محدودیت دامنه نوسان یکی از موضوعات مهم و اساسی در ماه‌های گذشته بوده که نظرات موافق و مخالف کارشناسان و فعالان بازار سرمایه را در پی داشته است.
در حالی که ورود سهامداران جدید به بازار سرمایه طی سال‌های اخیر باعث ایجاد جو هیجانی و تلاطم در بازار شده بود، در بره‌های کاهش دامنه نوسان مانع زیان بیشتر سرمایه‌گذاران شد اما با توسعه بازار سرمایه، قوانین و برخی از برنامه‌ریزی‌های مربوط به مدیریت این بازار نیز مجبور به پذیرش تغییر است. در این میان برخی کارشناسان اعتقاد دارند که صف‌های ایجاد شده به واسطه دامنه نوسان، اطلاعات و سیگنال‌هایی اشتباه را به مردم و سرمایه‌گذاران می‌دهند و بازار سرمایه نیز از این اطلاعات اشتباه ضربه می‌خورد. همچنین دامنه بورس با محدودیت کم امکان دستکاری در معاملات و سرنوشت سهام را نیز ایجاد می‌کند. با عبور از روزهای کاملا سرخ بازار و حرکت بورس به سمت معاملات متعادل، موضوع افزایش دامنه نوسان یا حذف آن در رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و محافل بورسی مطرح شد اما در این میان آنچه بیشتر مورد توجه قرار گرفت، تاکید کارشناسان امر بر فراهم نمودن زیرساخت‌ها پیش از ایجاد تغییر دامنه نوسان بود. در این میان نظر اکثریت کارشناسان بر افزایش تدریجی دامنه نوسان بوده و حذف کامل محدودیت دامنه از نظر آنها می‌تواند باعث بر هم خوردن توازن و تعادل بازار، شوک منفی به بازار و افت مجدد ارزش سهام شود. با طرح موضوع تغییر دامنه نوسان بورس در رسانه‌ها، اظهارات مختلفی نیز از سوی مسوولان سازمان بورس منتشر شد که در آخرین آنها، به نظر می‌رسد مباحث کارشناسی مورد توجه قرار گرفته و گفته می‌شود دامنه نوسان به 10 درصد افزایش خواهد یافت.
برنامه‌ریزی برای افزایش دامنه نوسان در سال آتی
در همین راستا، محسن خدابخش، نایب‌رییس هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در گفت‌وگویی خبر از افزایش دامنه نوسان داده و آن را به سال 1401 موکول کرد. وی در این باره گفت: طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار است دامنه نوسان در سال آینده تا 10 درصد تغییر کرده و به صورت فصلی به صورت یک درصدی اضافه شود.
وی در رابطه با حذف کامل دامنه نوسان نیز خاطرنشان کرد: اینکه عنوان می‌شود دامنه نوسان در هیچ جای دنیا وجود ندارد، بحثی کاملاً اشتباه است. بلکه در همه بازارهای دنیا محدودیت و توقف‌هایی برای معاملات در نظر گرفته شده تا قیمت سهام شرکت‌ها بیشتر از میزان مشخصی افت نکند. خدابخش ادامه داد: تا زمانی که اقتصاد کشور قابلیت پیش بینی‌پذیری نداشته باشد؛ نمی‌توان دامنه نوسان را در اعداد بالا مانند ٢٠ درصد یا ٣٠ درصد افزایش داد. چرا که یک باره سهامداران تحت تأثیر تصمیمی مانند افزایش احتمالی قیمت گاز تا ٦٠ درصد متضرر می‌شوند و دارایی‌های خود را از دست خواهند داد. نایب‌رییس هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار همچنین افزایش دامنه نوسان را مشروط دانسته و گفت: اگر بازار بتواند به شرایط ثبات بازگردد به‌طور حتم برنامه‌هایی را برای افزایش دامنه نوسان خواهیم داشت و آنها را به مرحله اجرا می‌رسانیم. بر اساس تصمیمات اولیه اتخاذ شده قرار بر این است که دامنه نوسان تا ١٠ درصد تغییر کند. وی افزود: در بازار سرمایه هیچ چیز قطعی و آزمایشگاهی نداریم بنابراین به هیچ عنوان نباید در تصمیم‌گیری‌ها با سرعت و بدون بررسی‌های لازم قدم‌برداریم. بلکه در تصمیماتی که اتخاذ می‌شود باید خودمان را هم جای خریدار و هم فروشنده بگذاریم تا نحوه تفکر آنها بدانیم. خدابخش همچنین بر تداوم شرایط فعلی تا پایان سال جاری تاکید کرده و از برنامه‌ریزی برای افزایش تدریجی دامنه نوسان در سال آتی خبر داد. بر اساس اعلام نایب رییس هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، این افزایش به صورت یک درصدی در هر فصل خواهد بود تا در نهایت به نقطه پیش بینی شده برسد.
افزایش مشروط دامنه نوسان در 1401
اظهارات نایب رییس هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار واکنش مثبت اهالی بازار سرمایه را در پی داشت و به نوعی از این تصمیم استقبال شد. در ادامه نیز مجید عشقی، رییس این سازمان در رابطه با آخرین تصمیمات اتخاذ شده به منظور افزایش دامنه نوسان، گفت: در حال حاضر مصوبه قطعی هیات‌مدیره سازمان در رابطه با تغییرات دامنه نوسان مشخص نیست، اما برنامه سازمان برای سال آتی افزایش تدریجی دامنه نوسان است. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: ناگفته نماد اجرای چنین مساله مهمی بستگی به شرایط بازار دارد و زمان نهایی آن منوط به مصوبه هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود.
لزوم بسترسازی پیش از ایجاد تغییرات در دامنه نوسان
ممکن است افزایش دامنه نوسان و حتی آزادسازی آن نتایج قابل توجه و مثبتی برای بازار سرمایه و فعالان آن داشته و قیمت‌گذاری‌ها منطقی‌تر شود اما این تغییرات نیازمند برخی پیش نیاز‌ها و اقدامات اولیه است تا بازار دوباره درگیر معاملات هیجانی یا شرایط مشابه با سال‌های اخیر نشود. از جمله این مسائل می‌توان به لزوم ارتقای سطح علمی و تخصصی فعالان بازار سرمایه اشاره کرد. در این خصوص علاوه بر فرهنگ‌سازی و ارایه آموزش‌های مختلف و کاربردی، دستگاه‌های ذیربط باید به دنبال ایجاد شبکه مشاوره‌ای برای فعالان جدید الورود به بازار سرمایه باشند تا آنها با استفاده از تجربیات مشاوران و طی نمودن مسیر صحیح سرمایه‌گذاری و رسیدن به اهداف خود، به پویایی و رشد بازار کمک کنند. از سوی دیگر فضای مجازی پتانسیل قابل توجهی در این حوزه دارد که با بهره‌گیری مناسب از آن می‌توان شاهد رشد مضاعف دانش تخصصی در میان سهامداران و فعالان بازار سرمایه بود. موضوع شفافیت یکی دیگر از مسائلی است که باید به آن توجه کرد. افزایش دامنه نوسان بدون شفافیت ممکن است باعث برهم خوردن تعادل در بازار سرمایه شود. از سوی دیگر اگر نظارت‌ها بر فعالیت در بازار سرمایه افزایش نیابد ممکن است باز هم مشکلات متعددی برای سهامداران ایجاد شده و سرمایه آنها را از بین ببرد. همچنین فراهم نمودن زیرساخت‌های لازم برای معاملات بی‌دردسر فعالان بازار سرمایه باید
مد نظر قرار گیرد چرا که ورود سهامداران جدید، افزایش معاملات و... که منجر به توسعه بازار سرمایه می‌شود، نیازمند توسعه این بازار در تمام ابعاد است و در صورتی که زیرساخت‌ها به اندازه کافی توسعه پیدا نکند، همچنان شاهد وضعیت نامناسب بورس خواهیم بود.
نیاز بازار سرمایه به اعتمادسازی ثبات و تعادل
در نهایت آنچه مشخص است، نیاز بازار سرمایه به اعتمادسازی، ثبات و تعادل خواهد بود. بعد از آن می‌توان به افزایش دامنه نوسان و تاثیر مثبت آن در بورس امیدوار بود چرا که در شرایط فعلی که هر روند صعودی در کوتاه‌مدت فرصتی برای خروج از بازار و کاهش ضرر و زیان سهامداران خرد محسوب می‌شود، نمی‌توان به استقبال آنها از اجرای سیاست افزایش دامنه که به منزله افزایش ریسک و ضرر برای این سهامداران است، امیدوار بود. اعتماد از دست رفته سهامداران خرد و فعالان بازار سرمایه موضوعی نیست که به سادگی بازگشته و منجر به ورود پول‌های سرگردان به بورس شود. شرایط بازار سرمایه در ماه‌ها و سال‌های اخیر موجب نگرانی عموم مردم و سرمایه‌گذاران شده است اما باید دید چه سیاستی برای جلب نظر جامعه به سمت بورس و اوراق بهادار اتخاذ می‌شود.
