گروه بانک وبیمه| احسان شمشیری |
روز چهارشنبه چهارم مهرماه در حالی که بازار غیررسمی ارز به شکل سنتی در ابتدای روز فعالیت خود را آغاز کرد، با هجوم مشتریانی روبرو شد که قصد خرید دلار ۱۷ هزار تومانی را داشتند و این روند باعث شد تا اواسط روز نرخ دلار از 18 هزار تومان نیز گذر کند.
به گزارش تعادل، بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد تقاضا برای خرید سکه و ارز به‌شدت در حال افزایش است بطوریکه روز چهارشنبه نرخ هر دلار با هزار تومان افزایش به 18 هزار تومان و هریورو نیز با 1600 تومان افزایش به 21 هزار تومان رسید.
برخی فعالان بازار می‌گویند که بازار در واکنش به سخنان ترامپ رییس‌جمهور امریکا، حسن روحانی رییس‌جمهور کشورمان، در مجمع عمومی سازمان ملل و سخنان مایک پمپئو وزیرخارجه و جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید در حاشیه اجلاس سازمان ملل، با نوسان مواجه شده است.
اما برخی کارشناسان می‌گویندکه با اعلام برنامه شرکت‌های اروپایی برای حفظ برجام و رابطه تجاری با ایران و همچنین تصویب نهایی FATF شاهد کاهش یا ثبات نسبی نرخ ارز خواهیم بود. زیرا این واکنش روانی می‌تواند در کوتاه‌مدت مهار شود.
در هر حال، صرافان معتقدند که هجوم خریداران برای حفظ ارزش پول خود، و همچنین اثرسخنان ترامپ و روحانی بر بازار ارز، موجب ایجاد نوسان‌های جدید در بازار ارز و سکه شده بطوری که نرخ دلار در ساعات عصر چهارشنبه به 18500 تومان در بازار آزاد رسید.
در بازار نیما نیز نرخ خرید و فروش یورو 11789 و 12125 تومان، خرید وفروش یوان 2359 و 1425 تومان، درهم 3007 و 2872 تومان معامله شد.
خرید و فروش پوند نیز 20193 و 19928، دلار 14091 و 14970 تومان اعلام شد.
رشد ۷۳ هزار تومانی نرخ هر گرم طلا
در شرایطی که هر اونس طلای جهانی به ۱۲۰۰دلار رسید بازار طلا و سکه نیز نوسانات بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد، بطوری که هر نرخ گرم طلا ۷۳ هزار تومان رشد کرد و قیمت سکه از ۵ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان گذشت.
هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید امامی در بازار تهران با جهش ۴۱۰ هزار تومانی نسبت به روز سه شنبه ۵ میلیون و ۱۱۱ هزار تومان به فروش رسید. همچنین هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم با ۱۵۰ هزار تومان افزایش به ارزش ۴ میلیون و ۵۶۰ هزار تومان داد و ستد شد.
از سوی دیگر، در بازار آزاد هر قطعه نیم سکه بهار آزادی با ۲۷۰ هزار تومان رشد نسبت به روز سه شنبه ۲ میلیون و ۶۰۳ هزار تومان و هر قطعه ربع بهار آزادی نیز با ۱۵۰ هزار تومان رشد یک میلیون و ۴۰۲ هزار تومان معامله شد. بر اساس این گزارش، هر قطعه سکه گرمی با ۴۰ هزار تومان افزایش در مدت مشابه ۷۰۲ هزار تومان معامله شد و هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز با ۷۳ هزار و ۴۰۰ تومان رشد ۵۱۷ هزار و ۶۰۰ تومان فروخته شد.
بر اساس آمار سامانه سنا، هر یورو در این سامانه ۱۹ هزار و ۴۳۴ تومان و هر پوند ۱۹ هزار و ۹۲۸ تومان به فروش رسید، دلار امریکا ۱۴ هزار و ۹۷۰ تومان داد و ستد شد و هر یوان چین نیز ۲ هزار و ۳۹۱ تومان قیمت خورد.
روز چهارشنبه بازار ارز دوباره التهاب و بلاتکلیفی سنگینی را تجربه کرد. قیمت را دلالان تعیین می‌کردند و صرافان هم معامله‌ای انجام نمی‌دادند. تفاوت قیمت خرید و فروش ارز در دستان واسطه‌ها، گاه به چند هزار تومان هم می‌رسید و آنها اگر قرار بود ارزی بفروشند، سخنرانی ترامپ و روحانی را بهانه می‌کردند و یا ارز نمی‌فروختند یا با منت زیاد، خریداران را مجبور به پرداخت هزینه‌های بالا برای هر دلار می‌کردند و اگر می‌خواستند از فروشنده ارز بخرند، حتما قیمت‌ها را به‌شدت کاهش می‌دادند و به بهانه اینکه بازار خرید و فروش نمی‌کند، قیمت پایینی را برای خرید ارز می‌پرداختند.
همانطور که پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد، روز (چهارشنبه) بازار و قیمت‌های آن با نوسان تندی همراه شد. دلار که از روز یکشنبه ۱۵ هزار تومان را تجربه کرد، به مرور وارد نرخ ۱۶ هزار و در عصر روز گذشته به ۱۷ هزار تومان وارد شد. قیمت دلار در معاملات بازار ارز از ۱۶ هزار و ۹۰۰ تومان استارت خورد و به سرعت این قیمت صعودی پیش رفت؛ بطوری که تا زمان تنظیم این گزارش قیمتی که از سوی صرافان اعلام می‌شود، حدود ۱۸ هزار و ۴۰۰ تومان برای فروش است. یورو نیز در این رقابت جا نمانده و در روز گذشته که با حدود ۱۹ هزار تومان بسته شده بود، اکنون تا بیش از ۲۱ هزار تومان معامله می‌شود. اما این تمام ماجرای بازار ارز نیست و فقط کافی است که از محوطه میدان فردوسی تا چهارراه استانبول را دقایقی قدم بزنیم در آن زمان می‌توان مشاهده کرد که چگونه وضعیت بازار دگرگون شده است، آن هم در شرایطی که مسوولان همچنان تاکید دارند کاری به این بازار نداشته و فقط سه درصد معاملات ارز در آن انجام می‌شود!
شرایط بازار به گونه‌ای است که ازدحام بالایی داشته و تقریبا تمامی افراد حاضر در بازار خریدار دلار هستند و فروشنده کمیاب شده است. وضعیت بازار طوری شده که حتی دلالان و صرافان هم فروشی نداشته و فقط به دنبال خرید ارز هستند. کافی است که در بازار فردوسی از یک نفر در مورد ارز برای فروش سوال شود آنگاه در مسیری که حرکت می‌کنید، چند دلال و خریدار به دنبال شما حرکت کرده و تقاضای خرید دارند. برایشان حتی دیگر مهم نیست که شخص فروشنده چه قیمتی برای ارز خود پیشنهاد می‌دهد؛ در نمونه‌ای وقتی که قیمت در بازار ۱۸ هزار و ۴۰۰ تومان برای فروش و خرید تا ۱۷ هزار و ۸۰۰ تومان است، برخی حاضرند تا ۱۸ هزار تومان از شما خرید کنند.
آشفتگی بازار ارز در حدی است که قیمت برای فروش کاملا پرت اعلام شده و در مواقعی زمانی که شخصی حدود ۱۸ هزار و ۳۰۰ تومان فروشنده است، در کنار او نفر دیگر ۱۸ هزار و ۸۰۰ تومان هم قیمت می‌دهد و جالب اینجاست که دلالان برای داغ کردن بازار دایم از نبود ارز سخن گفته و با صدای بلند می‌گویند «حتی یک صد دلاری هم نمی‌توان در بازار پیدا کرد» و این هیجان خریدارانی که انتظار گرانی بیشتری دارند را افزایش می‌دهد.
موضوع دیگری که در بازار به وضوح مشاهده می‌شود، صرافی‌ها هستند که امروز نیمه تعطیل بوده و درهای صرافی را بسته‌اند، حتی آن دسته صرافی‌هایی که ارزهای خدماتی می‌فروختند، اکنون تابلوهای خود را خاموش کرده و هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود.
فعالان بازار ارز که از کنترل آن ناامید شده‌اند می‌گویند «تا وقتی که مسوولان خودشان را از این بازار کنار کشیده‌اند و رهایش کرده‌اند، هیچ امیدی به ترمیم آن نداریم و هر اتفاقی و هر قیمتی در آن بعید نیست.»
این داستان تلخ بازار ارزی است که سیاست‌گذار به نظر می‌رسد خود را از مدیریت آن کنار کشیده و تنها دل به تنظیماتی داده است که به گفته خود در بازار ثانویه و نیما انجام می‌شود. نه صرافی‌ها نقش جدی در بازار ارز دارند و نه بانک مرکزی نقشه و الگویی دقیق برای بازار که بتواند کنترل آن را در دست بگیرد. این در شرایطی است که اگر بانک مرکزی برنامه‌ای هم برای تنظیم بازار ارز در نظر گرفته، هنوز نتوانسته نتایج ملموسی را در بازار ارز بر جای بگذارد.
نکته حائز اهمیت این است که بانک مرکزی معتقد است که تنها ۳ درصد از بازار ارز را اسکناس‌ها تامین می‌کنند و کار در دست دلال‌ها است در حالیکه ۹۷ درصد مابقی در بازار ثانویه رد و بدل می‌شود و نرخی به مراتب پایین‌تر از آنچه که در بازار آزاد ارز می‌گذرد، دارد. این در حالی است که همین سه درصد اکنون کل اقتصاد ایران را تحت‌الشعاع خود قرار داده است و بانک مرکزی باید هر چه سریعتر برای آن فکری کند.
از سوی دیگر، آنچه که صرافی‌ها و معامله‌گران بازار ارز را تا حدود زیادی متحیر و البته نگران کرده است، عدم ورود به موقع بازارساز و بازیگردان اصلی بازار ارز یعنی بانک مرکزی در بازار بوده و این سکوت و انفعال عجیب در بازار ارز، بسیاری را نگران کرده است و البته راه را برای جولان هر چه بیشتر دلال‌ها و نرخ‌گذاری‌های خارج از ضابطه و قاعده باز کرده است.
عوامل التهاب و کاهش عرضه ارز صادرات
برخی التهابات ارزی ناشی از عدم ورود ارز حاصل از صادرات غیر نفتی در بازار است، صادرکنندگان باید در شرایط کنونی با احساس مسوولیت در تزریق ارز حاصل از صادرات خود در سامانه نیما به ثبات بازار کمک کنند.
در این رابطه ساسان شاه ویسی با اشاره به عملکرد برخی صادرکنندگان در التهابات ارزی گفت: در حال حاضر شاهد برخی نابسامانی‌ها در وضعیت ارزی کشور هستیم که در این وضعیت ذینفعان ارزی یعنی صادرکنندگان غیرنفتی بدلیل عدم عرضه کامل ارز در سامانه نیما و برخی شهروندان که ارز را به عنوان کالای سرمایه‌ای تلقی می‌کنند و موجب هجوم تقاضا به بازار می‌شوند هر یک به نوعی در التهابات ارزی تاثیرگذار هستند.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه صادرکنندگان غیرنفتی که طبق قانون ملزم به ارایه ارز حاصل از صادرات خود در سامانه نیما هستند متاسفانه در این زمینه با مسوولیت عمل نمی‌کنند افزود: همانطور که رییس کل بانک مرکزی در مصاحبه‌ای عنوان کرده‌اند ارز حاصل از صادرات غیرنفتی باید به سامانه نیما عرضه شود.
این صاحبنظر اقتصادی راهکار برون رفت از وضعیت ارزی کشور را ایجاد بازارهای موازی و کنترل بازارهای بی هویت و غیرقانونی دانست.
یکی از صرافی‌ها در گفت‌وگو با مهر می‌گوید: بانک مرکزی هنوز برنامه عملیاتی و مشخصی برای مدیریت بازار ارز تدارک ندیده یا اینکه به مرحله اجرایی نرسانده است. صحبت به میان آوردن از یک بسته سیاستی، تنها می‌تواند هیجانات را در حد یکی تا دو روز یا حتی چند ساعت کنترل کند؛ اما هر زمانی که بازار این سیگنال را دریافت نماید که سیاست مشخصی برای بازار ارز وجود ندارد، بطور قطع بازار روی آرامش نخواهد دید.
وی می‌افزاید: ماجرا از این قرار است که اکنون بانک مرکزی نقش موثری در بازار ندارد و حتی بازیگران او هم خیلی نتوانسته‌اند بازار را هدایت کنند. این در حالی است که قیمت ارز اکنون تنها در دست دلالانی تعیین می‌شود که واقعا پشتوانه ارزی خاصی ندارند و تنها با روانکاوی و روان درمانی بازار را به سمت نرخ‌های بالا می‌برند. یکی دیگر از صرافان نیز اعلام می‌کند که اکنون مردم در حد نیازهای خرد و برای حفظ سرمایه خود، وارد بازار شده و با نرخ‌های بسیار بالا، حتی ۵۰ دلار و ۱۰۰ دلار می‌خرند در حالیکه این تنها بازی دلالان است که بازار را اغوا کنند که افزایش نرخ ادامه دارد.
وی افزود: البته اگر باز هم سیاست‌گذار پولی و ارزی کشور سیاست مشخصی را اعلام نکنند، بطور قطع، بازار به سمت نرخ‌هایی پیش خواهد رفت که شاید از تصور کنونی ما هم خارج است؛ در حالیکه به راحتی می‌توان با مکانیزم‌هایی که در سال‌های قبل امتحان شده و البته در نظر گرفتن نقش پررنگ برای صرافی‌ها، بازار را هدایت و کنترل کرد.
عامل گرانی بازار ارز
قیمت دلار و سکه بازهم رکورد زده و به مرزهای تاریخی رسیده اما در هیاهوی این گرانی‌ها یک اتفاق تکراری خطرناک بازهم درحال انجام است و آن هجوم مردم برای خرید دلار است که در واقع باعث تشدید گرانی ارز و بدبخت‌تر شدن خود مردم می‌شود.
طی روزهای اخیر قیمت دلار و سکه در بازار آزاد بازهم شاهد ثبت رکوردهای تاریخی است و هر ساعت یک قیمت جدید از این بازارها بیرون می‌آید.
شاید در نگاه اول مهم‌ترین علت این رکوردها، اتفاق‌های سیاسی است که در این روزها رخ می‌دهد ولی اندکی تامل در بازار نشان می‌دهد که عوامل سیاسی به تنهایی نمی‌توانند این وضعیت را در بازار حاکم کنند.
دلار درحالی به این نرخ‌های تاریخی رسیده که 3 روز قبل بالاترین قیمت ثبت شده برای این ارز در بازار دلار فروشان خیابان فردوسی 14800 تومان بود.
فشار تقاضا برای خرید دلار و سکه
فعالان بازار می‌گویند پیش از باز شدن صرافی‌ها، جمعیت زیادی از مردم روانه خیابان فردوسی شده و تقاضای خرید دلار را داشتند.
همین امر موجب شد تا قبل از باز شدن بازار قیمت ارز مشخص شود و استارت افزایش قیمت‌ها زده شود؛ بازاری‌ها می‌گویند تعداد زیادی از مردم برای خرید دلار 17 هزار تومانی مقابل صرافی‌ها در ساعات ابتدایی آغاز بازار صف کشیده بودند.
صف خرید برای دلار و سکه آنهم در اوج افزایش قیمت، اتفاق تازه‌ای نیست و پیش از این هم بارها مشاهده شده که هر زمان قیمت‌ها در این بازارها اوج می‌گیرد بلافاصله صف خرید شکل می‌گیرد و در زمان کاهش قیمت‌ها نیز صف فروش! محمد کشتی آرای در همین ارتباط گفت که یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت طلا و ارز طی روزهای اخیر، افزایش فشار تقاضا برای خرید دلار و سکه و طلای آب شده در بازار است.
دلار از خط قرمز دولت رد شد
یکی از فعالان بازار می‌گوید: به‌نظر می‌رسد بازار از دست دولت در رفته است؛ خط قرمز دولت برای دلار نهایت 11 هزار تومان بود ولی دلار مدت‌هاست که از این خط قرمز هم رد شده است. او که سال‌هاست در بازار ارز فعالیت می‌کند، در ادامه تاکید دارد: همه می‌دانند که افزایش قیمت کار مردم نیست و بلکه کار خودشان هست که قیمت را بالا می‌برند. وی ادامه می‌دهد: تا زمانی که بازار یک مقدار سیر صعودی می‌گیرد سریع نیروی انتظامی را وارد بازار می‌کنند که این موضوع کار را خراب می‌کند و پخش کردن دلال‌ها خودش موجب می‌شود تا دلار و سایر ارزها گران‌تر شوند.
بررسی سرنوشت عدم تزریق به سامانه نیما
همچنین یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: ارز مورد نیاز شرکت‌های فولادی و پتروشیمی باید از طریق سامانه نیما تهیه شود.
به گزارش خانه ملت، محمدرضا تابش درباره حدود ۱۸ میلیارد دلاری که به سامانه نیما ارایه نشده است، گفت: در هر صورت نظام ارزی کشور تابع مقررات و ضوابط خاصی نیست و در صورتی که روند بازار ارز عادی بود صادرکننده اختیار داشت ارز را برای واردات کالا اختصاص دهد یا ارز را به فروش برساند البته باید نظارت بانک مرکزی اعمال شود. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: حدود ۲۲.۵ میلیارد دلار از بابت صادرات غیرنفتی حاصل شده که حدود ۴ میلیارد دلار براساس تکالیف بودجه‌ای صرف شده و حدود ۱۸ میلیارد دلار باقی مانده وارد سامانه نیما نشده، بطور مثال شرکت‌های فولادی اعلام کرده‌اند ارزهای خود را صرف تامین نیازها کرده‌اند. نماینده مردم اردکان در مجلس ادامه داد: اینکه در برخی اخبار آمده سرنوشت حدود ۱۸ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات شفاف نیست به نوعی فرافکنی محسوب می‌شود. تابش تصریح کرد: بطور مثال تولید دو سومصنایع فولاد کشور به الکترود گرافیتی وابسته است که این محصول از خارج از کشور وارد می‌شد و در صورت عدم واردات، تولید صنایع فولاد با مشکل جدی روبرو می‌شود.
وی ادامه داد: در حال حاضر شرایط اقتصادی عادی نبوده که عرضه و تقاضا قیمت‌ها را تعیین کند، بنابراین باید تبادل ارز ناشی از صادرات و واردات تحت نظر حاکمیت انجام شود. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: باید سطح نظارت بر شرکت‌های فولادی و پتروشیمی ارتقا یابد تا تمام ارز صادراتی را به مصرف نرسانند و ارز مورد نیاز را از طریق سامانه تهیه کنند.
