که در ابتدای دولت سال 92، ارزش دلاری بورس تهران با احتساب نرخ دلار بازار آزاد، 51 میلیارد دلاربود که اکنون با توجه به ارزش بازار 413 هزار میلیارد تومانی و احتساب دلار 9 هزار تومانی به حدود 46 میلیارد دلار نزول کرده است و حکایت از کاهش ارزش حدود 10درصدی در این مدت دارد.
همه سرمایه‌گذاران بورس ضرر نکردند
یاسر شریعت، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» در خصوص تاثیرات برابری نرخ ریال به دلار و نوساناتی که ارزش بازار در مدت دولت‌های یازدهم و دوازدهم داشته، اظهار کرد: از ابتدای سال 92 ارزش بازار 170 هزار میلیارد تومان بود که این میزان تاکنون حدود 2 و نیم برابر شده است، در این میان شرکت‌های زیادی هم وارد بازار شدند که حضور آنها باید به افزایش ارزش بازار کمک کند. اما اگر امروز دلار را 9 هزار تومان در نظر بگیریم، نسبت به دلار آزاد ابتدای سال 92 افزایش بیش از 3 برابری داشته و این موضوع با توجه به پیش بینی‌های مطرح شده در خصوص تداوم افزایش نرخ دلار، نشان‌دهنده این است که ارزش کل بورس به اندازه نرخ دلار افزایش را تجربه نکرده و در واقع کاهش ثروت در بازار سرمایه داشته‌ایم. این موضوع به منزله این است که اگر فردی از ابتدای سال حق انتخاب سرمایه‌گذاری در کل سبد بازار سرمایه یا خرید دلار را داشت، اکنون با سرمایه‌گذاری ارزی خود می‌توانست ثروت بیشتری داشته باشد.
وی در ادامه افزود: البته توجه به این نکته نیز ضروری است که معامله گران حرفه‌یی و تحلیلگران بازار صرفا بر مبنای شاخص کل مسیر سرمایه‌گذاری را مشخص نمی‌کنند که الان بتوانیم نتیجه بگیریم همه سرمایه‌گذاران بورسی ضرر کرده‌اند. نگاهی به عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری که عمدتا سوددهی بالاتر از شاخص کل داشتند، نیز نشان‌دهنده همین است که بسیاری از سهم‌های بازار، رشد و سودآوری فراتر از شاخص کل و روند حرکتی ارزش بازار در این مدت داشتند.
شریعت خاطرنشان کرد: با این حال تجربه و عادت بورس مبنی بر این است که عقب ماندگی خود از ارزش دلار را جبران می‌کند. جبران این عقب ماندگی در فاصله زمانی 6 ماهه تا یک ساله انجام خواهد شد و به نظر می‌رسد که نیمه دوم سال جاری، زمان سودآوری و رونق بورس باشد.
تجربه بورس در مواجهه با هیجانات دلار
تجربه مشاهده بازار سرمایه نشان می‌دهد هنگامی که دولت‌ها با فشار و استفاده از ابزارهای کنترلی سعی در تثبیت قیمت ارز داشته باشند، به همان میزان جهش قیمتی در افق میان مدت و بلندمدت بازار ایجاد می‌شود. تحلیلگران وضعیت کنونی را نیز به مثابه همین موقعیت قلمداد می‌کنند. دلیل این استنباط نیز مبنی بر این است که شرکت‌های پذیرفته شــده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران همچون شرکت‌های پتروشیمی، فلزی، معدنی، پالایشگاهی که محور فروش صادراتی دارند، با قیمت‌گذاری محصولات خود بر اساس نرخ دلار در بازار آزاد، سودآوری بهتری خواهند داشت و همچنین سایر شرکت‌ها از بابت افزایش نرخ‌های احتمالی پس از رشد دلار تعدیل‌های مثبت بسیار خوبی خواهند داد و این تعدیل‌ها در نرخ گزارش‌های 6 ماهه و 9 ماهه نمایان می‌شود. تجربه نیز نشان داده معمولا وضعیت بورس با قیمت دلار رابطه مستقیم دارد. در واقع بین نرخ دلار و ارزش بازار ارتباط تقریبا مستقیمی وجود دارد و متغیر پیش نگر نیز نرخ دلار است. به عبارت دیگر ابتدا نرخ دلار رشد کرده و سپس بازار به آن واکنش نشان داده است و بالعکس.
