گروه بانک و بیمه |محسن شمشیری|
سپرده بلندمدت از اسفند 96 تا آبان ماه 97 تنها 3 هزار میلیارد تومان رشد کرده بود اما در آذر 97 متاثر از سیاست‌های بانک مرکزی در کنترل بازار ارز و طلا و سکه و کاهش نرخ دلار و سکه در آّبان و آذر، تمایل مردم به سپرده بلندمدت افزایش یافت و سپرده بلندمدت در آذر ماه معادل 25 هزارمیلیارد تومان بیشتر شده است.
به گزارش «تعادل» ، به دنبال اجرای سیاست‌های بانک مرکزی از مرداد 97 که با کاهش سقف تراکنش بانکی، جمع‌آوری چک‌های رمزدار در گردش در بازار، ساماندهی صرافی‌ها و... نرخ دلار در آبان و آذر به ترتیب 6.9- و 19.5- درصد، نرخ سکه 2.7- و 15.3- درصد، نرخ یورو 7.6- و 18.7- درصد، کاهش یافت، موجب شد که عده‌ای از صاحبان نقدینگی، پول خود را به سپرده بلندمدت تبدیل کنند و در نتیجه روند هشت ماه اول که با بی‌میلی مردم نسبت به رشد سپرده بلندمدت مواجه شده بود و مردم پول و رشد نقدینگی جدید را در حساب کوتاه‌مدت، دیداری و به صورت اسکناس نگهداری می‌کردند، در آذر ماه تصمیم گرفتند که حدود 25 هزار میلیارد تومان از نقدینگی جدید را به سپرده بلندمدت تبدیل کنند زیرا وضعیت بازار سکه و ارز نزولی شده بود و تمایل کمتری نسبت به نگهداری پول به صورت کوتاه‌مدت وحساب جاری وجود داشت.
تا آبان ماه 97، از مبلغ 195 هزار میلیارد تومان افزایش نقدینگی در هشت ماه اول سال 97، به میزان 48 هزار میلیارد تومان جذب سپرده دیداری، 129 هزار میلیارد تومان جذب سپرده کوتاه‌مدت، 8 هزار میلیارد تومان جذب سپرده قرض الحسنه، نزدیک به 2 هزار میلیارد تومان تبدیل به اسکناس در دست مردم شده و تنها 3 هزار میلیارد تومان جذب سپرده بلندمدت شده که نشان می‌دهد 92 درصد یا به عبارتی تقریبا تمام افزایش نقدینگی 195 هزار میلیارد تومانی سال 97 تبدیل به پول داغ شده که می‌تواند باعث رشد انواع تقاضا و مبادله در بازار شود
اما در آذرماه از مبلغ 234 هزار میلیارد تومان افزایش نقدینگی در 9 ماه اول سال 97، به میزان 48 هزار میلیارد تومان جذب سپرده دیداری، 141 هزار میلیارد تومان جذب سپرده کوتاه‌مدت، 8 هزار میلیارد تومان جذب سپرده قرض‌الحسنه، 1230 میلیارد تومان به صورت اسکناس در دست مردم و 28 هزار میلیارد تومان جذب سپرده بلندمدت شده است.
به عبارت دیگر، از رشد 35 هزار میلیارد تومانی نقدینگی در آذرماه 97 معادل 25 هزار میلیارد تومان جذب سپرده بلندمدت و بقیه جذب سپرده‌های کوتاه‌مدت شده است که نشان‌دهنده اثر فوری سیاست‌های کنترل نرخ ارز و سکه روی افزایش سپرده بلندمدت است
رشد بالای سپرده‌های کوتاه‌مدت
و دیداری نسبت به بلندمدت
از سوی دیگر، حجم نقدینگی در آذر ماه 97 بیش از هزار و 764 هزار میلیارد تومان اعلام شد نسبت به اسفندماه سال گذشته 15.3 درصد و نسبت به مدت مشابه سال قبل 22.1 درصد افزایش نشان می‌دهد. حجم پول شامل اسکناس و سپرده دیداری در این دوره ۲۴۴ هزار میلیارد با 25.7 درصد افزایش نسبت به اسفند ماه سال قبل بوده و حجم شبه پول شامل سپرده‌های کوتاه‌مدت، بلندمدت و قرض الحسنه نیز با 13.8 درصد رشد در نه ماه اول سال 97، معادل 1520 هزار میلیارد تومان است.نکته قابل توجه این است که ترکیب سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت بانک‌ها که متاثر از نوسانات نرخ ارز و طلا در یک سال اخیر، افزایش قیمت کالاها و مسکن، خودرو، و سایر کالاها، کاهش نرخ سود سپرده بلندمدت به 15 درصد، وسایر عوامل بوده است، در نه ماه اخیر با تحولات قابل توجهی مواجه شده است.
آمارها نشان می‌دهد، که سپرده کوتاه‌مدت و در حال گردش در دست مردم از طریق کارت‌های بانکی با رشد 36 درصدی در 9 ماه همراه بوده و از 393 هزار میلیارد تومان در اسفند 96 به 535هزار میلیارد تومان در آذر 97 رسیده و 141 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است.
این در حالی است که سپرده بلندمدت تنها 28 هزار میلیارد تومان در این 9 ماه بیشتر شده و از 840 هزار میلیارد تومان در اسفند 96 به 869 هزار میلیارد تومان در آذر 97 رسیده و 3.4 درصد رشد داشته که البته نشان می‌دهد در آذر ماه رشد قابل توجهی نسبت به ماه‌های دیگر سال داشته است.. زیرا سپرده بلندمدت از اسفند 96 تا آبان ماه تنها 3 هزار میلیارد تومان رشد کرده بود اما در آذر 97 به خاطر کاهش نرخ دلار و سکه در آبان و آذر متاثر از سیاست‌های بانک مرکزی در کنترل بازار ارز و طلا و سکه، سپرده بلندمدت معادل 25 هزارمیلیارد تومان بیشتر شده است.
سپرده دیداری نیز با رشد 32 درصدی در 9 ماه اخیر از 150 هزار میلیارد تومان در اسفند 96 به 199 هزار میلیارد تومان در آذر 97 رسیده و 48 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است و بعد از سپرده کوتاه‌مدت، بالاترین رشد سپرده‌ها را در یک‌سال اخیر و 9 ماه اخیر نشان می‌دهد.
میزان سپرده قرض الحسنه نیز در این 9ماه از 80 هزار میلیارد تومان در اسفند به 88 هزار میلیارد تومان در آذر 97 رسیده و بیش از 10 درصد رشد کرده است. به عبارت دیگر، در حالی که انتظار می‌رود بخش عمده افزایش نقدینگی جذب سپرده بلندمدت شود اما از 234 هزار میلیارد تومان حدود 12 درصد جذب سپرده بلندمدت و 4 درصد جذب قرض الحسنه شده و بیش از 84 درصد جذب اسکناس، سپرده دیداری و کوتاه‌مدت شده که این میزان پول و نقدینگی که به پول داغ مشهور است می‌تواند به سرعت وارد بازار کالا شده و نوسان‌های مختلفی را ایجاد کند. این نوع تغییرات نشان می‌دهد که تمایل مردم به نگهداری پول به صورت کوتاه‌مدت و سپرده دیداری و اسکناس و چک افزایش یافته تا هر زمان که تشخیص دادند برای خرید کالا، مایحتاج، خرید ارز، سکه، خودرو، مسکن، زمین و... وارد بازارها شوند و همین موضوع عامل نوسان و رشد قیمت‌ها در چند ماه اخیر شده است.
سهم سپرده بلندمدت از کل نقدینگی به 49 درصد، کوتاه‌مدت 30 درصد، سپرده دیداری 11.2 درصد نقدینگی است
رشد 22 درصدی نقدینگی
حجم نقدینگی از مرز ۱,۷۶۴ هزار میلیارد تومان گذشت و به ۱۷۶۴.۵ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به اسفندماه سال گذشته ۱۵.۳ درصد افزایش داشته است. حجم نقدینگی در اسفندماه سال گذشته حدود ۱,۵۳۰ هزار میلیارد تومان و در آذرماه همان سال، ۱۴۴۵ هزار میلیارد تومان بوده که این آمار نشان‌دهنده افزایش ۲۲.۱ درصدی حجم نقدینگی در آذرماه سال جاری نسبت به ماه مشابه سال قبل است.
حجم پول در آذرماه سال جاری به ۲, ۴۴۶ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به آذرماه سال قبل که ۱,۷۳۴ هزار میلیارد تومان بوده، ۴۱ درصد افزایش داشته است. حجم شبه پول نیز در این ماه حدود ۱,۵۲۰ هزار میلیارد تومان گزارش شده که نسبت به ماه مشابه سال گذشته، ۱۹.۵ درصد افزایش داشته است، بطوری که حجم شبه پول در این ماه ۱,۲۷۱ هزار میلیارد تومان بوده است.پول شامل انواع اسکناس، مسکوک و سپرده‌های دیداری که به صورت چک قابل رویت است، می‌شود و شبه پول را سپرده‌های غیر دیداری از جمله سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و بلندمدت و حساب‌های پس‌انداز، اوراق قرضه و اسناد خزانه و به عبارتی دیگر کلیه اوراقی که برای نقد شدن آن به گذشت زمان قانونی نیاز است، تشکیل می‌دهند.
بدهی دولت به بانک مرکزی
بدهی دولت به بانک مرکزی در آذرماه سال جاری به بیش از ۴۳ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به آذر سال گذشته ۱۱.۸ درصد افزایش یافته است. بدهی کل بخش دولتی شامل دولت و شرکت‌ها و موسسات دولتی حدود ۷۱ هزار میلیارد تومان اعلام کرده است. بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی نسبت به آذرماه سال گذشته ۱۱.۸ درصد و نسبت به اسفند ماه سال گذشته ۳۴.۱ درصد افزایش داشته است. بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در آذرماه سال گذشته ۶۳ هزار میلیارد و در اسفندماه همان سال حدود ۵۳ هزار میلیارد تومان بوده است. در این میان، بدهی دولت به بانک مرکزی در آذرماه سال جاری نسبت به آذرماه سال گذشته ۱۴.۳ درصد افزایش یافته، بطوری که میزان بدهی دولت به بانک مرکزی در آذرماه سال گذشته حدود ۳۸ هزار میلیارد تومان و در آذرماه سال جاری حدود ۴۴ هزار میلیارد تومان بوده است. شرکت‌ها و موسسات دولتی نیز در آذرماه سال گذشته ۲۵ هزار میلیارد تومان به بانک مرکزی بدهکار بوده‌اند که میزان این بدهی در آذرماه سال جاری با رشد هشت درصدی به ۲۷ هزار میلیارد تومان رسیده است.میزان بدهی دولت به بانک‌ها به رقم 226 هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به اسفند 96 به میزان 12.7 درصد و نسبت به مدت مشابه سال قبل به میزان 19.8 درصد رشد کرده است.
رقم بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی نیز به رقم 302 هزار میلیارد تومان رسیده و از مرز 300 هزار میلیارد تومان گذشته، که معادل 70 هزار میلیارد تومان آن را بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی و232 هزار میلیارد تومان آن را بدهی بخش دولتی به بانک‌ها تشکیل داده است. از این مبلغ بدهی دولت به سیستم بانکی معادل 270 هزار میلیارد تومان و بدهی شرکت‌های دولتی به سیستم بانکی معادل 32هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین از میزان بدهی دولت به سیستم بانکی، نزدیک به 43 هزار میلیارد تومان بدهی دولت به بانک مرکزی و 226هزار میلیارد تومان بدهی دولت به بانک‌ها را تشکیل می‌دهد. بدهی شرکت‌های دولتی نیز شامل 27 هزار میلیارد تومان به بانک مرکزی و 5880 میلیارد تومان به بانک‌ها است.
کاهش بدهی خارجی
حجم بدهی‌های خارجی ایران در ۹ ماه ابتدای امسال با بیش از ۱۱ درصد کاهش روبرو بوده است. براساس سررسید اولیه بدهی‌ها ۱۰ هزار و ۳۴ میلیون دلار است که ۶ هزار و ۸۶۰ میلیون دلار آن بدهی‌های میان‌مدت و بلندمدت و ۳ هزار و ۱۷۴ میلیون دلار از این میزان بدهی‌های کوتاه‌مدت است.این تعهدات بالفعل ایران بر مبنای یورو نیز رقمی بالغ بر ۸ هزار و ۸۱۴ میلیون یورو محاسبه شده که ۶ هزار و ۲۶ میلیون یورو از این میزان حجم بدهی‌های میان‌مدت و بلندمدت و ۲ هزار و ۷۸۸ میلیون یورو حجم بدهی‌های کوتاه‌مدت است.حجم بدهی‌های ایران در پایان مردادماه ۱۰ هزار و ۲۶ میلیون دلار بوده که در پایان آذرماه با رشد مواجه شده و به ۱۰ هزار و ۳۴ میلیون دلار رسیده است. این در حالی است که آمار بدهی‌های خارجی ایران در پایان ماه نخست سال جاری ۱۱ هزار و ۳۰۵ میلیون دلار بوده است که این آمار حکایت از کاهش حجم بدهی‌های خارجی ایران در ۹ ماه نخست سال جاری دارد.
بر این اساس نسبت بدهی‌های خارجی ایران به تولید ناخالص داخلی حدود ۲.۵ درصد است که رقم پایینی به شمار می‌رود. مقایسه شاخص نسبت بدهی خارجی ایران به تولید ناخالص داخلی با سایر کشورها نشان می‌دهد که ایران در زمره کشورهایی است که کمترین میزان بدهی خارجی را در جهان دارد.
